خداوند سرپرست مؤمنان در هدایت آنها از ظلمت ها به سوی نور است
خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: انسان در هنگام خواب و بی توجهی امکان درک هیچ واقعیت بیرونی را نخواهد داشت به خصوص واقعیت هایی که سروصدای ظاهری ندارند. تنها راه بهره مند کردن چنین شخصی، بیدار و آگاه کردن اوست. واقعیت های معنوی فراوانی هستند که ما نسبت به آنها در بسیاری اوقات در غفلت و بی توجهی به سر می بریم و خداوند می تواند ما را برای درک آنها بیدار کند. حقایقی همچون مرگ و دنیای برزخ و قیامت که با همه بزرگی شان مورد غفلت هستند. ماه مبارک رمضان، ماه بیدارباش دل، از همه خواب ها و غفلت هایی است که دنیا و سرگرمی هایش به وجود آورده است. یکی از حقایق مهمی که اکثر مردم از آن غافل هستند و نیازمند توجه جدی می باشد، حقیقت برکت های موجود در وقت سحر است که اگر از این فرصت ناب برای استغفار استفاده شود عمل به این گزاره قرآنی در توصیف پرهیزکاران نیز اجرایی خواهد شد که خداوند می فرماید: «الصابرین و الصادقین و القانتین و المنفقین و المستغفرین بالأسحار؛ [۱] [اینانند] شکیبایان و راستگویان و فرمانبرداران و انفاق کنندگان و آمرزشخواهان در سحرگاهان.»
چرا باید از بستر خواب جدا شویم؟
جنس بیداری و عبادت و مناجات سحرگاهان، از دو جنس است. یکی ترس، و دیگری شوق. چنان که قرآن کریم در توصیف مؤمنان حقیقی می فرماید: «تتجافی جنوبهم عن المضاجع یدعون ربهم خوفا و طمعا؛ [۲] پهلوهایشان از خوابگاه ها جدا می شود [و] پروردگارشان را از روی بیم و طمع می خوانند.» ترس از محاسبه الهی، کمی توشه، و انباشتگی گناهان از سویی، و اشتیاق به جوایز سحرگاهی خداوند از سوی دیگر، خواب را از سر انسان، و پهلو را از بستر جدا کرده و انسان را وادار به قیام شبانه می کند. چه برکتی بالاتر از اینکه انسان در سحرهای ماه مبارک رمضان، آمرزیده شود و بهترین عطایای مادی و معنوی را نصیب خود کند. پس، چنین دعا کنیم: «اللهم نبهنی فیه لبرکات أسحاره؛ [۳] ای خدا مرا در این روز برای برکات سحرها بیدار و متنبه ساز.»
بهتر و بابرکت تر از بیداری چشم ها در سحرهای ماه رمضان، بیداری دل است که باید آن را در مناجات های سحر، جستجو کرده و از خداوند درخواست کنیم. چنان که در مورد مراتب روزه گرفتن نیز امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «صوم القلب خیر من صیام اللسان و صوم اللسان خیر من صیام البطن؛ [۴] روزه دل بهترست از روزه زبان، و روزه زبان بهترست از روزه شکم.» منظور از روزه دل، بستن راه آن بر روی تاریکی ها و لکه های غیر خدایی و آرام ساختن آن به یاد دائمی خداست. همچنان که قرآن کریم می فرماید: «الذین آمنوا و تطمئن قلوبهم بذکر الله ألا بذکر الله تطمئن القلوب؛ [۵] همان کسانی که ایمان آورده اند و دل هایشان به یاد خدا آرام می گیرد. آگاه باش که با یاد خدا دل ها آرامش می یابد.» چیزی که امام سجاد (علیه السلام) آن را مایه دوری از غفلت دانسته و عرض می کند: «و نبهنی لذکرک فی أوقات الغفلة؛ [۶] و در اوقات غفلتم به یاد خود آگاهی ده.»
تمام ابزارهای الهی، از جمله فرستادن رسولان، نزول قرآن و … در جهت بیرون آوردن انسان از تاریکی های غفلت و گمراهی به سوی آگاهی و هدایت است. هدایت ناب، زمانی محقق می شود که از قلب انسان برآمده باشد. قلبی که از هر گونه ظلمت و بیماری پاک شده، در قیامت خریداری می شود چنان که قرآن کریم می فرماید: «یوم لا ینفع مال و لا بنون إلا من أتی الله بقلب سلیم؛ [۷] روزی که هیچ مال و فرزندی سود نمی دهد، مگر کسی که دلی پاک به سوی خدا بیاورد.»در این روز نیز چنین درخواست می کنیم: «و نور فیه قلبی بضیاء أنواره؛ [۸] و دلم را به روشنی انوار سحر منور کن.»
