به گزارش خبرگزاری تسنیم ، نهاد خانواده یکی از بنیادی ترین نهادهای اجتماعی و حقوقی در هر جامعه ای است و شالوده ی این نهاد بر اساس «عقد نکاح» یا همان ازدواج شکل می گیرد. در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، عقد نکاح نه تنها واجد آثار مدنی است، بلکه ابعادی شرعی، اجتماعی و اخلاقی نیز دارد. قانون مدنی ایران، به ویژه در مواد ۱۰۳۴ تا ۱۱۰۷، به تفصیل به موضوع نکاح پرداخته و انواع آن را تبیین نموده است. در این یادداشت، به بررسی انواع عقد نکاح از منظر قانون مدنی و تحلیل برخی مواد مرتبط می پردازیم.

تعریف نکاح و ارکان آن

بر اساس ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی، «نکاح واقع می شود به ایجاب و قبول به الفاظی که صریحا دلالت بر قصد ازدواج نماید.» بنابراین، عقد نکاح دارای دو رکن اساسی ایجاب و قبول است که باید با قصد و رضایت طرفین (زن و مرد) صورت گیرد.

از طرف دیگر، ماده ۱۰۷۰ قانون مدنی تأکید دارد که «رضای زوجین شرط نفوذ عقد است.» و به موجب ماده ۱۰۷۱، اگر یکی از طرفین در حال مستی، بی هوشی یا اجبار باشد، عقد فاقد اعتبار است.

اقسام عقد نکاح در قانون مدنی

عقد نکاح از حیث دوام و موقتی بودن به دو دسته ی اصلی تقسیم می شود:

۱- نکاح دائم

نکاح دائم رایج ترین نوع ازدواج در جامعه است که بدون تعیین مدت خاصی بین زن و مرد برقرار می شود. در این نوع عقد، زن از حقوق و مزایای مالی بیشتری برخوردار است، از جمله نفقه (ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی)، مهریه، ارث و لزوم ثبت عقد در دفاتر رسمی ازدواج.

نفقه در نکاح دائم: طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی، «نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن، از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.»

ارث در نکاح دائم: به موجب مواد ۹۴۰ و ۹۴۲ قانون مدنی، زن و شوهر در نکاح دائم از یکدیگر ارث می برند.

۲- نکاح موقت (متعه)

نوع دوم عقد نکاح در قانون مدنی، نکاح موقت یا متعه است که در آن مدت زمان ازدواج مشخص و مهریه تعیین می گردد. ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی صراحت دارد: «نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد.»

ویژگی های نکاح موقت:

مدت دار بودن: عقد موقت باید مدت معینی داشته باشد. عدم تعیین مدت، عقد را باطل می سازد (ماده ۱۰۹۵).

تعیین مهر الزامی است: در نکاح موقت، اگر مهر تعیین نشده باشد عقد باطل است (ماده ۱۰۹۵).

عدم نفقه و ارث: در نکاح موقت، زن مستحق نفقه نیست مگر در صورت شرط ضمن عقد (ماده ۱۱۱۳). همچنین طرفین از یکدیگر ارث نمی برند، مگر اینکه در ضمن عقد شرط شده باشد (بر اساس فتاوای فقهی و عدم ذکر ارث در مواد مربوط به نکاح موقت).

تفاوت های مهم میان نکاح دائم و موقت:

۱ـموضوع نکاح دائم و نکاح موقت

۲-مدت ازدواج

۳ـمهریه

۴ـنفقه در عقد دائم الزامی ولی در عقد موقت تنها با شرط ضمن عقدالزامی است

۴ـارث در عقد دائم تعلق می گیردولی در عقد موقت تعلق نمی گیرد مگر با شرط۵ـ در عقد دائم ثبت در دفاتر رسمی الزامی است ولی در عقد موقت الزامی نیست مگر در شرایط خاص (ماده ۲۱ قانون حمایت خانواده)

۶ـ در عقد دائم طلاق نیاز به اجرای مراحل طلاق رسمی داردولی در عقد موقت با پایان مدت یا بذل مدت پایان می یابد.



نکات تکمیلی حقوقی

اذن ولی در نکاح دختر باکره: مطابق ماده ۱۰۴۳ قانون مدنی، ازدواج دختر باکره حتی اگر به سن قانونی رسیده باشد، منوط به اجازه پدر یا جد پدری است.

لزوم ثبت نکاح: طبق ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، ثبت رسمی ازدواج دائم الزامی است و عدم ثبت آن برای مرد مجازات دارد. برای نکاح موقت نیز اگر منجر به بارداری یا شرط ضمن عقد شده باشد، ثبت آن الزامی است.

فسخ و انحلال نکاح: عقد نکاح ممکن است بر اثر طلاق، فسخ، یا فوت یکی از طرفین منحل گردد. در نکاح موقت، انحلال با بذل مدت یا پایان مدت نیز رخ می دهد.



نهاد ازدواج در قانون مدنی ایران، با تأسی از فقه امامیه، دارای دو نوع دائم و موقت است

نهاد ازدواج در قانون مدنی ایران، با تأسی از فقه امامیه، دارای دو نوع دائم و موقت است که هر یک احکام و آثار ویژه ای دارند. آگاهی حقوقی درباره ی این اقسام و تفاوت های آن ها، به ویژه در زمینه حقوق و تکالیف مالی، برای هر فردی که قصد ازدواج دارد، ضروری است. همچنین توجه به لزوم ثبت ازدواج و رعایت تشریفات قانونی در هر دو نوع نکاح، می تواند از بروز مشکلات قضایی و خانوادگی در آینده پیشگیری کند.

یادداشت از الهه ملا نعمت ، کارشناس حقوق

انتهای پیام/