باغستان سنتی با قدمتی بیش از هزار سال، بر فرهنگ، سیاست، اقتصاد، ادبیات و سبک زندگی مردم قزوین اثرگذاشته است و در شرف ثبت جهانی است، اما مشکلاتی مانند احداث پل امام رضا(ع) و کمربندی شرق و برخی رفتارهای ناآگاهانهٔ باغداران، این فرصت بزرگ را تهدید می کند.

خبرگزاری فارس از قزوین؛ معصومه امینی: باغستان سنتی قزوین پدیده ای سرسبز با قدمت یک هزار سال است که در گذشته دور تا دور قزوین را در برگرفته بود. باغستانی هزارساله، با خاطرات چندده هزار باغدار و کشاورز و کارگری که نان خود را از دل زمین بیرون می کشیدند. در قرن چهاردهم خورشیدی، به دلیل رشد شهرنشینی و ساخت وساز، برخی از قسمت های آن از بین رفته و اکنون تنها نواحی جنوب، جنوب شرق و جنوب غرب قزوین را در برگرفته است. وسعت این باغات به ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار می رسد. باغستان سنتی قزوین زیر کشت محصولاتی از قبیل پسته، بادام و برخی میوه های تابستانه است و در سال های اخیر نیز در برخی نقاط این باغات زعفران کشت می شود. نام باغستان سنتی قزوین در سال ۱۳۹۳ در لیست ۱۴۲۰ اثر ثبت شدهٔ ملی استان قزوین قرار گرفته است. اکنون این پدیدهٔ بی نظیر و سبز در شرف ثبت جهانی است؛ نخستین اثر قزوینی که قرار است ثبت جهانی شود. اما مسائلی وجود دارد که ممکن است امکان این ثبت جهانی را تهدید کنند.

پروندهٔ ثبت جهانی در حال تشکیل است

علیرضا خزائلی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفت وگو با خبرگزاری فارس در قزوین در رابطه با امکان ثبت جهانی باغستان سنتی قزوین می گوید: در رابطه با ثبت جهانی باغستان اقداماتی انجام شده است و پروندهٔ این موضوع در حال تهیه است. پیش زمینهٔ هر ثبت جهانی، ثبت ملی است. پس از آن نیز باید ضوابط اختصاصی اثر ثبت شدهٔ ملی استخراج شود و به تصویب برسد و این ضوابط باید به گونه ای باشند که شرایط را برای ثبت جهانی اثر فراهم کنند. از سال گذشته، اداره کل میراث فرهنگی استان قزوین با یکی از مشاورین قراردادی را جهت پیگیری این مسئله منعقد کرده است و اکنون این موضوع در حال بررسی و پیگیری است. وی ادامه می دهد: تاکنون جلسات کارشناسی متعددی در این رابطه برگزار شده است که اگر طی ماه های آینده به تصویب برسد، باغستان سنتی قزوین به پرونده ای جهت ثبت جهانی تبدیل می شود. پس از تشکیل پرونده، طبق پروتکل های بین المللی پرونده تکمیل و به مراجع مربوطه ارسال می شود.

طراحی تهیه شود که حیات باغستان را به خطر نیندازد

جهت ثبت جهانی آثار تاریخی و یا آثار باستانی و فرهنگی لازم است طرح و نقشه ای به سازمان جهانی یونسکو ارائه شود که نه تنها تمامی مسائل فعلی موردنظر در رابطه با اثر، بلکه کلیهٔ پیش بینی های آیندهٔ اثر نیز در آن لحاظ شود. حمید رحمانی، مدیرعامل سازمان باغستان های سنتی قزوین در گفت وگو با خبرگزاری فارس در قزوین می گوید: متولی اصلی موضوع ثبت جهانی باغستان، اداره کل میراث فرهنگی است. متولیان این مسئله باید یک طرح مدیریتی مناسب برای این موضوع تعریف کنند، زیرا ثبت جهانی آثار به این صورت است که کشور موردنظر باید یک طرح مدیریتی برای اثر تعریف و تعیین کند که به تصویب یونسکو برسد. بنابراین باید دقت کنیم طرح مدیریتی ما به گونه ای نباشد که باغدار متضرر شود، بلکه باید به نحوی باشد که منافع باغداران را تأمین کرده و حیات باغستان را به خطر نیندازد، زیرا باغستان صرفا یک بنا نیست، بلکه یک موجود زنده است که باید در آن عملیات باغبانی و باغداری اتفاق بیفتد. وی در ادامه اظهار می کند: بسیار حائز اهمیت است که ما در برنامه ای که برای ثبت جهانی می نویسیم چه چیزهایی را لحاظ کنیم و چه پیش بینی هایی را داشته باشیم که بعدها دچار مشکل نشویم، زیرا اگر همهٔ مسائل حال و آینده در نقشهٔ مدیریتی مطرح نشود و بعدها مسئلهٔ خاصی پیش بیاید که قرار باشد چیزی به اثر ثبت شدهٔ جهانی اضافه یا از آن کم شود، یونسکو یا ثبت جهانی اثر را لغو می کند و یا مسؤولین کشور مربوطه را ملزم می کند که طبق طرح تعریف شده پیش بروند.

