کتاب <a href="/fa/dashboard/ ir/قرآن" class="text info">قرآن</a> متن و ترجمه و تفسیر <a href="/fa/dashboard/ ir/سوره قدر" class="text info">سوره قدر</a> به مناسبت <span class="text danger">شب قدر</span>

جمعیت هلال احمر: هموطنان می توانند کمک های نقدی خود به مردم مظلوم فلسطین را به شماره حساب۹۹۹۹۹

و شماره کارت ۶۰۳۷۹۹۷۵۴۴۹۹۹۹۹۹ نزد بانک ملی

و یا به شماره حساب۴۱۰۱۰۳۴۷۴۱۹۹۹۹۹۸

و شماره کارت۶۳۶۷۹۵۷۰۷۸۷۵۸۳۳۶ نزد بانک مرکزی

و یا از طریق شماره گیری کد دستوری #۵۱۱۲ واریز کنند.

سوره قدر

سوره قَدْر یا انا انزلنا نود و هفتمین سوره و از سوره های مکی قرآن است که در جزء ۳۰ جای دارد. نام سوره قدر از آیات ابتدایی آن گرفته شده که به نزول قرآن در شب قدر و اهمیت آن شب اشاره دارد. سوره قدر از عظمت، فضیلت و برکات شب قدر و نزول فرشتگان رحمت در این شب سخن می گوید. شیعیان از محتوای این سوره، به ضرورت وجود امام معصوم(ع) در زمین تا روز قیامت استدلال می کنند.

خواندن این سوره در نمازهای یومیه و برخی از نمازهای مستحب و نیز هزار بار خواندن آن در شب های قدر در ماه رمضان سفارش شده است. در فضیلت این سوره منقول است: بهترین سوره اى که بعد از سوره فاتحه در نمازهاى فریضه خوانده می شود، سورۀ قدر و توحید است.

معرفی

نام گذاری

نام گذاری این سوره به نام «قدر» به دلیل اشاره خداوند به نزول قرآن در شب قدر و اهمیت آن شب در نخستین آیات آن است. نام دیگر این سوره را «انا انزلنا» گفته اند؛ زیرا با این واژه شروع شده است.[۱]

ترتیب و محل نزول

سوره قدر از سوره های مکی و در ترتیب نزول، بیست و پنچمین سوره ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، نود و هفتمین سوره است و در جزء ۳۰ قرآن جای دارد.[۲] برخی از مفسران به دلیل وجود روایاتی، احتمال نزول این سوره را در مدینه داده اند؛ زمانی که پیامبر اسلام(ص) در خواب دید بنی امیه بر منبر او بالا می روند، سخت ناراحت و اندهگین شد؛ به همین سبب سوره قدر نازل شد تا تسلای پیامبر اسلام(ص) باشد.[۳]

تعداد آیات و دیگر ویژگی ها

سوره قدر ۵ آیه، ۳۰ کلمه و ۱۱۴ حرف دارد. این سوره از نظر حجم از سوره های مفصلات و از گروه «اوساط» و از سوره های کوچک قرآن است.[۴]

محتوا

محتوای کلی سوره قدر درباره نزول قرآن در شب قدر، بیان عظمت شب قدر (که از هزار ماه بالاتر است)، نزول فرشتگان رحمت و «روح» و رقم زدن سرنوشت انسان ها و اشاره به برکات این شب است.[۵]بنابر نظر مفسران خیریّت شب قدر از هزار ماه از نظر عبادت است زیرا غرض قرآن و توجه ویژه او نزدیک ساختن مردمان به خداوند است بر این اساس زنده نگه داشتن شب قدر با عبادت از عبادت در هزار ماه بهتر است. [۶]

محتوای سوره قدر [۷]

شأن نزول

درباره شأن نزول سوره قدر آمده است روزی پیامبر اسلام(ص) داستان مردی از بنی اسرائیل را برای اصحاب خود حکایت کرد که هزار ماه در راه خدا لباس رزم پوشیده بود. اصحاب از این داستان اظهار شگفتی کردند و پس از آن خداوند سوره قدر را نازل کرد که احیای شب قدر از هزار ماه پوشیدن لباس رزم در راه خدا برتر است.[۸]

