به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «اسطوره، ادبیات و هنر» نوشته ابوالقاسم اسماعیل پور مطلق به تازگی توسط نشر چشمه منتشر و راهی بازار نشر شده است. این کتاب پنجاه و دومین عنوان مجموعه «اسطوره و تاریخ» است که این ناشر چاپ می کند.

«اسطوره و نماد در ادبیات و هنر» و «اسطوره آفرینش در کیش مانی» از دیگر کتاب هایی هستند که این اسطوره شناس با رویکرد مشابه «اسطوره، ادبیات و هنر» نوشته و توسط چشمه چاپ شده اند. اسطوره از نظر اسماعیل پور از جنبه های گوناگون ادبیات و هنر و شاخه های پرشمار آن ها مایه ور است و ژانری بینارشته ای است که گستره پهناوری از حماسه، تراژدی، ادبیات نمایشی، شعر، نگارگری و تندیسگری را در روزگاران گذشته در بر می گرفته و در روزگار کنونی هم افزون بر آن ها در هنر هفتم یعنی سینما هم تاثیرگذار و بسیار نافذ بوده است.

از نظر این پژوهشگر می توان اسطوره را ژانری ادبی یا هنری دانست. اسطوره در طول عمر تاریخ و فرهنگ، در هر سرزمین و در ناخودآگاه جمعی هر قومی ریشه دوانده و چه بسا از اقلیمی به اقلیم دیگر رخنه کرده است. اسماعیل پور معتقد است اسطوره می تواند یک نوع ادبی باشد و با هنر پیوندی دیرینه دارد. اسطوره بهره مند از اندیشه، خیال، نماد و تصویرسازی های درونی است و بدیهی است که ذات ادبیات و هنر هم این چنین است. اگر شعر به روایتی «گره خوردگی اندیشه و احساس در قالبی مخیل و موزون» باشد، اسطوره نیز چنین است و بار نمادپردازی و غور در ناخودآگاه جمعی را هم به دوش می کشد.

مولف کتاب ۳ مفهوم مورد نظر را در ۳ بخش مورد بررسی و تفسیر قرار داده است: بخش نخست: اسطوره و اسطوره شناسی، بخش دوم: اسطوره و ادبیات و بخش سوم: اسطوره و هنر.

در بخش اول، این عناوین آمده اند: درآمدی بر اسطوره و اسطوره شناسی، چشم اندازهای نقد اسطوره شناختی، افسانه اسطوره، اسطوره آداپا: نخستین انسان، اسطوره دمتر_پرسفونه، اسطوره تولد بودا. دومین بخش کتاب هم دربرگیرنده این عناوین است: شخصیت های حماسی شاهنامه و اسطوره های هندی، شاهنامه: گذار از اسطوره تا حماسه، دگردیسی سه شخصیت: تریته آپتیه ثرئتئونه و فریدون، کی کاووس و کاویه اوشنس، اسطوره آسمان پیمایی کی کاووس، رستم و ایندرا، آشیل_اسفندیار و هکتور_ رستم در ایلیاد و شاهنامه، اسطوره کی خسرو، حماسه ملی هادینگوس.

پیونده اسطوره و هنر، نقد اسطوره هنر، درآمدی بر هنر مانوی، زیبایی شناسی در هنر و ادبیات مانوی، بازسازی ارژنگ مانی، اسطوره پردازی ماه در هنر مانوی و درهم آمیزی زمان ومکان و اسطوره سازی در هنر هم موضوعاتی هستند که در بخش سوم کتاب مورد بررسی قرار گرفته اند.

در قسمتی از این کتاب می خوانیم:

اسفندیار به گونه ای در تعارض قرار می گیرد. پیش پدر، رستم را محق می داند و چون به رستم می رسد، حق به گشتاسب می دهد؛ این تعارض ناشی از احساس متضاد اوست؛ و همین دوگانگی شخصیت او را در زابلستان دستخوش تزلزل کرده است. او ذاتا مرد صریح و ساده دلی است، ولی این جا ناچار است نقش بازی کند؛ زیرا، از آن جا که به ماموریت خود معتقد نیست، از یک باور به باور دیگر و از یک احساس به احساس دیگر نوسان می کند. چون به سیستان می رسد، در اتهام بستن به رستم با پدر هم داستان می شود که از «آرایش بندگی» گشته است و راه ناسپاسی گرفته، و حال آن که پیش از آن گفته بود که «نکوتر زو به ایران» کسی نیست، «بزرگ است و با عهد کی خسرو است» و «همه شهر ایران بدو زنده اند.» (اسلامی ندوشن، ۱۳۵۴: ۱۳۵)

اسفندیار شاهزاده دین آور هم روزگار زرتشت و پشتیبان دین نو بود، در حالی که رستم پهلوان قومی بود که در واپسین سده های پیش از میلاد به قلمرو سیستان کوچ کردند. از این رو، بین اسفندیار و رستم از نظر زمانی فاصله بسیاری وجود داشت. پس، این رویارویی بیش تر جنبه اساطیری باید داشته باشد و جنبه تاریخی اش کم رنگ می نماید.

درباره عامل ستیز دو پهلوان گزارش ها و نظرهای متفاوتی هست. یکی این که رستم شخصیتی غیردینی است و سبب جنگ اسفندیار با او پرهیز رستم از درآمدن به کیش زرتشت است. البته با توجه به فاصله زمانی اسفندیار و رستم، این امر بعید می نماید. از این گذشته، براساس خود شاهنامه و برخی متون کهن، ستیز دو پهلوان جنبه دینی ندارد. روایت دینی به ظاهر ماخوذ از نوشته های دینی زرتشتیان، از جمله خدای نامه ساسانی است (خطیبی، ۱۳۷۶: ۱۵۹) و گزارش غیردینی احتمالا بر پایه روایات سکایی در ساخت روایات ملی ایران وارد شده است. (خالقی مطلق، ۲۰۰۶: ۳۲۸)

این کتاب با ۳۸۸ صفحه، شمارگان ۵۰۰ نسخه و قیمت ۵۸ هزار تومان منتشر شده است.