برای آشنایی با باغستان سنتی قزوین فیلم زیر را تماشا کنید:



وقتی قرار بود دل باغستان را بشکافند

متأسفانه طی سال های اخیر مسائلی برای باغستان سنتی قزوین به وجود آمده است که امکان ثبت جهانی این اثر طبیعی را تهدید می کند. یکی از این مسائل تلاش تعمدی برخی از باغداران حواشی باغستان برای خشک کردن باغ ها و تغییر کاربری آن ها است. البته طبق قوانین موجود، هر گونه ساخت وساز در حریم باغستان سنتی قزوین ممنوع است و شهرداری با آن مقابله خواهد کرد، اما با این حال برخی باغداران با عدم رسیدگی به باغات خود تلاش می کنند درختان را بخشکانند. خزائلی در رابطه با این مسئله عنوان می کند: ما از سال ۹۳ تاکنون هیچ گونه ساخت وساز غیرمجازی در باغستان نداشته ایم، اما در حال حاضر مهم ترین بحرانی که در این رابطه با آن مواجه هستیم جاده کشی ها و کمربندی کشی های داخل عرصهٔ باغستان است که البته شورای عالی معماری و شهرسازی این موضوع را پیگیری کرده است و شهرداری نیز روی این مسئله حساس است، زیرا زمانی که پل امام رضا(ع) به باغستان رسید، ادامهٔ کار این پل توسط شهرداری متوقف شد. احتمالا این پل تغییر مسیر خواهد داد و در عرصهٔ باغستان قرار نخواهد. وی بیان می کند: بحث تنش های آبی، آفت ها و موضوعاتی از این قبیل نیز در رابطه با باغستان وجود دارد که البته این ها موضوعات تخصصی باغداران است و لازم است سازمان جهاد کشاورزی به عنوان یک نهاد تخصصی، نهایت همراهی را در این عرصه داشته باشد.

همهٔ ارگان ها باید برای حفظ باغستان تلاش کنند

باغستان بخشی از هویت شهری قزوین است که برای مردم این شهر از اهمیت به سزایی برخوردار است. در باب فواید باغستان برای قزوین همین بس که در بارش های سیل آسایی که در نوروز ۹۸ در بسیاری از استان های کشور از جمله قزوین رخ داد، این باغستان بود که مناطق مسکونی قزوین را در آغوش خود گرفت، بارش ها را در دل خود جای داده و قزوین را از بروز سیل و خسارات متعدد نجات داد.

رحمانی بیان می کند: برای حفظ باغستان باید به سمت و سویی پیش برویم که نگه داشتن باغ برای باغدار توجیه اقتصادی داشته باشد، در غیر این صورت طبیعی است که باغدار پای کار نمی ماند. نکتهٔ حائز اهمیت این که قرار نیست ما بگوییم باغستان برای شهر مفید است، اما هزینه های نگه داری آن تنها به عهدهٔ باغبان است. بلکه اگر می خواهیم این اثر را حفظ کنیم باید همهٔ ارگان های دخیل هزینهٔ حفظ آن را بپردازند، زیرا با توجه به اوضاع جوی سال های اخیر که باغداران با کمبود محصول مواجه هستند، قطعا به تنهایی قادر به تحمل این بار موضوع نیستند. خوش بختانه شهرداری بودجه ای را در این راستا در اختیار سازمان باغستان ها قرار داده است. این لازم است ولی کافی نیست. ارگان های دیگر نیز به نوبهٔ خود باید از باغستان سنتی حمایت کنند تا اتفاق خوبی به نام ثبت جهانی باغستان رقم بخورد.

پل امام رضا(ع) تهدیدی جدی برای باغستان هزار سالهٔ قزوین

پل امام رضا(ع) یکی از پل هایی است که بر اساس طرح جامع ترافیک قزوین از سال ها پیش احداث آن آغاز شده و ایراداتی نیز بر آن وارد است. مهم ترین اشکال وارده بر این پل، بحث آسیب جدی آن به باغستان سنتی است. ادامهٔ ساخت این پل به دلیل این که وارد حریم باغستان می شود، موجب قطع درختان زیادی می گردد و هویت عظیم یک شهر را به تاراج خواهد برد با انتقادات فراوانی روبرو است.

