در گزارش باشگاه خبرنگاران جوان بخوانید؛

چنان که همه می دانند زبان شیرین فارسی در دهه های اخیر به شیوه های گوناگون، بی مهری های فراوان به خود دیده است و هرروز هم رو به فزونی دارد. یکی از این بی مهری ها و بی توجهی ها از همین مردم فارسی زبان سرزمین خودمان سرمی زند که هرروز با تلفظ نادرست واژه ای، بیان نادرست اصطلاحی، عبارتی یا جمله ای، درگفتار و نوشتار اشکال ایجادمی کنند.

به راستی مردم و نیز دست اندرکاران، مگر فراموش کرده اند که این زبان، همان زبان ملی و میهنی ماست که ستارگان درخشانی همچون فردوسی و سعدی و حافظ، با آن، شهرهٔ جهان شدند و اکنون این اندازه نسبت به آن، کم لطفی روا می دارند؟! البته این سهل انگاری ها نشان ضعف و کوتاهی ماست وگرنه، خود زبان فارسی، اشکالی ندارد و این ضعف و سستی در زبان و بیان ما هرگز از ارج و مقدار آن نمی تواند بکاهد.

در این هنگامهٔ بی مهری ها و رویارویی با این همه ضعف و اشکال، آنان که ادبیات خوانده اند، رسالتی بردوش خود احساس می کنند؛ لذا بر «ادبیات خوانده ها» ست که نگذارند این سستی ورزیدن ها، بر زبان فارسی خدشه وارد کند.

درباره درست خواندن و گفتن و نوشتن، تاکنون بسیار گفته اند و نوشته اند و شنیده ایم و خوانده ایم؛ ولی کافی نیست. پاسداشت زبان فارسی و برطرف کردن اشکال ها، نمی تواند به چندنوشته، برنامه، کتاب و جزوه منحصر باشد و اگر هر روز هم یادآوری شود، تکراری نخواهد بود و تأثیرخود را خواهد گذاشت. بدین منظور بر آن شدیم تا برخی اشکال های رایج امروزی را که در گفتار و نوشتار مردم، فراوان دیده و شنیده می شود، یادآوری و اصلاح کنیم تا شاید بتوانیم در راه درست خواندن و درست نوشتن واژه ها، اصطلاح ها، عبارت ها و درنهایت برای پاسداشت زبان فارسی قدمی برداریم.

حرف (آ، ا) آخر / آخر واژه ی آخر به کسر (خ) در زبان عربی به معنی پایان، پایانی و انتهایی است؛ آخر به فتح (خ) به معنی دیگر و دیگری است. چون در زبان فارسی، اعراب و حرکت (فتحه، کسره و ضمه) الزامی نیست، مگر درمواردخاص، در نگارش هم مشخص نمی شود. فقط تلفظ، تمایز میان این دو واژه را تعیین می کند. این واژه (آخر) معمولا به اشتباه، (آخر) تلفظ می شود. مثلا می گویند: کسانی که در ردیف آخرند، گوش کنند؛ که بایدگفت در ردیف آخرند … یا می گویند: شعرآخری را بخوان، که باید گفت شعرآخری … گاهی دیده می شود واژه ی (بالاخره) را (بلخره) می نویسند؛ که نادرست است و در نوشتن، باید اصل نگارش رعایت شود؛ بالاخره. ا بهت / ا بهت این واژه عربی است و تشدید بر روی حرف (ب) قراردارد، نه (ه)؛ ا بهت. یعنی شکوه، جلال و عظمت. گاهی مردم تشدید را برروی (ه) می گذارند و ا بهت می خوانند که نادرست است و باید (ا بهت) نوشته و خوانده شود.

مثلا: استاد، چنان ا بهتی داشت که نمی شود وصف کرد. احتمال داشتن / انتظار داشتن (رفتن) مصدر مرکب (انتظارداشتن) باید باجمله ای همراه شودکه معنا و مفهوم آن از امور مثبت و خواستنی باشد. چون هرگز امر منفی و نامطلوب را انتظار نمی دارند. مثلا می گوییم: انتظار داریم یا انتظار می رود که این بیمار رو به بهبود بگذارد. این جمله درست است. چون رو به بهبود گذاشتن مطلوب و پسندیده است.

اما در جمله ی انتظار می رود که این بیمار به زودی بمیرد، انتظار رفتن جایگاه درستی ندارد و باید تغییر یابد. چون به زودی مردن بیمار، جزء انتظارات مطلوب و پسندیده نیست. جمله بارمنفی دارد و خواستنی نیست؛ لذا به جای انتظارداشتن، باید از احتمال داشتن استفاده کرد. بهتراست بگوییم: احتمال دارد که این بیمار به زودی بمیرد. گاهی در اخبار شنیده می شود که: می توان انتظار داشت که فلان کشور حقوق بشر را نقض کند.

می بینیدکه مفهوم نقض کردن حقوق بشر، مطلوب و خواستنی و مثبت نیست. درواقع باید چنین گفت: احتمال دارد که فلان کشور. اخوان الصفا / اخوان الصفا اخوان به کسر همزه درعربی جمع (اخ) است؛ برادر. اخوان به فتح همزه و (خ) تثنیه یا مثنای (اخ) است؛ دو برادر. نام یا لقب آن گروه معروف تاریخی، اخوان الصفا است، نه اخوان الصفا. ارابه / عرابه / عراده ارابه، فارسی است و عرابه، عربی همین واژه است. به معنی گردونه و گاری است. عراده، منجنیق کوچکی است که در جنگ ها برای پرتاب سنگ استفاده می شده است. عراده، واحد شمارش توپ جنگی هم هست. مانند: دو عراده توپ. با این توضیح، ارابه ی خدایان با همزه است و عراده ی جنگی با (ع) است. بهتر است هرکدام با املای درست نوشته شود.