صادرات مجدد گاز ترکمنستان به روسیه
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، سرگئی کوپریانوف سخنگوی شرکت گازپروم ۱۵ آوریل اعلام کرد که این شرکت واردات گاز از ترکمنستان را از سر گرفته است. بلافاصله پس از این اظهارات شرکت دولتی گاز طبیعی ترکمنستان (ترکمن گاز) با صدور بیانیه ای این مساله را تایید کرد.
مذاکرات برای از سرگیری واردات گاز ترکمنستان پس از دیدارهای الکسی میلر مدیرعامل شرکت گازپروم از عشق آباد در اواخر سال ۲۰۱۸ و نیز مارس ۲۰۱۹ شتاب گرفت.
در حالی که هنوز جزئیات درباره میزان حجم گاز صادراتی و قیمت مشخص نشده است، شرکت ترکمن گاز با اشاره به ۲۵ قرارداد امضا شده در سال ۲۰۰۳ بین مسکو و عشق آباد در بیانیه ای اظهار داشت: پس از یک توقف به دلایل اقتصادی، صادرات بر اساس موافقتنامه بین دو دولت تا سال ۲۰۲۸ از سر گرفته شد(۱).
گازپروم نیز اعلام کرد که این شرکت توافق کرده تا ۳۰ ژوئن ۲۰۱۹ میزان ۱٫۱۵۵ میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان خریداری کند (۲).
در صورت تمدید قرارداد، این میزان معادل ۶ میلیارد مترمکعب در سال خواهد بود. هر چند این میزان از ۴ میلیارد مترمکعب گاز وارداتی روسیه از ترکمنستان در سال ۲۰۱۵ و پیش از توقف واردات در ژانویه ۲۰۱۶ بیشتر می باشد اما بسیار کمتر از میزان ۸۰ میلیارد مترمکعب گاز صادراتی سالانه است که دو کشور در سال ۲۰۰۳ بر روی آن توافق کردند.
روسیه واردکننده اصلی گاز ترکمنستان بود تا این که چین حدود ده سال پیش این جایگاه را تصاحب کرد. یه دنبال توافق مسکو و عشق آباد در سال ۲۰۰۳، واردات گاز از ترکمنستان در سال ۲۰۰۷ به ۴۲٫۶ میلیارد مترمکعب در سال رسید. اما در سال ۲۰۰۹ پس از انفجار در خط لوله انتقال گاز متوقف شد.
عشق آباد مدعی بود که این کار توسط مهندسان روسیه انجام شده تا بدون عواقب قانونی، روند صادرات گاز متوقف شود (۳). باید به این نکته توجه کرد که بر اساس توافقنامه، روسیه گاز را از ترکمنستان به قیمتی ثابت وارد می کرد. اما پس از بحران مالی جهانی در سال ۲۰۰۸-۲۰۰۹ این قیمت بسیار بالاتر از قیمت نفت صادراتی روسیه به اروپا بود. با از سرگیری واردات گاز در سال ۲۰۱۰ دو طرف توافق کردند که تا سال ۲۰۱۴ میزان واردات گاز ۱۱ میلیارد مترمکعب در سال باشد.
روسیه در سال ۲۰۱۵ میزان واردات گاز را به ۴ میلیارد متر مکعب کاهش داد و در سال ۲۰۱۶ به علت اختلاف نظر درباره قیمت گذاری و نیز افزایش ظرفیت گاز تولیدی خود شرکت گازپروم، واردات گاز از ترکمنستان متوقف شد. در سال ۲۰۱۵ نیز پس از شکایت عشق آباد از اینکه مسکو هزینه گاز وارداتی را کامل پرداخت نکرده است، شرکت گازپروم از شرکت ترکمن گاز به علت گران فروشی در دادگاهی در استکهلم شکایت و خواستار ۴٫۶ میلیارد دلار خسارت شد(۴).
چین نیز به سرعت دست به کار شد تا خلا ایجاد شده از کنار کشیدن روسیه را با خط لوله چین-آسیای میانه در سال ۲۰۰۹ پر کند. صادرات گاز ترکمنستان به چین به لطف گسترش مداوم خط لوله انتقال گاز افزایش یافته است.