کمربندی شرق نیز همین وضعیت را دارد و ادامه دادن آن نیز موجب قطع درختان کت آباد خواهد شد. احد چگینی، عضو شورای اسلامی شهر قزوین در گفت وگو با خبرگزاری فارس می گوید: احداث پل امام رضا(ع) مربوط به طرح جامع ترافیک قزوین با عمر ۱۰-۱۵ ساله است که در سنوات گذشته توسط وزارت خانه های متعددی تصویب شده است. به همین دلیل جهت ادامه ندادن احداث این پل لازم است طرح جامع ترافیک تغییر داده شود.

وی اظهار می کند: شهرداری قزوین تنها می تواند در رابطه با مسکوت بودن یا اجرای این پل نظر بدهد و قطعا ارائهٔ طرح جدید یا مسیر جایگزین برای این پل موضوعی نیست که در اختیار شهرداری قزوین باشد و نیاز به مصوبهٔ طرح جامع ترافیک دارد. از سوی دیگر طبق این مصوبه پل های زیادی در طرح جامع ترافیک وجود دارند که در دست احداث هستند و قطعا بروز اختلال در یکی از آن ها، فعالیت بقیه را نیز مخدوش می کند. البته طبق بازدیدی که شورای عالی معماری و شهرسازی از وضعیت پل امام رضا(ع) به عمل آورد، ادامهٔ آن را متوقف کرد و هنوز تصمیم جدیدی برای این موضوع اتخاذ نشده است.

البته مدیرعامل سازمان باغستان های سنتی قزوین نیز در این رابطه بیان می کند: پل امام رضا(ع) در حال حاضر توسط شورای عالی معماری و شهرسازی متوقف شده است و قرار شده مسیر آن به گونه ای باشد که کمترین آسیب را به باغستان وارد کند، حتی ممکن است تصمیم بر این شود که مسیر جایگزین برای این پل در نظر گرفته شود که هیچ آسیبی به باغستان وارد نشود.

تفکرات سیاسی شورا بر موضوع پل ها اثرگذاشته است!

چگینی در رابطه با فعالیت های عمرانی که موجب تخریب باغستان سنتی خواهند شد، عنوان می کند: اکنون پلی به نام کمربندی شرق در کنار رودخانهٔ ارنجک در حال احداث است. این پل از میدان شورا در انتهای امیرکبیر آغاز می شود تا به بند روستای ارنجک برسد، از آن جا نیز وارد باغات سنتی می شود. بنابراین ادامهٔ کمربندی شرق، باغات سنتی کت آباد را نابود خواهد کرد. اکنون موضوع پل امام رضا(ع) تبدیل به پیراهن عثمان شده است ولی کسی توجهی به موضوع کمربندی شرق ندارد. عقیدهٔ بنده این است که تفکرات سیاسی شورا وارد این جریانات شده است، این در حالی است که نباید سلایق و تفکرات سیاسی در این امور وارد شوند.

وی بیان می کند: قطعا ارزش برندینگی که با ثبت جهانی باغستان سنتی قزوین برای این استان ایجاد می شود، بسیار بالاتر از پروژه های عمرانی نظیر پل امام رضا(ع) یا کمربندی شرق است، زیرا باغستان یک میراث معنوی ماندگار است.

یک هزار سال خاطره، یک هزارسال داستان

به گزارش خبرگزاری فارس از قزوین، نادیده گرفتن شرایط باغستان و ویژگی ها و سابقهٔ تاریخی آن و نیز آداب نگه داری آن، ثبت جهانی این موضوع را مخدوش می کند. این در حالی است که قزوین با ویژگی های منحصربه فرد طبیعی و تاریخی، در مسیر رشد و توسعۀ گردشگری قرار دارد و بدون شک، ثبت جهانی نخستین اثر در قزوین می تواند وضعیت نیمه فعال میراث فرهنگی و گردشگری قزوین را با رشد و جهش روبرو کند.

باغستانی که ناصرخسرو قبادیانی در وصف آن گفته بود «نهم محرم به قزوین رسیدم. باغستان بسیار داشت بی دیوار و خار و هیچ چیز که مانع شود در رفتن راه نبود». باغستانی که به اندازۀ بیش از هزار سال از فرهنگ و سبک زندگی مردمان این شهر که آمده اند و رفته اند خاطره و داستان دارد، امروز یک فرصت بی نظیر برای معرفی شهر قزوین به دنیا است. ما باید تلاش کنیم باغستان را به همان شکل و شیوهٔ سنتی حفظ کنیم. گرچه تنش های آبی چند سالهٔ اخیر کشور و منطقه و هم چنین آفت های زراعی نیز از موارد تهدید ثبت جهانی است، اما ترغیب کشاورزان و باغداران به نگه داشتن باغات سنتی کمک می کند تا بتوانیم این عرصه را به مساحت سال های گذشته نگه داشته و برای آیندگان به یادگار بگذاریم. باید دید مسؤولان قزوین از این فرصت ویژه چگونه استفاده می کنند، فرصت ها مانند ابربهار در گذر هستند.

انتهای پیام/ی