بدن؛ جعبه ابزاری برای سعادت
نور برآمده از برکت سحرها و لحظات ارزشمند ماه مبارک رمضان، تنها امری قلبی نیست بلکه باید در رفتار انسان، مؤثر واقع شود. چنان که قرآن کریم، چنین نوری را حرکت در مسیر الهی برشمرده و می فرماید: «کتاب أنزلناه إلیک لتخرج الناس من الظلمات إلی النور بإذن ربهم إلی صراط العزیز الحمید؛ [۹] کتابی است که آن را به سوی تو فرود آوردیم تا مردم را به اذن پروردگارشان از تاریکی ها به سوی روشنایی بیرون آوری: به سوی راه آن شکست ناپذیر ستوده.» قلب انسان باید از چنان انرژی برخوردار باشد که بتواند اعضا بدن را به پیمودن مسیر وادار کند. یعنی از تمام بدن همانند جعبه ابزاری برای انجام اعمال صالح بهره برد. چرا که اعمال الهی هستند که موجب سعادت انسان خواهند شد. پس، از خدا می خواهیم که بدن ما در مسیر هدایت به سوی خود به کار گیرد و می گوئیم: «و خذ بکل أعضائی إلی اتباع آثاره؛ [۱۰] و تمام اعضا را برای آثار و برکات این ماه مسخر فرما.»
خداوند، خود، سرپرستی مؤمنان در هدایت آنها از ظلمت ها به سوی نور و روشنایی را بر عهده دارد و می فرماید: «الله ولی الذین آمنوا یخرجهم من الظلمات إلی النور؛ [۱۱] خداوند، ولی و سرپرست کسانی است که ایمان آورده اند؛ آنها را از ظلمتها، به سوی نور بیرون می برد.» این ولایت و سرپرستی را توسط ولی معصوم خود به انجام می رساند. امام باقر (علیه السلام) می فرماید: «لنور الإمام فی قلوب المؤمنین أنور من الشمس المضیئة بالنهار و هم و الله ینورون قلوب المؤمنین؛ [۱۲] نور امام در دل های مؤمنان، از نور خورشید تابان تابنده تر است و به خدا سوگند! این، ائمه (علیهم السلام) هستند که دل های مؤمنان را نورانی می کنند.»
اثر نورانیت قلب
وقتی دل مؤمن نورانی می شود چه اتفاقی در آن می افتد و چه اثری دارد؟ رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله خطاب به اباذر می فرمایند: «یا أبا ذر، إذا دخل النور القلب انفتح القلب و استوسع. قلت: فما علامة ذلک، بأبی أنت و أمی یا رسول الله قال: الإنابة إلی دار الخلود، و التجافی عن دار الغرور، و الاستعداد للموت قبل نزوله؛ [۱۳] ای اباذر هر گاه روشنی در دل وارد شود دل گشوده می شود و وسعت پیدا می کند. عرض کردم: علامت روشنی دل چیست؟ پدر و مادرم قربانت ای رسول خدا! حضرت فرمودند: برگشتن به سوی خانه جاویدان؛ و دور افکندن سرای فریب؛ و مهیا شدن برای مرگ، پیش از آمدن آن.» پس، چنین درک و معرفتی، نشان دهنده نورانیت قلب است. چنان که امام علی علیه السلام می فرمایند: «المعرفة نور القلب؛ [۱۴] معرفت، روشنائی دل است.» از خداوند می خواهیم که ما را نیز همچون عارفان روشن ضمیر قرار دهد و می گوئیم: «بنورک یا منور قلوب العارفین؛ [۱۶] به حق نور خود ای روشنی بخش دل های عارفان.»
پی نوشت
[۱]. سوره آل عمران، آیه ۱۷.
[۲]. سوره سجده، آیه ۱۶.
[۳]. مفاتیح الجنان، دعای روز هجدهم ماه رمضان.
[۴]. علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم و المواعظ (مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر: قم، ۱۳۷۶)، ۳۰۵.
[۵]. سوره رعد، آیه ۲۸.
[۶]. صحیفه سجادیه، نیایش بیستم.
[۷]. سوره شعراء، آیه ۸۸ و ۸۹.
[۸]. مفاتیح الجنان، دعای روز هجدهم ماه رمضان.
[۹]. سوره ابراهیم، آیه ۱.
[۱۰]. مفاتیح الجنان، دعای روز هجدهم ماه رمضان.
[۱۱]. سوره بقره، آیه ۲۵۷.