در سال ۲۰۱۵ اعلام شد که ۴۹ درصد از کل گاز وارداتی چین معادل ۲۹٫۶ میلیارد مترمکعب از ترکمنستان تهیه می شود. هر چند این میزان در سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ به ترتیب به ۴۶ و ۳۹ درصد کاهش یافت. برنامه ترکمنستان در سال ۲۰۱۸ صادرات ۳۸٫۷ میلیارد مترمکعب گاز به چین است.
بنابراین در دهه گذشته عشق آباد به طور فزاینده ای وابسته به پکن بوده به طوری که بازار اصلی صادرات گاز ترکمنستان به چین است؛ در صورتی که چین تلاش کرده گاز مورد نیاز خود را از منابع متفاوتی تهیه کند. از سوی دیگر ترکمنستان به طور فزاینده ای به وام های چین وابسته شده است. این کشور در سال ۲۰۱۱ مبلغ ۸ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۳ نیز مبلغ دیگری که رقم آن اعلام نشد از چین قرض گرفت (۵).
با این حال، صادرات گاز به چین به دلیل کاهش قیمت خرید گاز از سوی چین و نیز برداشت بخشی از درآمد حاصله جهت پرداخت بدهی های عشق آباد به شرکت ملی نفت چین بابت هزینه ساخت خط لوله انتقال گاز و نیز وام های گرفته شده از پکن تاکنون سود خاصی برای ترکمنستان نداشته است.
جایگاه چین به عنوان تقریبا مشتری انحصاری گاز ترکمنستان باعث شده تا پکن بتواند عشق آباد را مجبور به پذیرش قیمت مدنظر خود کند. به گفته کارشناسان انرژی قیمت هر هزار مترمکعب گاز صادراتی ترکمنستان به چین در سال ۲۰۱۲ معادل ۳۴۰ دلار بوده است در حالی که در سال ۲۰۱۵ و ۲۰۱۷ این مبلغ به ترتیب به ۲۱۵ و ۱۸۵ دلار کاهش پیدا کرده است (۶).
در ژانویه ۲۰۱۷ نیز با توقف صادرات گاز به ایران، ترکمنستان دومین بازار بزرگ گاز خود را نیز از دست داد. در سال ۲۰۱۶ ایران از طریق دو خط لوله گاز که در سال های ۱۹۹۷ و ۲۰۱۰ راه اندازی شده بود، حدود ۶٫۷ میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان خریداری کرده بود. با این حال عشق آباد نتوانست که تمامی درآمد حاصل از این فروش را نیز کسب کند. چرا که به دلیل تحریم های بین المللی علیه ایران، مجبور شد که بخشی از این درآمد را بر اساس مبادله کالا دریافت کند. در حال حاضر نیز پرونده شکایت ترکمنستان از ایران بابت ۱٫۸ میلیارد دلار مبلغ ادعایی از سوی عشق آباد در دادگاه های بین المللی در حال پیگیری است (۷).
ترکمنستان به دلایلی از جمله کاهش قیمت گاز صادراتی و کاهش حجم صادرات گاز به دلیل از دست دادن مشتریان و نیز هزینه های سرسام آور ناشی از میزبانی بازی های آسیایی ۲۰۱۷ با بحران جدی اقتصادی از جمله کاهش ارزش پول ملی، افزایش تورم و کمبود کالاهای اساسی روبرو شده است.
دولت سیاست های کنترل پولی را اعمال کرده و یارانه های بخش های مختلف را کاهش داده است. این بحران اقتصادی منجر به تظاهرات های اجتماعی نیز شده است، مساله ای که تاکنون در این کشور با فضای سیاسی بسیار بسته سابقه نداشته است(۸).
مشکلات اقتصادی فزاینده و وابستگی بیش از حد ترکمنستان به یک مشتری یعنی چین باعث شد تا این کشور به سرعت دنبال تنوع مقاصد و نیز افزایش حجم گاز صادراتی خود باشد. دو پروژه خط لوله ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند معروف به تاپی و نیز خط لوله گاز ترانس خزر می توانند بخشی از مشکلات ترکمنستان را حل کنند اما این پروژه ها با طیف گسترده ای از موانع مواجه هستند. حتی در صورت غلبه بر این موانع، به نتیجه رسیدن این دو پروژه سال های زیادی نیاز دارد.