رابطه شب قدر با فاطمه زهرا(س)

در برخی روایات شب قدر بر فاطمه (س) منطبق شده است و لیله را فاطمه و قدر را الله و لیلةالقدر را فاطمه (س) دانسته اند.امام صادق(ع) در روایتی فرموده هرکس فاطمه را آنگونه که شایسته اوست بشناسد و به مقامش معرفت پیدا بکند حتماً شب قدر را درک می کند و فاطمه را فاطمه نامیده اند چون مردم از معرفت او ناتوان هستند. امام در ادامه افزود شب قدر از هزار شب بهتر است یعنی از هزار مؤمن بهتر است و فاطمه اُمّ المؤمنین است. [۹]

استدلال به سوره قدر بر وجود امام زمان(عج)

در جوامع روایی شیعه، روایاتی از پیامبر اسلام(ص)، امام علی(ع) و امام باقر(ع) نفل شده که فرشتگان الهی در شب قدر بر والیان بعد از رسول خدا که علی (ع) و یازده تن از فرزندان او هستند، نازل می شوند و از شیعیان می خواهد با سوره قدر بر اثبات وجود و زنده بودن امام زمان(عج) استدلال کنند؛ چراکه نزول فرشتگان در شب قدر برای ابلاغ تقدیر سال آینده مختص به زمان پیامبر(ص) نیست و در تمام سال ها جاری است؛ بنابراین پس از پیامبر اسلام(ص)، فرشتگان بر جانشین آن حضرت، که امام معصوم و شبیه ترین شخص به پیامبر است، نازل می شوند.[۱۰] شیعیان از این آموزه که شب قدر همیشگی است و نزول فرشتگان در این شب، حتمی است و از طرفی، این نزول نیازمند نزولگاهی قابل است، به وجود حجت در تمام زمان ها تا روز قیامت استدلال کرده اند.[۱۱]

معنای امر در سوره قدر

علامه طباطبایی در باره «امر» در سوره قدر دو احتمال داده است یکی امر به معنای عالم امر در این صورت معنای آیه این است که فرشتگان و روح در شب قدر به اذن پروردگارشان نازل شدنشان را آغاز می کنند و هر امر الهى را صادر مى نمایند.در این احتمال حرف «مِن» در جمله مِنْ كُلِّ أَمْرٍ براى ابتدا خواهد بود، و در عین حال سببیت را هم مى رساند. احتمال دوم این که منظور از امر حوادثی است که قرار است اتفاق بیفتد در این صورت منظور آیه این است که فرشتگان و روح در شب قدر برای تدبیر تمام امور و حوادثی که قرار است اتفاق بیفتد در این صورت حرف«مِن» در جمله مِنْ كُلِّ أَمْرٍ برای تعلیل است.[۱۲] ابن عربی در تفسیرش «مِنْ كُلِّ أَمْرٍ» را معرفت وجود و هستی، ذات و صفات، خواص، احکام، احوال، تدبیر و تسخیرِ تمام اشیاء دانسته است.[۱۳]

مراد از روح

در اینکه مراد از روح در آیه چهارم سوره قدر چیست، دست کم سه نظر وجود دارد:

از نظر برخی مراد از روح، جبرئیل است.

برخی معتقدند که به قرینه آیه «و كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا»[۱۴] روح در سوره قدر، به معنای وحی است.

