به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، همان طور که در یادداشت پیشین اشاره شد، تمام انبیاء و رسولان با ماجرای امام حسین علیه السلام آشنا بودند و هیچ پیامبری نبود جز اینکه خداوند گذر وی را به سرزمین کربلا انداخت تا به این ترتیب سیر تربیت خود را تکامل بخشند.۱ از این جهت وقتی به سیر تربیت انبیاء و حتی ماجرای ایشان نگاهی می اندازیم، قرابت زیادی را با امام حسین علیه السلام و ماجرای ایشان مشاهده می کنیم.۲ مضاف بر اینکه باید یادآور شویم که به استناد آیه «إن هذا القرآن یهدی للتی هی أقوم …» در سوره اسراء، قرآن به با قوام ترین موضوعات هدایت می کند و چه مقوله ای با قوام تر از اهل بیت علیهم السلام و ماجرای ایشان؛ امام صادق علیه السلام ذیل این آیه فرمود «یهدی إلی الإمام.» (بصائر الدرجات، ج۱، ص۴۴۷) بنابراین مأموریت قرآن، هدایت به سوی امام و معرفت امام است؛ پس نتایجی که از قرآن و تفسیر آن باید حاصل شود، افزایش معرفت به امام معصوم است تا انسان ها به مرگ جاهلیت از دنیا نروند. با این شاخص، باید دید چه تعداد از تفاسیر ما حقیقتا تفسیر قرآن محسوب می شوند. حال با این منظر که قرآن به سوی ائمه علیهم السلام هدایت می کند، پس از ماجرای آدم علیه السلام، اینک گذری بر ماجرای نوح نبی علیه السلام با منظر امام حسین علیه السلام و تربیت های حسینی خواهیم داشت.

به عنوان مقدمه، ذکر دو نکته لازم است:

۱- همان طور که می دانیم، از بین ماجرای رسولان، ماجرای نوح نبی علیه السلام قرابت زیادی با داستان امام حسین علیه السلام دارد و در احادیث ما کشتی نوح نبی علیه السلام به کشتی نجات امام حسین علیه السلام تمثیل یافته است. اینگونه احادیث در واقع به مثابه رمزینه ای برای ورود به سایر ابعاد آن ماجراست. یعنی وقتی در حدیث امام باقر علیه السلام می خوانیم «نحن سفینتکم کسفینة نوح …؛ ما کشتی شماییم مانند کشتی نوح»، به این معناست که حتی کل ماجرای منجر به کشتی نوح علیه السلام را می توان از منظر «هدایت به عترت» نگاه کرد که البته در بین عترت، وجه «کشتی نجاتی» امام حسین علیه السلام از بقیه عترت پررنگ تر است، همچنان که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: حسین «مصباح هدی و سفینة نجاة» است یا امام صادق علیه السلام در روایتی فرمود «کلنا سفن النجاة و لکن سفینة جدی الحسین أوسع وفی لجج البحار أسرع»؛ یعنی همه ما اهل بیت کشتی های نجاتیم، اما کشتی جدم حسین علیهالسلام وسیع تر و در عبور از امواج سهمگین دریاها سریع تر است. «بحار الانوار، ج ۲۶، ص ۳۲۲».

۲- از آنجایی که شأن اهل بیت وحی علیهم السلام فراتر از انبیاء و رسولان است، ماجرای عترت ضمن انطباق با ماجرای انبیاء، وسیع تر و عجیب تر از آنهاست؛ به عنوان مثال اگر کشتی نوح برای معدود افرادی مایه نجات بود، کشتی نجات امام حسین علیه السلام برای کل عالم و آدم مایه نجات است؛ لذا گستره عنصر رحمت در کشتی نجات امام حسین علیه السلام غیر قابل مقایسه با کشتی نجات نوح است.

اما ماجرای نوح نبی و تطبیق آن با ماجرای امام حسین علیه السلام را از آیه۳۶ سوره هود آغاز می کنیم، آن زمان که ماجرای کشتی نوح جدی تر از گذشته شد. در این آیه می خوانیم:

(۳۶) «و أوحی إلی نوح أنه لن یؤمن من قومک إلا من قد آمن فلا تبتئس بما کانوا یفعلون»؛ یعنی «و به نوح وحی شد که: «از قوم تو، جز کسانی که [تاکنون] ایمان آورده اند هرگز [کسی] ایمان نخواهد آورد. پس، از آنچه می کردند غمگین مباش.»

