خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: ویژگی ماه خدا این است که برای بهره مندی از نعمت ها و فیوضات آن، هر گاه با مشکل یا سختی روبرو می شویم می توانیم با میزبان در میان بگذاریم و آن را برطرف کنیم و البته ارتباط با هیچ میزبانی به اندازه ارتباط با میزبان ماه رمضان آسان نیست. روز هفتم این ماه، می توانیم جمع بندی مناسبی از بهره مندی مان از اعمال و طاعات خود در این ماه داشته باشیم و اگر سستی، خستگی یا نقصی در بهره مندی از فیوضات این ماه داریم از خدا بخواهیم که ما را در برطرف کردن مشکلات یاری مان کند. می گوئیم: «اللهم أعنی فیه علی صیامه و قیامه؛ [۱] ای خدا مرا در این روز بر روزه و اقامه نماز یاری کن.» در دعای روز اول، قرار گذاشتیم که روزه دار باشیم همانند روزه داران حقیقی، و شب زنده دار و مأنوس و مشغول به عبادت، همانند شب زنده داران، اما این قرار، برای کسی که تا کنون چنین نبوده و روزه و عبادت او دارای کمبودهایی بوده است با سختی هایی همراه است که لازم است در میانه راه باز هم از خدا کمک بگیرد.

رمضان، بهترین فرصت برای تمرین رویارویی با نفس

تا وقتی انسان، به خوبی بر هوای نفس خود مسلط نشده و بندگی، ملکه و خوی او نشده است از لغزش ها در امان نیست و ماه مبارک رمضان بهترین فرصت برای تمرین رویارویی با نفس در پیچ و خم ها و بزنگاه های لغزش و گناه است. باید کم کم با تجزیه و تحلیل خود، یک یک نقص های خود را بیابیم و آن ها را درمان و برطرف کنیم و برای این کار از خداوند یاری جوییم. گناه نکردن در ماه مبارک رمضان اگرچه بسیار ارزشمند است، اما ابتدای راه است و ما باید تلاش کنیم در این ماه اساسا از گناه و لغزش دور شویم تا پس از این ماه عزیز هم به این راه ادامه داده و گناه نکنیم. پس چنین می گوئیم: «و جنبنی فیه من هفواته و آثامه؛ [۲] و از لغزش ها و گناهان دور ساز.»

خداوند با لطف خود کاری کرده است که در ماه رمضان، راه تقویت خود در مقابل نیرنگ ها و وسوسه های شیطان آسان تر باشد. رسول خدا (ص) فرمودند: «إذا طلع هلال شهر رمضان غلت مردة الشیاطین؛ [۳] آن هنگام که هلال ماه رمضان سر برآورد، شیطان های رانده شده به زنجیر کشیده می شوند.» بسیاری از لغزش ها و گناهانی که شاید عادت انسان می شود با تلاش عجیب وسوسه های شیاطین، به وجود آمده است. دلیل آن هم ضعف نفس انسان بوده که در مقابل این وسوسه ها تسلیم شده است. چنین نفس ضعیفی برای بازیابی و تقویت خود در مقابل لشکر شیاطین نیازمند فرصت است و چه فرصتی بهتر از ماه مبارک رمضان.

امام سجاد (ع) در بیانی، تلاش شیطان را این چنین توصیف می کند: «و برای ما دشمنی قرار دادی که با ما نیرنگ می کند و او را بر ما تسلطی دادی که ما را به آن اندازه بر او سلطه نیست، او را در دل های ما جای دادی و در مجاری خونمان روان کردی، اگر ما از او غفلت کنیم او از ما غافل نگردد و اگر فراموشش کنیم او ما را فراموش نکند، ما را از عقاب تو ایمن کند و از غیر تو بترساند، …»[۴] برای پیروزی در این مبارزه، نیازمند کمک خواستن از خداوند هستیم. چنان که حضرت زین العابدین (ع) در ادامه توصیف نیرنگ های شیطان، چنین از خداوند درخواست می کند: «و إلا تصرف عنا کیده یضلنا، و إلا تقنا خباله یستزلنا؛ [۵] ای خداوند ما، اگر مکرش را از ما باز نگردانی، گمراهمان کند و اگر ما را از تبهکاری هایش در امان نداری، پای ثبات ما بلغزاند.»