از سرگیری صادرات گاز به ایران نیز چندان محتمل نیست چرا که تهران به دلیل تحریم های سنگین ایالات متحده با مشکلات جدی در پرداخت پول روبرو است. بنابراین، از سرگیری صادرات گاز به روسیه هر چند در مقیاسی اندک، پیشرفت خوبی برای ترکمنستان است تا بخشی از کمبودهای مالی خود را جبران کرده و قدرت چانه زنی اش در مورد قیمت گاز صادراتی به چین را افزایش دهد.
از منظر روسیه نیز واردات مجدد گاز از ترکمنستان به سیاست های مسکو برای گسترش نفوذ سیاسی و دیپلماتیک در آسیای میانه کمک خواهد کرد. علاوه بر این برخی معتقد هستند این مساله می تواند ترکمنستان را -خصوصا با توجه به امضای کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر- از ادامه ساخت خط لوله ترانس خزر منصرف کند (۹).
۱- http://www.oilgas.gov.tm/blog/۲۶۵۳/turkmenistan-vozobnovil-postavki-prirodnogo-gaza-v-rossiyu
۲- https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/natural-gas/۰۴۱۶۱۹-russias-gazprom-agrees-to-resume-gas-imports-from-turkmenistan
۳- http://sam.gov.tr/wp-content/uploads/۲۰۱۸/۰۲/۱۳۱-۱۵۲.pdf
۴- https://www.rfa.org/english/commentaries/energy_watch/china-may-face-competition-for-turkmen-gas-۱۰۲۹۲۰۱۸۱۰۲۵۱۳.html
۵- https://carnegieendowment.org/۲۰۱۷/۰۱/۳۰/turkmenistan-at-twenty-five-high-price-of-authoritarianism-pub-۶۷۸۳۹
۶- https://en.hronikatm.com/۲۰۱۸/۱۰/why-does-gazprom-need-turkmen-gas/
۷- https://www.orfonline.org/expert-speak/why-iran-and-turkmenistan-need-to-solve-their-gas-dispute-amicably-۴۵۶۷۷/
۸- https://carnegieendowment.org/۲۰۱۷/۰۱/۳۰/turkmenistan-at-twenty-five-high-price-of-authoritarianism-pub-۶۷۸۳۹
۹- https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/natural-gas/۰۴۱۶۱۹-russias-gazprom-agrees-to-resume-gas-imports-from-turkmenistan
انتهای پیام/
مذاکرات برای از سرگیری واردات گاز ترکمنستان پس از دیدارهای الکسی میلر مدیرعامل شرکت گازپروم از عشق آباد در اواخر سال ۲۰۱۸ و نیز مارس ۲۰۱۹ شتاب گرفت.
در حالی که هنوز جزئیات درباره میزان حجم گاز صادراتی و قیمت مشخص نشده است، شرکت ترکمن گاز با اشاره به ۲۵ قرارداد امضا شده در سال ۲۰۰۳ بین مسکو و عشق آباد در بیانیه ای اظهار داشت: پس از یک توقف به دلایل اقتصادی، صادرات بر اساس موافقتنامه بین دو دولت تا سال ۲۰۲۸ از سر گرفته شد(۱).
گازپروم نیز اعلام کرد که این شرکت توافق کرده تا ۳۰ ژوئن ۲۰۱۹ میزان ۱٫۱۵۵ میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان خریداری کند (۲).
در صورت تمدید قرارداد، این میزان معادل ۶ میلیارد مترمکعب در سال خواهد بود. هر چند این میزان از ۴ میلیارد مترمکعب گاز وارداتی روسیه از ترکمنستان در سال ۲۰۱۵ و پیش از توقف واردات در ژانویه ۲۰۱۶ بیشتر می باشد اما بسیار کمتر از میزان ۸۰ میلیارد مترمکعب گاز صادراتی سالانه است که دو کشور در سال ۲۰۰۳ بر روی آن توافق کردند.
روسیه واردکننده اصلی گاز ترکمنستان بود تا این که چین حدود ده سال پیش این جایگاه را تصاحب کرد. یه دنبال توافق مسکو و عشق آباد در سال ۲۰۰۳، واردات گاز از ترکمنستان در سال ۲۰۰۷ به ۴۲٫۶ میلیارد مترمکعب در سال رسید. اما در سال ۲۰۰۹ پس از انفجار در خط لوله انتقال گاز متوقف شد.
