به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کم نیستند افرادی که آرزوی سعادت و خوشبختی دو جهان را در سر می پرورانند اما با این حال بسیاری از آنها این خواست مهم و ارزشمند را در پایین ترین درجه اولویت های خود نگه داشته اند؛ چراکه برای دستیابی به این مهم کمترین زحمت و تلاش را به خود راه نمی دهند، این دسته از افراد برای دستیابی به آرزوهای زیبای خود در دنیا نه تنها گام های مثبتی برنمی دارند، بلکه نوع عملکرد آنها نیز بر خلاف دستیابی به آرزوهایشان است؛ در این بین نه تنها خود را مقصر کاستی های موجود نمی بینند، بلکه دائما به دنبال مقصر جلوه دادن اطرافیان برای ناکامی های موجودند، این در حالی است که قرآن به شیوۀ دیگری عمل می کند.

یک کلید طلایی برای ورود به موفقیت

کلید تمام ناکامی های انسان نزد خود افراد است، در واقع انسان بیش از آنکه دیگران را باعث و بانی ناکامی های زندگی خود قلمداد کند، باید به این موضوع بیندیشد که او برای برآورده شدن آرزوهای مثبت و خوب خود در زندگی چه تأثیر و نقشی را ایفا کرده است. هر چند هیچ کس منکر وجود موانع بیرونی در دستیابی به موفقیت ها نیست اما با این وجود عامل درونی در سلب موفقیت ها بسیار چشم گیر و پررنگ تر است، از این رو خدای متعال در یک آیه به زیبایی انگشت اتهام را به سوی خود این افراد گرفته و می فرماید: «إن الله لا یغیر ما بقوم حتیٰ یغیروا ما بأنفسهم؛[۱] در حقیقت، خدا حال قومی را تغییر نمی دهد تا آنان حال خود را تغییر دهند.»

یک قانون کلی و اصل قرآنی: همیشه تغییرات به دست خود ما است

آیه فوق یک قانون کلی و اصل مهم قرآنی را مشخص می فرماید، قانونی سرنوشت ساز و حرکت آفرین و هشدار دهنده! قانونی که یکی از پایه های اساسی جهان بینی و جامعه شناسی در اسلام به شمار می آید، این قانون به ما می گوید هرگونه تغییر و دگرگونی در خوشبختی و بدبختی اقوام در درجه اول به خود آنها بستگی دارد، شانس و طالع و اقبال و تصادف و تأثیر اوضاع فلکی و مانند اینها هیچ کدام پایه ندارد، آنچه اساس و پایه است این است که ملتی خود بخواهد سربلند، سرفراز، پیروز و پیشرو باشد، و یا به عکس خودش تن به ذلت و زبونی و شکست در دهد، حتی لطف خداوند، یا مجازات او، بی مقدمه، دامان هیچ ملتی را نخواهد گرفت، بلکه این اراده و خواست ملت ها، و تغییرات درونی آنهاست که آنها را مستحق لطف یا مستوجب عذاب خدا می کند.

توهم حل مسأله در «کاخ سفید»

در تبیین آیه فوق و تشریح اصل قرآنی مرتبط با آن لازم است به این نکته توجه داشته باشیم که یکی از مهم ترین برنامه های اجتماعی اسلام به ما می گوید هرگونه تغییرات «برونی» متکی به تغییرات «درونی» ملت ها و اقوام است، و هرگونه پیروزی و شکستی که به قومی رسید از همین جا سرچشمه می گیرد، بنابراین افرادی که همیشه برای تبرئه خویش به دنبال «عوامل برونی» می گردند، و قدرت های سلطه گر و استعمارکننده را همواره عامل بدبختی و یا خوشبختی خود قلمداد می کنند، این چنین افرادی سخت در اشتباه اند، چراکه اگر این قدرت ها برای اعمال نفوذ و تحرکات شیطانی و جهنمی خود، پایگاهی در درون یک جامعه نداشته باشند، کاری از آنان ساخته نیست.[۲] از طرفی تا ملتی خواهان استقلال، امنیت، رشد و شکوفایی خود نباشد هیچ ابرقدرتی در جهان نیز نخواهد توانست زمینه ساز پیشرفت و شکوفایی در آن کشور باشد.

سعادت و موفقیت دنیوی و اخروی در گرو تلاش جهادی

در درجه اول باید به این موضوع توجه داشت که آیات فراوانی از قرآن کریم به خوبی گویای این مطلب است که پیروزی و موفقیت دنیوی افراد در گرو تلاش، کوشش، همت و اقدام هوشمندانه خود افراد است، اینکه خدای متعال در این آیات این چنین فرموده است:

۱ «وأن لیس للإنسان إلا ما سعیٰ؛[۳] و اینکه برای انسان بهره ای جز سعی و کوشش او نیست.»

