به گزارش خبرنگار حوزه اخبار داغ گروه فضای مجازی باشگاه خبرنگاران جوان،تقریبا پس از هر رخداد بزرگی مانند سیل، بازار شایعه به شدت داغ می شود. این وضعیت در کنار استرس و فشار ناشی از وقوع حادثه، به شدت بر روی افکارعمومی مؤثر بوده و حتی می تواند خدمت رسانی به آسیب دیدگان را با مشکل روبه رو کند. نمونه اخیر آن سیل شامگاه روز گذشته در شیراز است که بسیاری، خبر از تلفات سنگین انسانی در منطقه دادند و اعلام کردند مرقد مطهر شاه چراغ حدود یک متر زیر آب رفته و سیلاب باعث تخریب کامل دروازه قران شده است که ساعاتی بعد مشخص شد این اخبار از اساس کذب است و با وجود شدید بودن سیلاب این اتفاقات که برخی کانال های تلگرامی و ماهواره ای به آن دامن می زنند رخ نداده است.

اما چه باعث می شود بازار شایعه در مواقع بحران داغ شود و مردم به سراغ آن بروند؟ برای پاسخ به این سوال باید مراحل اطلاع رسانی در بحران ها را بررسی کرد. اطلاع رسانی بحران و مدیریت بحران مقطعی و تک مرحله ای نیست بلکه مراحل مختلفی دارد که در هر یک از این مراحل باید دستگاه های متولی بحران از سازمان مدیریت بحران گرفته تا رسانه ها، متناسب با هر مرحله، اندازه و سطح بحران ها، برنامه و راهبرد داشته باشند.

ایران در معرض مخاطرات مختلفی مثل ریزگردها، آلودگی هوا، کم آبی و سیل قرار دارد و در بسیاری از این مخاطرات اگر در مرحله قبل از بحران که به «دوره مخاطرات» معروف است، اطلاع رسانی به موقع و آموزش مناسب و هماهنگی لازم انجام شود، ممکن است، مخاطرات به بحران منجر نشود و یا در صورت وقوع، تبعات منفی آن به حداقل کاهش یابد.

دستگاه های رسمی کشور مثل سازمان مدیریت بحران در زمان بحران ها باید دقیق ترین، معتبرترین و جامع ترین اطلاعات را در سریع ترین زمان ممکن به مردم اطلاع دهند. در این صورت است که مردم به اخذ اطلاعات از منابع غیررسمی مانند فضای مجازی (تلگرام و اینستاگرام و …) نیاز ندارند و فضا برای شایعه از بین می رود اما زمانی که این دستگاه ها کار خود را به موقع یا درست انجام ندهند مردم به سوی منابع خبری غیرموثق می روند.

هم ساختار و هم متولیان سازمان مدیریت بحران باید مورد بازنگری مجدد قرار گیرد تا رویکرد و راهبردشان عوض شود؛ مسئولان ما باید درک کنند کشور ما به جهت میزان تلفات در بحران ها از میان ۱۰ کشور اول دنیا، در رده نهم قرار دارد و از نظر فراوانی بحران نیز از ۵۰ بحران که سازمان ملل متحد شناسایی کرده ۳۱ بحران در کشور ما یا اتفاق افتاد یا پتانسیل وقوع آن وجود دارد.

اگر قرار است رویکرد و عملکرد مناسبی در کشور از نظر بحران ها داشته باشیم حتما باید رویکرد رسانه ها و مسئولان به بحران عوض شود. بسیاری از بحران ها و مخاطراتی که در کشور رخ می دهد مسئولیت آن در درجه اول متوجه رسانه هاست. چون اگر رسانه ها اطلاع رسانی و آگاهی بخشی داشته و مسئولان را موظف به پاسخگویی کند شاید بسیاری از مخاطرات در کشور ما اصلا به بحران تبدیل نشود و یا میزان خسارت ها به حداقل برسد.

یک نکته مهم دیگر در هنگام بحران ها، اظهارنظرهای افراد مختلف و غیرکارشناس است.به طور مثال در چند روز اخیر که تقریبا تمام نقاط کشور درگیر بارندگی های شدید و سیلاب بودند الهام فخاری عضو شورای شهر تهران شب گذشته با ایجاد جو ترس و وحشت در مردم تهران، بدون ارائه مستندی ادعا کرده بود ساعت ١٧ در تهران طوفان شدیدی می آید، پس از آن این پست توییتری به سرعت در کانال های تلگرامی دست به دست می شد و در کمتر از نیم ساعت در همه جا گسترش یافت تا جایی که رییس سازمان هواشناسی ساعاتی بعد این ادعا را تکذیب کرد و آن را کذب محض دانست.

شایعه سازی عضو شورای شهر در مورد طوفان در تهران با واکنش کاربران فضای مجازی هم همراه شد. کاربران فضای مجازی نسبت به ادعای کذب عضو شورای شهر و ایجاد رعب و وحشت در مردم اعتراض کردند و از لزوم وجود سواد رسانه ای در بحران ها و قبوال نکردن شایعات در زمان بحران ها سخن گفتند.در ادامه تعدادی از واکنش های کاربران را مشاهده می کنید.

بحران های طبیعی در تمام کشورها وجود دارد، اگرچه همه بحران ها دارای نشانه و قابل پیشگیری است اما آنچه غیرطبیعی است دیدن تک مرحله ای بحران، درس نگرفتن از بحران های مختلف، بهره برداری سیاسی از بحران های انسانی و هزینه دادن برای نداشتن مدیریت بحران است. فاجعه تر از بحران غافل گیری و عدم توجه به اقدامات پیشگیرانه است.

گزارش از معصومه شیری

انتهای پیام/