عشق آباد مدعی بود که این کار توسط مهندسان روسیه انجام شده تا بدون عواقب قانونی، روند صادرات گاز متوقف شود (۳). باید به این نکته توجه کرد که بر اساس توافقنامه، روسیه گاز را از ترکمنستان به قیمتی ثابت وارد می کرد. اما پس از بحران مالی جهانی در سال ۲۰۰۸-۲۰۰۹ این قیمت بسیار بالاتر از قیمت نفت صادراتی روسیه به اروپا بود. با از سرگیری واردات گاز در سال ۲۰۱۰ دو طرف توافق کردند که تا سال ۲۰۱۴ میزان واردات گاز ۱۱ میلیارد مترمکعب در سال باشد.
روسیه در سال ۲۰۱۵ میزان واردات گاز را به ۴ میلیارد متر مکعب کاهش داد و در سال ۲۰۱۶ به علت اختلاف نظر درباره قیمت گذاری و نیز افزایش ظرفیت گاز تولیدی خود شرکت گازپروم، واردات گاز از ترکمنستان متوقف شد. در سال ۲۰۱۵ نیز پس از شکایت عشق آباد از اینکه مسکو هزینه گاز وارداتی را کامل پرداخت نکرده است، شرکت گازپروم از شرکت ترکمن گاز به علت گران فروشی در دادگاهی در استکهلم شکایت و خواستار ۴٫۶ میلیارد دلار خسارت شد(۴).
چین نیز به سرعت دست به کار شد تا خلا ایجاد شده از کنار کشیدن روسیه را با خط لوله چین-آسیای میانه در سال ۲۰۰۹ پر کند. صادرات گاز ترکمنستان به چین به لطف گسترش مداوم خط لوله انتقال گاز افزایش یافته است.
در سال ۲۰۱۵ اعلام شد که ۴۹ درصد از کل گاز وارداتی چین معادل ۲۹٫۶ میلیارد مترمکعب از ترکمنستان تهیه می شود. هر چند این میزان در سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ به ترتیب به ۴۶ و ۳۹ درصد کاهش یافت. برنامه ترکمنستان در سال ۲۰۱۸ صادرات ۳۸٫۷ میلیارد مترمکعب گاز به چین است.
بنابراین در دهه گذشته عشق آباد به طور فزاینده ای وابسته به پکن بوده به طوری که بازار اصلی صادرات گاز ترکمنستان به چین است؛ در صورتی که چین تلاش کرده گاز مورد نیاز خود را از منابع متفاوتی تهیه کند. از سوی دیگر ترکمنستان به طور فزاینده ای به وام های چین وابسته شده است. این کشور در سال ۲۰۱۱ مبلغ ۸ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۳ نیز مبلغ دیگری که رقم آن اعلام نشد از چین قرض گرفت (۵).
با این حال، صادرات گاز به چین به دلیل کاهش قیمت خرید گاز از سوی چین و نیز برداشت بخشی از درآمد حاصله جهت پرداخت بدهی های عشق آباد به شرکت ملی نفت چین بابت هزینه ساخت خط لوله انتقال گاز و نیز وام های گرفته شده از پکن تاکنون سود خاصی برای ترکمنستان نداشته است.
جایگاه چین به عنوان تقریبا مشتری انحصاری گاز ترکمنستان باعث شده تا پکن بتواند عشق آباد را مجبور به پذیرش قیمت مدنظر خود کند. به گفته کارشناسان انرژی قیمت هر هزار مترمکعب گاز صادراتی ترکمنستان به چین در سال ۲۰۱۲ معادل ۳۴۰ دلار بوده است در حالی که در سال ۲۰۱۵ و ۲۰۱۷ این مبلغ به ترتیب به ۲۱۵ و ۱۸۵ دلار کاهش پیدا کرده است (۶).
در ژانویه ۲۰۱۷ نیز با توقف صادرات گاز به ایران، ترکمنستان دومین بازار بزرگ گاز خود را نیز از دست داد. در سال ۲۰۱۶ ایران از طریق دو خط لوله گاز که در سال های ۱۹۹۷ و ۲۰۱۰ راه اندازی شده بود، حدود ۶٫۷ میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان خریداری کرده بود. با این حال عشق آباد نتوانست که تمامی درآمد حاصل از این فروش را نیز کسب کند. چرا که به دلیل تحریم های بین المللی علیه ایران، مجبور شد که بخشی از این درآمد را بر اساس مبادله کالا دریافت کند. در حال حاضر نیز پرونده شکایت ترکمنستان از ایران بابت ۱٫۸ میلیارد دلار مبلغ ادعایی از سوی عشق آباد در دادگاه های بین المللی در حال پیگیری است (۷).
