به گزارش خبرگزاری تسنیم، در محور نخست، به دنبال اعلام مقامات فدرال رزرو مبنی بر رویکرد تهاجمی این بانک جهت مقابله با تورم، نرخ بهره سیاستی این بانک در چندین مقطع طی سال جاری میلادی با افزایش همراه شد. در سوی دیگر، بانک مرکزی اتحادیه اروپا در حالی که اقتصاد کشورهای عضو با نرخ های تورم بالا مواجه بود، به دلیل نگرانی از اینکه بحران جهانی انرژی موجب تشدید رکود اقتصادی شود، در اتخاذ سیاست انقباضی پولی شدت و سرعت کمتری را بکار گرفت. در خصوص کشورهای چین و ژاپن نیز به واسطه نرخ های تورم نسبتا پایین تر این کشورها، افزایش سریع و شدید در نرخ بهره و واکنش انقباضی سخت گیرانه ضرورت کمتری یافت.

در خصوص سازوکار اثرگذاری نرخ بهره سیاستی فدرال رزرو بر ارزش دلار لازم به ذکر است که نقطه شروع جهت تفسیر و تبیین رابطه میان نرخ ارز و نرخ بهره، ناظر بر «نظریه برابری بهره بدون پوشش (UIP)» است. به موجب این نظریه، بازدهی اسمی دلاری مورد انتظار از سرمایه گذاری در دو اوراق مشابه با ارزهای مختلف می بایست با یکدیگر برابر باشد. بدین ترتیب هرگونه اختلاف میان نرخ های بهره داخلی و خارجی به تغییر انتظاری در نرخ برابری ارز منتهی می گردد. بر همین اساس انتظار بر آن است که متعاقب افزایش نرخ های بهره در اقتصاد آمریکا و ایجاد شکاف میان نرخ های بهره این کشور و کشورهای توسعه یافته (به دلیل تاخیر در اجرای سیاست های انقباضی توسط کشورهای مزبور و واگرایی سیاستی با فدرال رزرو)، تمایل سرمایه گذاران داخلی و خارجی برای خرید اوراق قرضه دلاری (اعم از اوراق دولتی و شرکتی) به عنوان دارایی امن مالی تقویت گردد که این امر به نوبه خود تقاضا برای دلار آمریکا را در مقایسه با سایر اسعار افزایش می دهد.

از سوی دیگر، شوک بزرگ در رابطه مبادله تجاری کشورها ناشی از جنگ روسیه و اوکراین در اوایل سال ۲۰۲۲ میلادی، دومین محرک مهم در راستای تقویت ارزش دلار در برابر سایر اسعار بوده است. در تحلیل این مسئله لازم به توضیح است که به دلیل وابستگی بالای منطقه یورو به واردات انرژی به ویژه واردات گاز طبیعی از روسیه، افزایش قیمت انرژی رابطه مبادله اقتصادهای عضو یورو را بسیار تنزل داد. حال آنکه بررسی عملکرد اقتصاد آمریکا در حوزه صادرات و واردات انرژی نشان می دهد که این کشور طی سال های ۲۰۱۹، ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ از «واردکننده خالص» به «صادرکننده خالص» انرژی تبدیل شده است و این مهم نقش بسزایی در جلوگیری از تضعیف رابطه مبادله این کشور در مواجهه با افزایش قیمت جهانی انرژی داشته است.

نظر به توضیحات فوق، همانگونه که نمودار (۱) نشان می دهد، ارزش دلار آمریکا در برابر اسعار اقتصادهای توسعه یافته در هشت ماهه سال ۱۴۰۱ نسبت به هشت ماهه سال ۱۴۰۰ (به نوعی سنجه ای از تغییرات این مولفه طی سال ۲۰۲۲ میلادی نسبت به سال ۲۰۲۱ است) به نحو قابل توجهی با افزایش همراه بوده است. در این دوره، نرخ هر دلار آمریکا در برابر ین ژاپن، یورو و پوند بریتانیا به ترتیب معادل ۲۳٫۰، ۱۵٫۰ و ۱۴٫۹ درصد افزایش یافته است.

