چشم انداز رزمایش نظامی «سنتر ۲۰۱۹» در آسیای مرکزی
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، نشریه اینترنتی «یوریژیان دیلی مانیتور» وابسته به بنیاد جیمز تاون، در شماره اخیر خود در مقاله ای به قلم آزاد قریب اف، به بررسی رزمایش بزرگ نظامی سنتر ۲۰۱۹ با حضور کشورهای آسیای مرکزی پرداخته است. در ادامه این مقاله را می خوانید.
مانور نظامی «سنتر ۲۰۱۹» در سال جاری میلادی بزرگ ترین مانور نظامی استراتژیک و عملیاتی روسیه است که در آن سربازان روسیه به همراه ۷ متحد و شریک منطقه ای آن، مشارکت می کنند. این مانور نظامی یک رویداد از سوی رسانه های دولتی روسیه بسیار مورد توجه قرار گرفته است. بنا بر گزارش اسپوتنیک، این مانورها که از ۱۶ تا ۲۱ سپتامبر برگزار شدند، «به دنیا قابلیت های غیرقابل پیش بینی روسیه را که برای پنتاگون و ناتو در یک سطح کاملا غیر قابل دسترسی قرار دارد، نشان دادند» (Sputnik.kz, September ۲۱). این تمرین در حقیقت یک تلاش آشکار برای نمایش توانایی نظامی روسیه بود. در همین حال به صورت رسمی اعلام شده است که مانور مذکور با هدف مقابله با یک دشمن فرضی مستقر در «جنوب غربی» منطقه که حامی بی ثباتی و نهایتا ایجاد جنگ داخلی در آسیای مرکزی است، صورت می گیرد (EDM, September ۲۵). در واقع، روسیه همیشه تلاش هرده تا با اغراق نشان دهد که تهدید احتمالی افراط گرایان از سوی افغانستان به آسیای مرکزی تسری می یابد. این نگرانی ها تاکنون بارها توسط رهبران نظامی و سیاسی روس، از جمله شخص ولادیمیر پوتین، مورد تاکید قرار گرفته و مسکو به طور مداوم به کشورهای آسیای مرکزی «یادآوری کرده» که در صورت حمله افراط گرایان از جنوب آسیا به آسیای مرکزی، نه روسیه و نه هیچ کس دیگر نمی تواند از آن ها محافظت کند. اخیرا نیز در ماه مه سال ۲۰۱۹، الکساندر بورتینکوف، مدیر خدمات امنیتی فدرال روسیه (FSB) گفته بود که ۵۰۰۰ نیروی شبه نظامی وابسته به داعش، عمدتا از جمهوری های پساشوروی، که تجربه نبرد در سوریه را طی سال های اخیر کسب کرده اند، در استان های شمالی افغانستان (در مجاورت مرزهای جنوبی آسیای مرکزی) گرد هم آمده و آماده نفوذ به منطقه هستند (RIA Novosti, May ۲۱). اگرچه هر کسی نفوذ چنین تهدیدی را در آسیای مرکزی نمی پذیرد؛ اما با این وجود، گفتمان مذکور به کرات در منطقه برای تقویت جایگاه رهبران سیای مرکزی و نیز به منظور توجیه سرکوب های شدید و گسترده در ناآرامی های سیاسی، مورد استفاده قرار گرفته است (Voicesoncentralasia.org, September ۲۷, ۲۰۱۸).
شمار دقیق سربازانی که در مانور نظامی مشترک «سنتر» از کشورهای آسیای مرکزی مشارکت کرده اند در رسانه ها منتشر نشده است، اما کشوری که بیشترین مشارکت را در این رزمایش داشته یقینا قزاقستان است. این رزمایش در هفت منطقه روسیه برگزار شد که ۵ مورد از آنها مرزهای مشترک و گسترده ای با قزاقستان داشتند. بخشی از مانورها نیز در ۴ منطقه نظامی در داخل خاک قزاقستان صورت گرفتند. وزارت دفاع قزاقستان نیز پیش از این برای نصب و راه اندازی سامانه های موشکی اسکندر در منطقه نظامی آموزشی «ساریشاگان» (در استان کاراگاندای این کشور)، به عنوان مهم ترین منطقه برگزاری رزمایش «سنتر ۲۰۱۹» فراخوان داده بود (Azattyq.org, September ۲۰). همچنین جالب توجه آن است که برای نخستین بار، یک گروه قابل توجه از نیروهای نظامی چینی (شامل ۱۶۰۰ نفر سرباز و تجهیزات سنگین) در این رزمایش از قلمرو قزاقستان و با استفاده از زیرساخت هایی که با بهره مندی از وام های بلندمدت چینی ایجاد شده اند، عملیات ترانزیتی را صورت دادند (Azattyq.org, September ۱۸). به بیان دیگر، زیرساخت های ایجاد شده برای حمل کالاهای تجاری چین به غرب، می توانند به وضوح در صورت نیاز برای اعمال نیرو و توان نظامی نیز به کار گرفته شوند.