(۳۷)«و اصنع الفلک بأعیننا و وحینا و لا تخاطبنی فی الذین ظلموا إنهم مغرقون» «و زیر نظر ما و [به] وحی ما کشتی را بساز، و در باره کسانی که ستم کردهاند با من سخن مگوی، چرا که آنان غرق شدنی اند.»

(۳۸) «و یصنع الفلک و کلما مر علیه ملأ من قومه سخروا منه قال إن تسخروا منا فإنا نسخر منکم کما تسخرون»؛ و [نوح] کشتی را می ساخت، و هر بار که اشرافی از قومش بر او می گذشتند، او را مسخره می کردند. می گفت: «اگر ما را مسخره می کنید، ما [نیز] شما را همان گونه که مسخره می کنید، مسخره خواهیم کرد.»

سپس، بعد از بیان ساخته شدن کشتی و حرکت آن، فرمود:

(۴۲)«و هی تجری بهم فی موج کالجبال و نادی نوح ابنه و کان فی معزل یا بنی ارکب معنا و لا تکن مع الکافرین» «و آن [کشتی] ایشان را در میان موجی کوه آسا می برد، و نوح پسرش را که در کناری بود بانگ درداد: «ای پسرک من، با ما سوار شو و با کافران مباش.» سپس چند آیه جلوتر وقتی نوح علیه السلام از خداوند درخواست نجات فرزندش را دارد، خداوند می فرماید:

(۴۶) «قال یا نوح إنه لیس من أهلک إنه عمل غیر صالح؛ فرمود: «ای نوح، او در حقیقت از کسان تو نیست، او [شاکله اش] عمل غیر صالح است.

طبق قاعده آیه ۳۶ هود، امام حسین علیه السلام نیز به مشیت خداوند قصد قیام در قالب یک کاروان را کردند. بر این اساس، آن عده که به امام حسین علیه السلام ایمان نداشتند، نباید با امام همراهی می کردند، از این جهت در ابتدای امر، تمام ایمان آورندگان با اباعبدالله علیه السلام اعلام حضور کردند و کاروانی به سوی مکه و با محوریت امام تشکیل دادند. امام وقتی در نهم ذی الحجه قصد خروج از مکه را داشتند، دو شرط دیگر را جهت همراهی با کاروان مطرح کردند: بذل جان و ایمان به لقای خدا: «من کان باذلا فینا مهجته، و موطنا علی لقاء الله نفسه، فلیرحل». جالب است که چند آیه قبل یعنی در آیه۲۹ هود، نوح علیه السلام خطاب به کافران، یاران خویش را با ویژگی «ملاقات رب» معرفی کرده، می فرماید « … و ما أنا بطارد الذین آمنوا إنهم ملاقوا ربهم و لکنی أراکم قوما تجهلون.» اما شاید سؤال شود که در طی کاروان تا رسیدن به کربلا، عده ای از مخالفان به کاروان پیوستند. باید پاسخ داد که این به دلیل همان قاعده ی رحمتی است که خداوند در قبال ماجرای امام حسین علیه السلام جریان داد و رحمت یعنی عطای بدون استحقاق؛ از این جهت می بینیم که امام به سمت خیمه مخالفان می رفت تا آنها را جذب کند، در حالی که طبق سنت خداوند، مردم باید به سمت امام می آمدند، چرا که امام به مثابه کعبه است.

اما در آیه۳۷ سوره هود که می فرماید زیر نظر ما و با وحی ما کشتی بساز؛ کاروان حسینی همان کاروانی است که سال ها قبل رسول خدا صلی الله علیه و آله وعده آن را داده بود و طبق حدیث امام صادق علیه السلام، در حین حرکت از مدینه بود که امام حسین (ع) در پاسخ به برادر خود محمد حنفیه درباره علت قیام فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله به من فرمود: «اخرج فإن الله قد شاء أن یراک قتیلا»؛ یعنی خارج شو که خداوند مشیت کرده تو را مقتول ببیند؛ از این جهت کاروان امام حسین علیه السلام زیر نظر خدا و طبق وحی خدا شکل گرفت و اصحاب را از میان آتش یزیدیان به اعلی علیین و بهترین موقعیت های عالم رساند. در این بین آنها که با امام حسین علیه السلام خویشاوندی داشتند، اما اهلیت (تبعیت) نداشتند، توفیق ورود به کاروان حسینی را نیافتند و بلکه امام را مدام نصیحت می کردند تا قیام نکند.