۲ «کل نفس بما کسبت رهینة؛[۴] (آری) هر کس در گرو اعمال خویش است.»

بهانه ای برای ورود به بهشت

همان طور که قانون و کلید طلایی سعادت گویای تأثیر و اثربخشی کار و تلاش افراد در سعادت دنیوی است، در مباحث اخروی که به مراتب دارای اهمیت و ارزش بیشتری است نیز این تلاش و کوشش افراد است که آنها را به بهشت نزدیک می کند. کسانی که سهمی از تلاش و کوشش خداپسندانه و کار جهادی و عمل صالح ندارند در توهم رسیدن به بهشت عمر خود را تلف کرده اند. خدای متعال در قرآن کریم کسانی که بدون هیچ گونه تلاش و کوششی خود را در مسیر رسیدن به بهشت می بینند این چنین توبیخ می کند: «أم حسبتم أن تدخلوا الجنة و لما یأتکم مثل الذین خلوا من قبلکم مستهم البأساء و الضراء و زلزلوا حتی یقول الرسول و الذین آمنوا معه متی نصر الله ألا إن نصر الله قریب؛[۵] آیا گمان کردید داخل بهشت می شوید، بی آنکه حوادثی همچون حوادث گذشتگان به شما برسد؟! همانان که گرفتاری ها و ناراحتی ها به آنها رسید، و آنچنان ناراحت شدند که پیامبر و افرادی که ایمان آورده بودند، گفتند: «پس یاری خدا کی خواهد آمد؟!» (در این هنگام، تقاضای یاری از او کردند، و به آنها گفته شد:) آگاه باشید، یاری خدا نزدیک است!»

نکات تفسیری آیه

۱-صرف اظهار ایمان برای ورود در بهشت کافی نیست.

۲-بهشت نتیجه تلاش های مثبت و کرده های نیک انسان و صبر در برابر مشکلات و پایداری است.

۳-صرف توهم و آرزوی بهشت داشتن کافی نیست.

۴-بدون امتحان وارد بهشت نمی شوید!

حکایت تفسیری:

«خباب بن ارت» که از مجاهدان راستین صدر اسلام بود، می گوید: خدمت پیامبر صلی الله علیه وآله از آزار مشرکان شکایت کردم، فرمود: امت هایی که پیش از شما بودند با انواع بلاها شکنجه می شدند، اما این امر هرگز آنها را از دینشان منصرف نمی کرد تا آنجا که اره بر سر بعضی از آنها می گذاشتند و (بی رحمانه) آنها را به دو پاره تقسیم می کردند … به خدا سوگند که برنامه دین خدا کامل می شود و به پیروزی می رسد تا آنجا که یک نفر سوار، فاصله میان صنعاء و حضرموت (و بیابان های مخوف عربستان را) طی می کند، و از هیچ چیز جز خدا نمی ترسد … اما شما عجله می کنید[۶].

سخن آخر:

آیات فوق به یکی از سنن الهی که در همه اقوام جاری بوده است اشاره می کند و به مؤمنان در همه قرون و اعصار هشدار می دهد که برای پیروزی و موفقیت و نایل شدن به مواهب بهشتی، باید به استقبال مشکلات رفت و فداکاری کرد و در حقیقت، این مشکلات آزمونی است که مؤمنان را پرورش می دهد و صاحبان ایمان راستین را از متظاهران به ایمان، آشکار می کند. اصولا رمز تکامل و ترقی انسان ها همین است، افراد و امت ها باید در کوره های سخت حوادث قرار بگیرند، و همچون فولاد آبدیده شوند، استعدادهای درونی آنها شکوفا و ایمانشان به خدا قوی تر شود؛ ضمنا افراد لایق و مقاوم و با ایمان از افراد نالایق شناخته و صفوفشان از هم جدا شود.

* حجت الاسلام علی بیرانوند استاد حوزه علمیه

-----------------------------

پی نوشت:

[۱]. سوره مبارکه رعد، آیه ۱۱.

[۲]. تفسیر نمونه، ج۱۰، ص۱۴۵.

[۳]. سوره مبارکه نجم، آیه ۳۹.

[۴]. سوره مبارکه مدثر، آیه ۳۸.

[۵]. سوره مبارکه بقره، آیه ۲۱۴.

[۶]. تفسیر نمونه، ج۲، ص۱۰۲- به نقل از الدر المنثور، ج ۱ ص ۲۴۳ و تفسیر کبیر ج ۶ ص ۲۰.

انتهای پیام/