با این حال، در خصوص اقتصادهای نوظهور لازم به ذکر است که بسیاری از این کشورها به منظور جلوگیری از افت ارزش پول ملی خود در برابر دلار آمریکا، زودتر از اقتصادهای توسعه یافته نسبت به اتخاذ سیاستهای انقباضی اقدام نمودند. علاوه بر این، رابطه مبادله کشورهای صادرکننده مواد اولیه و پایه ای همچون نفت و گاز و مواد معدنی، در این سال بواسطه افزایش قیمت های جهانی، بهبود یافت. از این رو همانگونه که در نمودار (۲) مشاهده می شود فشار افزایشی بر نرخ ارز در اقتصادهای نوظهور (به استثنای ترکیه) در مقایسه با سایر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه تا حدی کمتر بوده و در برخی کشورها نظیر برزیل حتی ارزش پول ملی در برابر دلار آمریکا تقویت شده است.

جمع بندی

در ماه های اخیر نرخ ارز (برابری دلار در مقابل ریال) در بازار داخلی با نوسانات قابل توجهی همراه بوده است. در این میان اگرچه عوامل روانی و انتظاری (مولفه های غیراقتصادی و سیاسی) و بروز هیجانات در بازار نقش مسلط را در شکل گیری این مهم داشته اند، لیکن می بایست توجه داشت که در این مقطع زمانی قریب به اکثریت اسعار مربوط به کشورهای توسعه یافته، نوظهور و در حال توسعه نیز در مقابل دلار آمریکا به میزان قابل توجهی تصعیف شده اند. از این رو در تحلیل و واکاوی نوسانات نرخ ارز در ماه های اخیر، لازم است در کنار عوامل بنیادین و غیربنیادین موثر بر بازار ارز، این موضوع نیز مورد توجه و مد نظر قرار گیرد.

جدول ۱- تغییرات نرخ یک دلار آمریکا در برابر اسعار منتخب

واحد پولی رشد متوسط نرخ سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ رشد متوسط نرخ هشت ماهه ۱۴۰۱ نسبت به هشت ماهه ۱۴۰۰ دلار نیوزیلند -۴/۵ ۱۳/۷ زلوتی لهستان ۱/۸ ۱۸/۷ ریال سعودی ۰/۰ ۰/۱ دلار سنگاپور -۱/۵ ۳/۵ رند آفریقای جنوبی -۹/۶ ۱۴/۱ لیرترکیه ۴۱/۳ ۹۷/۵ وون کره جنوبی ۰/۲ ۱۴/۸ پوند بریتانیا -۴/۹ ۱۴/۹ کرون نروژ -۶/۰ ۱۴/۷ کرون دانمارک -۰/۲ ۱۵/۰ کرون سوئد -۱/۶ ۲۰/۶ بات تایلند ۴/۹ ۱۰/۵ روپیه هند ۰/۱ ۶/۹ دلاراسترالیا -۳/۸ ۹/۰ دلار تایوان -۳/۸ ۸/۳ رینگیت مالزی -۰/۲ ۷/۳ یورو -۰/۱ ۱۵/۰ ین ژاپن ۵/۶ ۲۳/۰ یوآن چین -۵/۵ ۵/۵ فرانک سوئیس -۰/۶ ۵/۶ کرونا چک -۵/۰ ۱۰/۶ فورینت مجارستان ۰/۷ ۲۸/۴ دلار هنگ کنگ ۰/۴ ۰/۹ رئال برزیل ۰/۶ -۴/۱ ریال ایران(۱) ۱۰٫۱ ۱۶٫۱

ماخذ: بانک مرکزی انگلستان

توضیح: سال ۱۳۹۹ از ۲۰ مارس سال ۲۰۲۰ تا ۲۰ مارس سال ۲۰۲۱ است.