دیدگاه سوم برآن است که روح، مخلوقی بزرگ تر از فرشتگان است. این معنا در حدیثی از امام صادق(ع) نقل شده است.[۱۵]

نکات فقهی درباره سوره قدر

وحدت افق

برخی از فقها با استناد به آیه «انا انزلناه فی لیلة القدر» بر این باورند که رویت هلال در یک منطقه برای دیگر نقاط جهان هم حجت است؛ چراکه شب قدر فقط یک شب است، شبی که سرنوشت انسان ها در تمام نقاط جهان تعیین می شود و معلوم است نمی توان گفت در یک جای جهان شب قدر است و در دیگر نقاط نیست؛ بنابراین شب قدر برای تمام جهان در یک شب واحد اتفاق می افتد. البته در جواب این ادعا گفته شده این آیه فقط در مقام بیان نزول قرآن در شب قدر است و در آیه دلیلی بر متعدد یا یکی بودن شب قدر وجود ندارد.[۱۶]

خواندن سوره در نمازهای واجب

امام صادق (ع) در روایتی فرموده کسى که سوره «إنا أنزلناه» را در یکى از نمازهاى واجب بخواند، هاتف غیبى او را مورد خطاب قرار مى ‏دهد: اى بنده خدا! خداوند هر گناهى را که تا کنون انجام داده بودى آمرزید عمل خود را از سر بگیر. [۱۷] در برخی روایات است که امام(ع) فرموده در شگفتم از کسی که در نمازهایش سوره قدر را نمی خواند چگونه نمازش قبول شود. [۱۸]در برخی از کتب فقهی بر مستحب بودن خواندن سوره قدر در رکعت اول و سوره توحید در رکعت دوم هر نماز تأکید شده است بلکه حتی پس از شروع در خواندن غیر این دو سوره نمازگزار می تواند رهایشان کند و در عوض این سوره ها را بخواند و پاداش قرائت هر دو سوره را داشته باشد. [۱۹]

خواندن سوره قدر در نمازهای مستحبی

در برخی از نمازهای مستحبی، خواندن این سوره توصیه شده است؛ ازجمله:

1. نماز حضرت رسول(ص): دو رکعت است در هر رکعتى سوره حمد یک بار و إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ پانزده بار[۲۰]
2. نماز حضرت فاطمه: دو رکعت است در رکعت اوّل سوره حمد یک بار و إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ صد بار و در رکعت دوم سوره حمد یک بار و سوره توحید صد بار.[۲۱]
3. نماز وحشت: دو رکعت است. در رکعت اول سوره حمد و آیة الکرسی و رکعت دوم بعد از سوره حمد ده مرتبه اِنّا اَنْزَلْناهُ[۲۲]
4. نماز اول ماه: دو رکعت است. در رکعت اوّل بعد از سوره حمد سى مرتبه سوره توحید و در رکعت دوّم بعد از سوره حمد سى مرتبه اِنّا اَنْزَلْناهُ[۲۳]

خواندن سوره قدر در زمان ها و مکان های مختلف

از امام جواد(ع) روایت است که هرکس در شبانه روز ۷۶ مرتبه سوره قدر را در ساعات مختلف بخواند خداوند هزار فرشته برای او خلق می کند که ثوابش را تا ۳۶۰ هزار سال برایش بنویسند و استغفار این فرشتگان برای او را در طیّ دو هزار سال هزار بار افزایش خواهد داد. چگونگی خواندن ۷۶ مرتبه سوره قدر درشبانه روز اینگونه است: ۱- هفت بار هنگام طلوع فجر و پيش از نماز صبح ، تا فرشتگان شش روز براى وى درود بفرستند. ۲- ده بار پس از نماز صبح ، براى اين كه تا شب در تضمين خداوند قرار گيرد. ۳- ده بار هنگام ظهر و پيش از نافله ى ظهر، براى اينكه خداوند به او نظر كند، و درهاى رحمت آسمان را بر او بگشايد. ۴- بیست ویک بار پس از نافله ى ظهر، به جهت این که خداوند براى او خانه اى به طول و عرض هشتاد ذراع در بهشت قرار دهد، و فرشتگانى را بگمارد كه براى وى تا روز قيامت استغفار کنند. ۵- ده بار پس از نماز عصر، تا اين كه پاداش اعمال همه ى مخلوقات را برايش بنويسند. ۶- هفت بار پس از نماز عشا براى اين كه تا صبح در تضمين خداوند باشد. ۷- يازده بار هنگام رفتن به رختخواب ، تا خداوند فرشته ى بزرگى (عظیم الجثه) بر وى بگمارد، و به عدد موهاى او، تا روز قيامت ، برايش استغفار كند.[۲۴] ۸-خواندن سوره قدر درشب قدر و نیز هزار مرتبه در شب ۲۳ ماه مبارک رمضان توصیه شده و آثاری برایش در روایات ذکر شده است. [۲۵]درروایت است که هر کسى سوره قدر را هفت مرتبه نزد قبر مؤمنى بخواند خداوند متعال فرشته اى را به آنجا فرستاده تا خدا را در همان مکان عبادت کند و براى خواننده و میّت ثواب عبادت آن فرشته منظور می شود و وقتى خداوند میّت را از قبر بیرون آورد به واسطه آن فرشته هول و هراس را از او بر طرف می کند تا داخل بهشتش نماید. [۲۶]مرحوم صدوق در من لایحضره الفقیه از حضرت رضا(علیه السلام)نقل کرده که فرمودند: هیچ بنده مؤمنى نیست که قبر برادر مؤمن خودش را زیارت کند و نزد او هفت مرتبه سوره (انا انزلناه فى لیلة القدر) را بخواند، مگر آنکه خداوند او و صاحب قبر را مى آمرزد.[۲۷]

