به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، مفهوم «آقازاده» در گذشته بار مثبتی داشت؛ مثلا برای خطاب محترمانه به فرزند یک شخص از لفظ «آقازاده» استفاده می کردند. اما این واژه در دهه های اخیر بار سیاسی به خود گرفت و در ادبیات سیاسی کشور تبدیل به پدیده «آقازادگی» شد و بار منفی به خود گرفت؛ به این معنا که «آقازاده» به آن دست از فرزندان مسئولان اطلاق می شود که در هر شرایطی به نوعی از رانت خویشاوندی، جایگاه اجتماعی، پول و اعتبار خویش سوء استفاده کرده و با نادیده گرفتن حقوق دیگران به اشرافیت خود پردازند.

آقازاده ها پیش از این با استفاده از رانتی که داشته اند بیشتر در عرصه اقتصادی فعال بودند و میل چندانی به حضور در عرصه های دیگر نداشتند، اما در این سالیان اخیر شاهد پیشرفت این پدیده و ورود به عرصه های سیاسی و فرهنگی هستیم. مرکز اسناد انقلاب اسلامی در مقاله ای در تعریف آقازادگی آورده است: «از اوایل روی کار آمدن دولت سازندگی در سال ۶۸ شاهد ظهور طبقه ای خاص در کشور بودیم؛ طبقه ای که با توجه به نفوذ در بدنه قدرت، توانسته اند شریک ثروت طبقه اشراف نیز شوند. دو عنصری که تکمیل کننده دست نیافتگی این طبقه محدود اجتماع می شود.» از نظر این نویسنده با جمع دو پدیده ثروت مندی و نسب مندی سیاسی، فرد آقازاده می شود.

بنابراین آقازادگان افرادی اند که بر اساس موقعیت خویشاوندی همواره حضوری منفعت طلبانه و حق به جانبانه داشته که با بهره برداری از روابط خویشاندی، قرار گرفتن در یک گروه یا تشکل خاص (رانت اجتماعی)، ثروت های کلانی را حاصل می کنند که نتیجه آن را می توان توزیع ناعادلانه ثروت و گسترش تبعیض دانست. این در حالی است که بسیاری از جوانان به رغم استعداد و توانایی فعالیت در کشور حتی قادر به یافتن شغل مناسبی با درآمد حداقلی هم نیستند. توهماتی که فرزندان این مقامات با تکیه بر استعداد خود دارند معضلی است که در بلند مدت می تواند بذر ناامیدی را در دل جوانان بیفکند. از این جهت کلیدواژه های خودبرتربینی، بی عدالتی و تبعیض از کلماتی اند که همواره ملازم مفهوم «آقازادگی » اند و در حقیقت تعریف آقازادگی را در دل خود نهفته دارند.

با این تعریف می توان گفت «آقازادگی» جریانی پیوسته در تاریخ است و در این بین مردان الهی در هر دوره به تقابل با این اندیشه ناخرسند می پرداختند. به عنوان نمونه مشهور است امیرالمؤمنین(ع) در طول مدت خلافت خویش با تبعیض و بی عدالتی و با هرگونه به اصطلاح «آقازادگی» به تقابل می پرداختند. ایشان در بخشی از نامه مشهورشان به مالک اشتر که بنا بود والی مصر شود، می فرمایند: «برای زمامدار و شخص مسئول، خاصان و صاحبان اسرار (و نزدیکان و اطرافیانی) است که خودخواه و برتری طلبند و در داد و ستد با مردم عدالت و انصاف را در حد کم رعایت می کنند ؛ ثم إن للوالی خاصة وبطانة، فیهم استئثار وتطاول، و قلة إنصاف فی معاملة».

همان طور که مشخص است امیرالمؤمنین(ع) در این فراز خطاب به مالک به تبیین چالش آقازادگی پرداخت و آقازادگان را افرادی خودخواه و برتری طلب معرفی کرد که در داد و ستد با مردم حداقل انصاف را رعایت می کنند. حضرت به این مقدار بسنده نکرده و دستور مبارزه با این تفکر را به مالک صادر می فرمایند. دستور قاطعی که امام علی(ع) در این زمینه خطاب به مالک صادر کرد اینچنین است: «ریشه ستمشان را با قطع اسباب و وسیله شان بر کن و هرگز به هیچ یک از اطرافیان و هواداران خود زمینی از اراضی مسلمانان را وا مگذار و نباید آنها طمع کنند که قراردادی به سود آنها منعقد سازی که موجب ضرر بر همجواران آن زمین باشد; خواه در آبیاری یا عمل مشترک دیگر. به گونه ای که هزینه های آن را بر دیگران تحمیل کنند و در نتیجه سودش فقط برای آنها باشد و عیب و ننگش در دنیا و آخرت نصیب تو شود؛ فاحسم مادة أولئک بقطع أسباب تلک الاحوال. ولا تقطعن لاحد من حاشیتک وحامتک قطیعة، ولا یطمعن منک فی اعتقاد عقدة، تضر بمن یلیها من الناس، فی شرب أو عمل مشترک، یحملون مؤونته علی غیرهم، فیکون مهنأ ذلک لهم دونک، وعیبه علیک فی الدنیا والآخرة.»

امام علی(ع) در ادامه این بخش از نامه خویش با تأکید بر اجرای حق و عدالت در برخورد با چنین پدیده ای اشاره کردند: «اجرای حق را در باره هر که باشد، چه خویشاوند و چه بیگانه، لازم بدار و در این کار شکیبایی به خرج ده که خداوند پاداش شکیبایی تو را خواهد داد. هر چند، در اجرای عدالت، خویشاوندان و نزدیکان تو را زیان رسد. پس چشم به عاقبت دار، هر چند تحمل آن بر تو سنگین آید که عاقبتی نیک و پسندیده است؛ و ألزم الحق من لزمه من القریب والبعید، وکن فی ذلک صابرا محتسبا، واقعا ذلک من قرابتک وخاصتک حیث وقع، وابتغ عاقبته بما یثقل علیک منه، فإن مغبة ذلک محمودة.»

بنابراین بر متولیان امر ضروری است همچون امام متقین با پدیده «آقازادگی» به مقابله برخیزند و در این راستا قوانین سخت گیرانه اعمال کنند و بر اساس فرمایش امیرالمؤمنین(ع) نباید آشنا و بیگانه موجب تبعیض در اجرای عدالت شود.

انتهای پیام/