به گزارش خبرنگار مهر، نشست آسیب شناسی تاریخ شفاهی پیش از ظهر امروز یکشنبه ۱۱ تیر با حضور محمدرضا جمالی معاون آموزش و پژوهش موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، مصطفی نیکنام مسئول تاریخ شفاهی موزه، غلامرضا عزیزی، یحیی نیازی و جمعی از علاقه مندان و راویان تاریخ شفاهی و ادبیات پایداری در سالن قصر شیرین موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد.

غلامرضا عزیزی در ابتدای این نشست گفت: مصاحبه تاریخ شفاهی و خاطره نویسی در دامنه اختلافات خیلی با هم تفاوت ندارند. مشکل از جایی شروع می شود که هر دو گروه می خواهند با هم مفاهمه کنند. بن مایه مصاحبه تاریخ شفاهی و خاطره نویسی رویدادهایی می باشد که در گذشته بر فرد اتفاق افتاده، شاهد و ناظر بوده است.

وی ادامه داد: در این دو حوزه نحوه اخذ و گردآوری اطلاعات متفاوت است. در خاطره نویسی فرد محور قضایا است. ممکن است خاطرات خود نوشت و روزانه باشد، بعد از یک دوره ای نوشته بشود. در خاطره آن چیزی که برای فرد مهم است، چه شیرین و چه تلخ، گفته می شود. در خاطره نویسی تک گویی اتفاق می افتد اما در مصاحبه تاریخ شفاهی خصلت تک گویی به مکالمه و مباحثه تبدیل می شود. مصاحبه کننده در نقش مورخ حاضر می شود. مدام با سوال کردن از شاهد عینی می خواهد خاطره را بگوید. در این حوزه مصاحبه گر مدام پرسش می کند و در بازآفرینی تاریخ نقش فعالی دارد. مصاحبه کننده در نقش مورخ به خاطرات کسی که صحبت می کند، عمق می بخشد. این ها باعث می شود مصاحبه تاریخ شفاهی و خاطره نویسی متفاوت باشند، گرچه سرشت هر دو یکی است.

عزیزی افزود: کسانی که مصاحبه تاریخ شفاهی کار می کنند برای راستی آزمایی از دو ابزار نقد درونی و نقد بیرونی استفاده می کنند. نقد درونی یعنی اجزای خبر را بررسی می کنند و نقد بیرونی یعنی آیا این حرف که راوی یا مصاحبه شونده می زند از لحاظ منطقی باور پذیر است یا خیر؟ در این نوع نقد منابع هم عصر و روایت های دیگر را بررسی می کنند. مصاحبه های تاریخ شفاهی نظم تاریخی دارند. خاطره نویس آن چیزی که برایش مهم است را می پرسد و می نویسد و محقق در مصاحبه تاریخ شفاهی آن چیزی که مخاطب و جامعه محققان می خواهند را بیرون می کشد.

وی گفت: تفاوت دیگر مصاحبه تاریخ شفاهی و خاطره نویسی ژانر آن ها می باشد. خاطره نویسی با قلم روان، برش های زمانی و فراز و فرودهایی که دارد ژانر آن ادبی می باشد ولی مصاحبه تاریخ شفاهی اینطور نیست، در این قالب متن برای تاریخ نگاری نوشته شده است و مصاحبه کننده به دنبال خلق تاریخ نگاری می باشد.

غلامرضا عزیزی افزود: جنسیت در راوی تفاوت دارد. خانم ها در بازگویی خاطره جزئیات بیشتری را بیان می کنند و آقایان نکات کلی را به یاد می آورند. دو قالب مصاحبه تاریخ شفاهی و خاطره نویسی در بازآفرینی گذشته با هم تفاوت دارند که در این بازآفرینی خاطره نویسی به ادبیات و مصاحبه تاریخ شفاهی به تاریخ چشم دارد.

یحیی نیازی در ادامه این نشست گفت: بین مصاحبه تاریخ شفاهی و خاطره نویسی تفاوت ماهوی وجود دارد. ما یک مثلث داریم که یک ضلعش محقق، ضلع دیگرش راوی و موضوع است. در این مثلث محور اصلی محقق است. محقق باید علاقه مند بوده و استعداد پژوهش داشته و بر موضوع مسلط باشد. در واقع محقق نسبت به آن چیزی که قرار است گفته بشود باید چند گام از راوی جلوتر باشد. محقق باید صبور بوده و کنترل کننده خوبی در جلسات مصاحبه باشد.

وی افزود: در خاطره مقطع را در نظر می گیریم. مثلا در مقطعی از زندگی سرباز بوده و زخمی شده، خاطراتش را می گوید. در مصاحبه تاریخ شفاهی سند محوری مورد تاکید است اما در خاطره نگاری اینطور نیست. روش مصاحبه تاریخ شفاهی جنسش به تاریخ و خاطره به ادبیات نزدیک است؛ به همین دلیل خاطره جذابیت بیشتری دارد. تاریخ شفاهی پایه پژوهشی دارد. خاطره عام تر و فراگیر تر است و تاریخ شفاهی منجسم تر است و باید بتواند به موضوعات تاریخ نگاری کشور کمک کند.