آثار درباره سوره قدر

پوستر کارگاه نگارش سوره قدر در تهران

آثار هنری

بسیاری از قاریان، زیباترین تلاوت های خود را در این سوره اجرا کرده اند. این تلاوت ها را می توانید این جا بشنوید.
در عرصه هنرهای تجسمی نیز آثاری مرتبط با این سوره پدید آمده است. نمایشگاه[۲۸] و کارگاه هایی[۲۹] برای نگارش و نمایش آثار خوشنویسی مربوط به سوره قدر در ایران برگزار شده است.

تک نگاشت ها

سوره قدر علاوه بر این که در ضمن مجموعه تفاسیر کل قرآن تفسیر شده، گاه به صورت تک سوره و گاه در ضمن چند سوره دیگر نیز تفسیر شده است. برخی از این تک نگاشت ها عبارتند از:

تفسیر سوره قدر توسط شهید مرتضی مطهری [۳۰]

ب‍ر ک‍ران‍ه ق‍در (ب‍ارق‍ه ه‍ائ‍ی از س‍وره ق‍در) اثر هدایت الله طالقانی[۳۱]

ت‍ف‍س‍ی‍ر س‍وره ق‍در اثر محمدرضا حاج شریفی خوانساری [۳۲]

ت‍ف‍س‍ی‍ر س‍وره ق‍در توسط علی صفایی حایری [۳۳]

ت‍ف‍س‍ی‍ر س‍وره ق‍در نوشته امام موسی صدر [۳۴]

فضائل و خواص

در روایات برای خواندن سوره قدر ثواب های بسیاری ذکر شده است: منقول است بهترین سوره اى که بعد از سوره فاتحه در نمازهاى فریضه خوانده می شود، سورۀ قدر و توحید است.[۳۵] از امام محمدباقر (ع) منقول است که «فضیلت ایمان کسى که ایمان به جملۀ «إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ» و تفسیر آن داشته باشد بر کسانی که چنین ایمانی نداشته باشند، چون فضیلت انسان است بر حیوانات». [۳۶]
در روایتی دیگر از امام صادق (ع) آمده است: کسى که سوره «إنا أنزلناه» را در یکى از نمازهاى واجب بخواند، هاتف غیبى او را مورد خطاب قرار مى ‏دهد که: اى بنده خدا! خداوند هر گناهى را که تاکنون انجام داده بودى آمرزید، عمل خود را از سر بگیر.[۳۷]

در روایتی از امام صادق(ع)، این سوره یکی از موارد ذکر اسم اعظم در قرآن معرفی شده است.[۳۸]

همچنین ببینید: فضائل سور

متن سوره

متن متن / ترجمه ترجمه

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ

﴿إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ ١ وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ ٢ لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ ٣ تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ ٤ سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ ٥﴾