نگهبان قدرتمند قلب

تنها راه قدرت قلب انسان در مقابل تلاش شیاطین برای نفوذ در آن یاد خداست، چنان که قرآن کریم می فرماید: «ألا بذکر الله تطمئن القلوب؛ [۶] آگاه باش که با یاد خدا دل ها آرامش می یابد.» یاد خدا همچنان نگهبان توانمندی است که بر درگاه قلب قرار می گیرد و تا وقتی او نگهبان است خیال قلب از ورود شیاطین و نیرنگ هایشان آسوده خواهد بود. تا وقتی به یاد خدا هستیم حتی اگر بر لب، ذکری جاری نکنیم در امان هستیم، البته هم زمانی آن با ذکر زبانی بهتر و شایسته تر است چنان که حضرت امام خمینی رضوان الله علیه می نویسد: «گرچه ذکر حق و تذکر از آن ذات مقدس از صفات قلب است و اگر قلب متذکر شد تمام فوایدی که برای ذکر است بر آن مترتب می شود، ولی بهتر آن است که ذکر قلبی متعقب به ذکر لسانی نیز گردد.» [۷] شاید بهترین توشه ای که می توانیم از این ماه عزیز برگیریم همین ذکر دائمی باشد چنان که امام صادق (ع) آن را بهترین وصیت شمرده و می فرمایند: «أفضل الوصایا و ألزمها أن لا تنسی ربک و أن تذکره دائما؛ [۸] برترین وصیت ها، آن است که همیشه به یاد خدا باشی و او را فراموش نکنی.»پس باید در این ماه برای استقرار چنین ویژگی در خود، تلاش کنیم و از خدا بخواهیم که: «وارز قنی فیه ذکرک بدوامه؛ [۹] و ذکر دائم نصیبم فرما.»

خدای موفقیت ها

برای موفقیت در چنین اهدافی ضمن تلاش باید در نظر داشته باشیم که خداوند به وجودآورنده همه موفقیت ها است. (بتوفیقک؛ [۱۰] به حق توفیق بخشی خود). اما مناسب است که تعریفی نیز از موفقیت واقعی داشته باشیم. موفقیت حقیقی چیست؟ شخصی از امام صادق (ع در مورد معنای آیه شریفه «و ما توفیقی إلا بالله؛ [۱۱] و توفیق من جز به [یاری] خدا نیست» سوال می کند، حضرت در پاسخ فرمودند: «هر گاه بندهای عمل شایسته ای را که خدا به او دستور داده انجام داد، این کردارش مناسب و موافق با فرمان خدا است که به او بنده موفق گویند. و هرگاه بخواهد مرتکب گناهی شود پروردگار مانعی میان بنده و آن معصیت ایجاد می فرماید که در نتیجه، آن را انجام نمی دهد، که ترک آن معصیت به کمک و مدد خدای تعالی بوده است و اگر میان او و گناه را واگذارد و حایلی ایجاد نکند، و بنده مرتکب آن گناه گردد، خداوند عز و جل یاریاش نکرده و موفقش نگردانده و در نتیجه او را درمانده و بیچاره ساخته است.» [۱۲]

هدایتگر بی همتا

پس همه موفقیت ها در سایه لطف و یاری خدای متعال به وجود می آید و همه اسباب عالم به دست اوست. پس، باید او را با این صفت راهگشا صدا بزنیم تا ما راهنمایی کند. می گوئیم: «یا هادی المضلین؛ [۱۳] ای رهنمای گمراهان عالم.»

پی نوشت:

[۱]. مفاتیح الجنان، دعای روز هفتم ماه رمضان.

[۲]. همان.

[۳]. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی (اسلامیه) (دار الکتب الإسلامیة: تهران، ۱۳۶۳)، ج ۴, ۶۷.

[۴]. صحیفه سجادیه، نیایش بیست و پنجم.

[۵]. همان.

[۶]. سوره رعد، آیه ۲۸.

[۷]. چهل حدیث، ص ۲۹۲.

[۸]. امام ششم جعفر بن محمد (ع)، مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة منسوب به امام جعفر صادق علیه السلام (پیام حق: تهران، ۱۳۷۷)، ۱۶۲.

[۹]. مفاتیح الجنان، دعای روز هفتم ماه رمضان.

[۱۰]. همان.

[۱۱]. سوره هود، آیه ۸۸.

[۱۲]. إذا فعل العبد ما أمره الله عز و جل من الطاعة کان فعله وفقا لأمر الله عز و جل و سمی العبد به موفقا… [معانی الأخبار، ص ۲۱]

[۱۳]. مفاتیح الجنان، دعای روز هفتم ماه رمضان.