ترکمنستان به دلایلی از جمله کاهش قیمت گاز صادراتی و کاهش حجم صادرات گاز به دلیل از دست دادن مشتریان و نیز هزینه های سرسام آور ناشی از میزبانی بازی های آسیایی ۲۰۱۷ با بحران جدی اقتصادی از جمله کاهش ارزش پول ملی، افزایش تورم و کمبود کالاهای اساسی روبرو شده است.
دولت سیاست های کنترل پولی را اعمال کرده و یارانه های بخش های مختلف را کاهش داده است. این بحران اقتصادی منجر به تظاهرات های اجتماعی نیز شده است، مساله ای که تاکنون در این کشور با فضای سیاسی بسیار بسته سابقه نداشته است(۸).
مشکلات اقتصادی فزاینده و وابستگی بیش از حد ترکمنستان به یک مشتری یعنی چین باعث شد تا این کشور به سرعت دنبال تنوع مقاصد و نیز افزایش حجم گاز صادراتی خود باشد. دو پروژه خط لوله ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند معروف به تاپی و نیز خط لوله گاز ترانس خزر می توانند بخشی از مشکلات ترکمنستان را حل کنند اما این پروژه ها با طیف گسترده ای از موانع مواجه هستند. حتی در صورت غلبه بر این موانع، به نتیجه رسیدن این دو پروژه سال های زیادی نیاز دارد.
از سرگیری صادرات گاز به ایران نیز چندان محتمل نیست چرا که تهران به دلیل تحریم های سنگین ایالات متحده با مشکلات جدی در پرداخت پول روبرو است. بنابراین، از سرگیری صادرات گاز به روسیه هر چند در مقیاسی اندک، پیشرفت خوبی برای ترکمنستان است تا بخشی از کمبودهای مالی خود را جبران کرده و قدرت چانه زنی اش در مورد قیمت گاز صادراتی به چین را افزایش دهد.
از منظر روسیه نیز واردات مجدد گاز از ترکمنستان به سیاست های مسکو برای گسترش نفوذ سیاسی و دیپلماتیک در آسیای میانه کمک خواهد کرد. علاوه بر این برخی معتقد هستند این مساله می تواند ترکمنستان را -خصوصا با توجه به امضای کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر- از ادامه ساخت خط لوله ترانس خزر منصرف کند (۹).
۱- http://www.oilgas.gov.tm/blog/۲۶۵۳/turkmenistan-vozobnovil-postavki-prirodnogo-gaza-v-rossiyu
۲- https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/natural-gas/۰۴۱۶۱۹-russias-gazprom-agrees-to-resume-gas-imports-from-turkmenistan
۳- http://sam.gov.tr/wp-content/uploads/۲۰۱۸/۰۲/۱۳۱-۱۵۲.pdf
۴- https://www.rfa.org/english/commentaries/energy_watch/china-may-face-competition-for-turkmen-gas-۱۰۲۹۲۰۱۸۱۰۲۵۱۳.html
۵- https://carnegieendowment.org/۲۰۱۷/۰۱/۳۰/turkmenistan-at-twenty-five-high-price-of-authoritarianism-pub-۶۷۸۳۹
۶- https://en.hronikatm.com/۲۰۱۸/۱۰/why-does-gazprom-need-turkmen-gas/
۷- https://www.orfonline.org/expert-speak/why-iran-and-turkmenistan-need-to-solve-their-gas-dispute-amicably-۴۵۶۷۷/
۸- https://carnegieendowment.org/۲۰۱۷/۰۱/۳۰/turkmenistan-at-twenty-five-high-price-of-authoritarianism-pub-۶۷۸۳۹
۹- https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/natural-gas/۰۴۱۶۱۹-russias-gazprom-agrees-to-resume-gas-imports-from-turkmenistan
انتهای پیام/
گفتگو با هوش مصنوعی
💬 سلام! می‌خوای درباره‌ی «صادرات مجدد گاز ترکمنستان به روسیه» بیشتر بدونی؟ من اینجام که راهنماییت کنم.