سال ۱۴۰۰ از ۲۱ مارس سال ۲۰۲۱ تا ۲۰ مارس سال ۲۰۲۲ است.

هشت ماهه سال ۱۴۰۰ از ۲۱ مارس تا ۲۱ نوامبر سال ۲۰۲۱ است.

هشت ماهه سال ۱۴۰۱ از ۲۱ مارس تا ۲۱ نوامبر ۲۰۲۲ است.

۱- نرخ فروش حواله دلار در سامانه معاملات الکترونیک ارز

جدول ۲- تغییرات نرخ یک دلار آمریکا در برابر اسعار منتخب

چهارده ماهه منتهی به ۱۴ مهر ۱۴۰۰ * چهارده ماهه منتهی به ۱۷ آذر ماه ۱۴۰۱ ** تغییرات (درصد) لیرترکیه ۷٫۹۹ ۱۵٫۴۳ ۹۳٫۲ فورینت مجارستان ۲۹۹٫۵۸ ۳۶۱٫۶۱ ۲۰٫۷ ین ژاپن ۱۰۷٫۳۳ ۱۲۷٫۷۷ ۱۹٫۱ زلوتی لهستان ۳٫۷۹ ۴٫۳۸ ۱۵٫۴ کرون سوئد ۸٫۵۶ ۹٫۸۵ ۱۵٫۱ وون کره جنوبی ۱۱۳۶٫۵۲ ۱۲۷۰٫۸۲ ۱۱٫۸ کرون دانمارک ۶٫۲۴ ۶٫۹۷ ۱۱٫۷ یورو ۰٫۸۴ ۰٫۹۴ ۱۱٫۷ بات تایلند ۳۱٫۳۴ ۳۴٫۷۳ ۱۰٫۸ ریال ایران(۱) ۲۳۰۲۷۹ ۲۵۳۴۵۱ ۱۰٫۱ پوند بریتانیا ۰٫۷۴ ۰٫۸۰ ۸٫۳ دلار نیوزیلند ۱٫۴۳ ۱٫۵۵ ۸٫۳ کرون نروژ ۸٫۷۲ ۹٫۴۳ ۸٫۱ رند آفریقای جنوبی ۱۵٫۱۲ ۱۶٫۱۵ ۶٫۸ دلاراسترالیا ۱٫۳۴ ۱٫۴۳ ۶٫۶ کرونا چک ۲۱٫۸۳ ۲۳٫۱۶ ۶٫۱ رینگیت مالزی ۴٫۱۳ ۴٫۳۶ ۵٫۵ روپیه هند ۷۳٫۷۱ ۷۷٫۶۸ ۵٫۴ فرانک سوئیس ۰٫۹۱ ۰٫۹۵ ۴٫۳ دلار تایوان ۲۸٫۲۶ ۲۹٫۳۶ ۳٫۹ دلار سنگاپور ۱٫۳۴ ۱٫۳۸ ۲٫۳ یوآن چین ۶٫۵۵ ۶٫۶۵ ۱٫۵ دلار هنگ کنگ ۷٫۷۶ ۷٫۸۲ ۰٫۸ ریال سعودی ۳٫۷۵ ۳٫۷۵ ۰٫۱ رئال برزیل ۵٫۳۶ ۵٫۲۵ -۲٫۰ ماخذ: بانک مرکزی انگلستان توضیحات: * دوره ۱۶ مرداد ماه سال ۱۳۹۹ تا ۱۴ مهر ماه ۱۴۰۰ (چهارده ماهه قبل از رئیس کلی جناب دکتر صالح آبادی) ** دوره ۱۴ مهر ماه ۱۴۰۰ تا ۱۷ آذرماه ۱۴۰۱ (شروع دوره ریاست کلی جناب دکتر صالح آبادی در بانک مرکزی تا کنون) ۱- نرخ فروش حواله دلار در سامانه نیما

پیوست

انتهای پیام/