اینها به مصداق این آیه از قرآن بودند که خداوند فرمود «إنه لیس من أهلک إنه عمل غیر صالح»؛ او از اهل تو نیست و (شاکله اش) عمل غیر صالح است. (۴۶ هود) جالب است که بر اساس روایت امام باقر علیه السلام، زمانی که امام حسین علیه السلام شهید شد، حنفیه ادعای امامت کرد. امام سجاد علیه السلام توصیه های پیامبر صلی الله علیه و آله را یادآور شد و بعد به همان قسمت انتهایی آیه ۴۶ هود و خطاب نوح نسبت به فرزندش اشاره کرد و فرمود: «یا عم اتق الله و لا تدع ما لیس لک بحق إنی أعظک أن تکون من الجاهلین»؛ یعنی ای عمو، از خداوند تقوا پیشه کن و چیزی که برایت حق نیست، نخواه «من تو را موعظه می کنم تا از جاهلان نباشی». (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج۱، ص۳۴۸)

از دیگر سو امام صادق علیه السلام نیز در پاسخ به تخلف حنفیه از همراهی با امام حسین علیه السلام فرمود هنگامی که امام خواست از مکه خارج شود، کاغذی درخواست کرد و روی آن نوشت: «بسم الله الرحمن الرحیم من الحسین بن علی إلی بنی هاشم أما بعد فإنه من لحق بی منکم استشهد و من تخلف لم یدرک الفتح و السلام.» از حسین بن علی، به سوی «بنی هاشم». اما بعد، به هوش که هر یک از شما در این راه به من بپیوندد و در این برنامه اصلاح طلبانه به همراه من باشد، به شرف شهادت مفتخر خواهد شد و هر کدام نیز از همراهی و همگامی با من خودداری ورزد، هرگز به پیروزی و سرفرازی دست نخواهد یافت. (مناقب آل أبی طالب علیهم السلام (لابن شهرآشوب)، ج۴، ص ۷۶) با این حال با تفکر در این آیات می توان برداشت های بسیار بیشتری داشت که به همین مقدار اکتفا می شود.

در پایان یادآور می شویم، همان طور که اشاره شد ماجرای امام حسین علیه السلام از جهت وسعت و دربرگیری و عناصر صحنه مانند عنصر رحمت، بسیار فراتر از ماجرای کشتی نوح علیه السلام است. با این منطق، کشتی نجات حسین علیه السلام نیز متوقف نشد و بلکه در تمام زمان ها و مکان ها جریان دارد و هر لحظه و هر ساله تعدادی را به اذن خدا در خود جای می دهد و در این عصر، ماجرای اربعین حسینی، مصداق بسیار ملموس این حقیقت غیر قابل انکار است.

یادداشت: سعید شیری

----------------------

پاورقی:

۱- رسول خدا صلی الله علیه و آله در روایتی خطاب به امام حسین فرمود «یا بنی إنک ستساق إلی العراق و هی أرض قد التقی بها النبیون و أوصیاء النبیین؛ یعنی ای فرزندم، همانا تو به زودی به سوی عراق سوق داده خواهی شد و آن زمینی است که انبیاء و اوصیای انبیاء با آن ملاقات کردند. (مختصرالبصائر، محمد حسن حلی عاملی، ص۱۳۹)

۲- حتی خداوند برترین اولوا العزم از رسولان پس از رسول خدا صلی الله علیه و آله یعنی عیسای نبی را از همان ابتدای ولادتش به سرزمین کربلا برد، همچنان که امام سجاد علیه السلام درباره ماجرای حمل عیسی علیه السلام توسط مادر بزرگوارشان مریم سلام الله علیها و ذیل آیه «فحملته فانتبذت به مکانا قصیا» فرمود: (منظور از «پس [مریم] به او [=عیسی] آبستن شد و با او به مکان دورافتاده ای پناه جست») یعنی از دمشق خارج شد تا به کربلا رسید و عیسی علیه السلام را در آن مکان وضع حمل کرد، سپس در یکی از شب های کربلا بازگشت؛ خرجت من دمشق حتی أتت کربلاء فوضعته فی موضع قبر الحسین ع ثم رجعت من لیلتها. (تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان) شیخ طوسی، ج۶، ص۷۳)

انتهای پیام/