[۱۲]. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی (اسلامیه) (دار الکتب الإسلامیة: تهران، ۱۳۶۳)، ج ۱, ص ۱۹۴، ح ۱.
[۱۳]. محمد بن حسن طوسی، الأمالی (طوسی) (دار الثقافة: قم، ۱۴۱۴)، ۵۳۲.
[۱۴]. عبدالواحد بن محمد آمدی، تصنیف غرر الحکم (مکتب الإعلام الإسلامی، مرکز النشر: قم، بی تا)، ۴۱.
[۱۵]. مفاتیح الجنان، دعای روز هجدهم ماه رمضان.
چرا باید از بستر خواب جدا شویم؟
جنس بیداری و عبادت و مناجات سحرگاهان، از دو جنس است. یکی ترس، و دیگری شوق. چنان که قرآن کریم در توصیف مؤمنان حقیقی می فرماید: «تتجافی جنوبهم عن المضاجع یدعون ربهم خوفا و طمعا؛ [۲] پهلوهایشان از خوابگاه ها جدا می شود [و] پروردگارشان را از روی بیم و طمع می خوانند.» ترس از محاسبه الهی، کمی توشه، و انباشتگی گناهان از سویی، و اشتیاق به جوایز سحرگاهی خداوند از سوی دیگر، خواب را از سر انسان، و پهلو را از بستر جدا کرده و انسان را وادار به قیام شبانه می کند. چه برکتی بالاتر از اینکه انسان در سحرهای ماه مبارک رمضان، آمرزیده شود و بهترین عطایای مادی و معنوی را نصیب خود کند. پس، چنین دعا کنیم: «اللهم نبهنی فیه لبرکات أسحاره؛ [۳] ای خدا مرا در این روز برای برکات سحرها بیدار و متنبه ساز.»
بهتر و بابرکت تر از بیداری چشم ها در سحرهای ماه رمضان، بیداری دل است که باید آن را در مناجات های سحر، جستجو کرده و از خداوند درخواست کنیم. چنان که در مورد مراتب روزه گرفتن نیز امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «صوم القلب خیر من صیام اللسان و صوم اللسان خیر من صیام البطن؛ [۴] روزه دل بهترست از روزه زبان، و روزه زبان بهترست از روزه شکم.» منظور از روزه دل، بستن راه آن بر روی تاریکی ها و لکه های غیر خدایی و آرام ساختن آن به یاد دائمی خداست. همچنان که قرآن کریم می فرماید: «الذین آمنوا و تطمئن قلوبهم بذکر الله ألا بذکر الله تطمئن القلوب؛ [۵] همان کسانی که ایمان آورده اند و دل هایشان به یاد خدا آرام می گیرد. آگاه باش که با یاد خدا دل ها آرامش می یابد.» چیزی که امام سجاد (علیه السلام) آن را مایه دوری از غفلت دانسته و عرض می کند: «و نبهنی لذکرک فی أوقات الغفلة؛ [۶] و در اوقات غفلتم به یاد خود آگاهی ده.»
تمام ابزارهای الهی، از جمله فرستادن رسولان، نزول قرآن و … در جهت بیرون آوردن انسان از تاریکی های غفلت و گمراهی به سوی آگاهی و هدایت است. هدایت ناب، زمانی محقق می شود که از قلب انسان برآمده باشد. قلبی که از هر گونه ظلمت و بیماری پاک شده، در قیامت خریداری می شود چنان که قرآن کریم می فرماید: «یوم لا ینفع مال و لا بنون إلا من أتی الله بقلب سلیم؛ [۷] روزی که هیچ مال و فرزندی سود نمی دهد، مگر کسی که دلی پاک به سوی خدا بیاورد.»در این روز نیز چنین درخواست می کنیم: «و نور فیه قلبی بضیاء أنواره؛ [۸] و دلم را به روشنی انوار سحر منور کن.»
بدن؛ جعبه ابزاری برای سعادت
نور برآمده از برکت سحرها و لحظات ارزشمند ماه مبارک رمضان، تنها امری قلبی نیست بلکه باید در رفتار انسان، مؤثر واقع شود. چنان که قرآن کریم، چنین نوری را حرکت در مسیر الهی برشمرده و می فرماید: «کتاب أنزلناه إلیک لتخرج الناس من الظلمات إلی النور بإذن ربهم إلی صراط العزیز الحمید؛ [۹] کتابی است که آن را به سوی تو فرود آوردیم تا مردم را به اذن پروردگارشان از تاریکی ها به سوی روشنایی بیرون آوری: به سوی راه آن شکست ناپذیر ستوده.» قلب انسان باید از چنان انرژی برخوردار باشد که بتواند اعضا بدن را به پیمودن مسیر وادار کند. یعنی از تمام بدن همانند جعبه ابزاری برای انجام اعمال صالح بهره برد. چرا که اعمال الهی هستند که موجب سعادت انسان خواهند شد. پس، از خدا می خواهیم که بدن ما در مسیر هدایت به سوی خود به کار گیرد و می گوئیم: «و خذ بکل أعضائی إلی اتباع آثاره؛ [۱۰] و تمام اعضا را برای آثار و برکات این ماه مسخر فرما.»