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ

﴿إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ ١﴾

﴿به نام خداوند رحمتگر مهربان. ما [قرآن را] در شب قدر نازل کردیم ١﴾

﴿وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ ٢﴾

﴿و از شب قدر چه آگاهت کرد ٢﴾

﴿لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ ٣﴾

﴿شب قدر از هزار ماه ارجمندتر است ٣﴾

﴿تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ ٤﴾

﴿در آن [شب] فرشتگان با روح به فرمان پروردگارشان برای هر کاری [که مقرر شده است] فرود آیند ٤﴾

﴿سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ ٥﴾

﴿[آن شب] تا دم صبح صلح و سلام است ٥﴾

﴿به نام خداوند رحمتگر مهربان. ما [قرآن را] در شب قدر نازل کردیم ١ و از شب قدر چه آگاهت کرد ٢ شب قدر از هزار ماه ارجمندتر است ٣ در آن [شب] فرشتگان با روح به فرمان پروردگارشان برای هر کاری [که مقرر شده است] فرود آیند ٤ [آن شب] تا دم صبح صلح و سلام است ٥﴾

سوره پیشین:
سوره علق | سوره قدر
سوره های مکی • سوره های مدنی | سوره پسین:
سوره بینه
---|---|---
١.فاتحه ٢.بقره ٣.آل عمران ٤.نساء ٥.مائده ٦.انعام ٧.اعراف ٨.انفال ٩.توبه ١٠.یونس ١١.هود ١٢.یوسف ١٣.رعد ١٤.ابراهیم ١٥.حجر ١٦.نحل ١٧.اسراء ١٨.کهف ١٩.مریم ٢٠.طه ٢١.انبیاء ٢٢.حج ٢٣.مؤمنون ٢٤.نور ٢٥.فرقان ٢٦.شعراء ٢٧.نمل ٢٨.قصص ٢٩.عنکبوت ٣٠.روم ٣١.لقمان ٣٢.سجده ٣٣.احزاب ٣٤.سبأ ٣٥.فاطر ٣٦.یس ٣٧.صافات ٣٨.ص ٣٩.زمر ٤٠.غافر ٤١.فصلت ٤٢.شوری ٤٣.زخرف ٤٤.دخان ٤٥.جاثیه ٤٦.احقاف ٤٧.محمد ٤٨.فتح ٤٩.حجرات ٥٠.ق ٥١.ذاریات ٥٢.طور ٥٣.نجم ٥٤.قمر ٥٥.الرحمن ٥٦.واقعه ٥٧.حدید ٥٨.مجادله ٥٩.حشر ٦٠.ممتحنه ٦١.صف ٦٢.جمعه ٦٣.منافقون ٦٤.تغابن ٦٥.طلاق ٦٦.تحریم ٦٧.ملک ٦٨.قلم ٦٩.حاقه ٧٠.معارج ٧١.نوح ٧٢.جن ٧٣.مزمل ٧٤.مدثر ٧٥.قیامه ٧٦.انسان ٧٧.مرسلات ٧٨.نبأ ٧٩.نازعات ٨٠.عبس ٨١.تکویر ٨٢.انفطار ٨٣.مطففین ٨٤.انشقاق ٨٥.بروج ٨٦.طارق ٨٧.اعلی ٨٨.غاشیه ٨٩.فجر ٩٠.بلد ٩١.شمس ٩٢.لیل ٩٣.ضحی ٩٤.شرح ٩٥.تین ٩٦.علق ٩٧.قدر ٩٨.بینه ٩٩.زلزله ١٠٠.عادیات ١٠١.قارعه ١٠٢.تکاثر ١٠٣.عصر ١٠٤.همزه ١٠٥.فیل ١٠٦.قریش ١٠٧.ماعون ١٠٨.کوثر ١٠٩.کافرون ١١٠.نصر ١١١.مسد ١١٢.اخلاص ١١٣.فلق ١١٤.ناس