خداوند، خود، سرپرستی مؤمنان در هدایت آنها از ظلمت ها به سوی نور و روشنایی را بر عهده دارد و می فرماید: «الله ولی الذین آمنوا یخرجهم من الظلمات إلی النور؛ [۱۱] خداوند، ولی و سرپرست کسانی است که ایمان آورده اند؛ آنها را از ظلمتها، به سوی نور بیرون می برد.» این ولایت و سرپرستی را توسط ولی معصوم خود به انجام می رساند. امام باقر (علیه السلام) می فرماید: «لنور الإمام فی قلوب المؤمنین أنور من الشمس المضیئة بالنهار و هم و الله ینورون قلوب المؤمنین؛ [۱۲] نور امام در دل های مؤمنان، از نور خورشید تابان تابنده تر است و به خدا سوگند! این، ائمه (علیهم السلام) هستند که دل های مؤمنان را نورانی می کنند.»
اثر نورانیت قلب
وقتی دل مؤمن نورانی می شود چه اتفاقی در آن می افتد و چه اثری دارد؟ رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله خطاب به اباذر می فرمایند: «یا أبا ذر، إذا دخل النور القلب انفتح القلب و استوسع. قلت: فما علامة ذلک، بأبی أنت و أمی یا رسول الله قال: الإنابة إلی دار الخلود، و التجافی عن دار الغرور، و الاستعداد للموت قبل نزوله؛ [۱۳] ای اباذر هر گاه روشنی در دل وارد شود دل گشوده می شود و وسعت پیدا می کند. عرض کردم: علامت روشنی دل چیست؟ پدر و مادرم قربانت ای رسول خدا! حضرت فرمودند: برگشتن به سوی خانه جاویدان؛ و دور افکندن سرای فریب؛ و مهیا شدن برای مرگ، پیش از آمدن آن.» پس، چنین درک و معرفتی، نشان دهنده نورانیت قلب است. چنان که امام علی علیه السلام می فرمایند: «المعرفة نور القلب؛ [۱۴] معرفت، روشنائی دل است.» از خداوند می خواهیم که ما را نیز همچون عارفان روشن ضمیر قرار دهد و می گوئیم: «بنورک یا منور قلوب العارفین؛ [۱۶] به حق نور خود ای روشنی بخش دل های عارفان.»
پی نوشت
[۱]. سوره آل عمران، آیه ۱۷.
[۲]. سوره سجده، آیه ۱۶.
[۳]. مفاتیح الجنان، دعای روز هجدهم ماه رمضان.
[۴]. علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم و المواعظ (مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر: قم، ۱۳۷۶)، ۳۰۵.
[۵]. سوره رعد، آیه ۲۸.
[۶]. صحیفه سجادیه، نیایش بیستم.
[۷]. سوره شعراء، آیه ۸۸ و ۸۹.
[۸]. مفاتیح الجنان، دعای روز هجدهم ماه رمضان.
[۹]. سوره ابراهیم، آیه ۱.
[۱۰]. مفاتیح الجنان، دعای روز هجدهم ماه رمضان.
[۱۱]. سوره بقره، آیه ۲۵۷.
[۱۲]. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی (اسلامیه) (دار الکتب الإسلامیة: تهران، ۱۳۶۳)، ج ۱, ص ۱۹۴، ح ۱.
[۱۳]. محمد بن حسن طوسی، الأمالی (طوسی) (دار الثقافة: قم، ۱۴۱۴)، ۵۳۲.
[۱۴]. عبدالواحد بن محمد آمدی، تصنیف غرر الحکم (مکتب الإعلام الإسلامی، مرکز النشر: قم، بی تا)، ۴۱.
[۱۵]. مفاتیح الجنان، دعای روز هجدهم ماه رمضان.
گفتگو با هوش مصنوعی
💬 سلام! می‌خوای درباره‌ی «خداوند سرپرست مؤمنان در هدایت آنها از ظلمت ها به سوی نور است» بیشتر بدونی؟ من اینجام که راهنماییت کنم.