مشارکت ازبکستان در رزمایش سنتر ۲۰۱۹ نیز، به عنوان بزرگ ترین و قوی ترین نیروی نظامی در میان کشورهای آسیای مرکزی، نشان گر یک توسعه قابل توجه دیگر بود. در دوره ریاست جمهوری شوکت میرضیایف (که از سپتامبر ۲۰۱۶ روی کار آمده است) ازبکستان به انزوای خودخواسته پیشین خود پایان داده و اخیرا حضور فعالانه در مانورها و رزمایش های چندجانبه منطقه ای را در دستور کار قرار داده است. در سپتامبر ۲۰۱۸، برای نخستین بار یک مانور نظامی مشترک و در سطح خرد با مشارکت نیروهای ازبک و تاجیک در نزدیکی مرزهای افغانستان و تاجیکستان برگزار شد. در سال ۲۰۱۹ همچنین نیروهای نظامی ازبک در کنار همتایان بلاروسی، ترکی و پاکستانی خود آموزش های نظامی را دریافت کرده اند (Fergana.agency, September ۱۹). دومین رزمایش بزرگ ازبکستان با تاجیکستان نیز در سال ۲۰۱۹ برگزار شد، اما این بار بخشی از رزمایش سنتر ۲۰۱۹ با حضور روسیه. مشارکت ازبکستان در مانور سنتر ۲۰۱۹ در قلمرو روسیه نیز نسبتا محدود، با حضور حدودا ۱۰۰ نفر از نیروهای ویژه بود (News.mail.ru, September ۸). با این وجود، تمرین مشترک نظامی در کنار دیگر اعضای سازمان پیمان امنیت دسته جمعی (CSTO) مباحثی را درباره احتمال بازگشت ازبکستان به این اتحاد نظامی تحت مدیریت مسکو، ایجاد کرده است. ازبکستان پیش از این در سال ۲۰۱۲ از سازمان پیمان امنیت دسته جمعی خارج شده بود (Ritmeurasia.org, October ۱).
به رغم تعهد کم نسبت به تعداد سربازان، بهادر قربان اف، وزیر دفاع ازبکستان از اورنبورگ در روسیه برای نظارت بر این رزمایش نظامی، بازدید کرد (Sputnik Uzbekistan, September ۲۰). علاوه بر ایت، چند روز پیش از شروع رزمایش سنتر ۲۰۱۹، ویاچسلاو والادین، سخنگوی دومای دولتی روسیه در طول سفرش به تاشکند، از نمایندگان پارلمان ازبکستان نیز دعوت کرد تا به نشست ناظران پارلمانی سازمان پیمان امنیت دسته جمعی بپیوندند (Rossyiskaya Gazeta, September ۱۶). و والنتینا ماتوینکو، سخنگوی شورای فدرال روسیه (که مجلس علیا در روسیه محسوب می شود) نیزدر اوایل اکتبر در تاشکند اظهار داشته بود که میرضیایف پیش از این تصمیمش را برای عضویت ازبکستان در اتحادیه اقتصادی اوراسیایی گرفته است (Fergana.agency, October ۵).
در حالی که ازبکستان نیم نگاهی به عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا دارد (EDM, October ۱۴)، اظهارات اخیر عبدالعزیز کامل اف، وزیر امور خارجه این کشور در شورای امنیت سازمان ملل متحد، ممکن است مباحثی را مطرح کند که بازگشت به سازمان پیمان امنیت دسته جمعی نیز در آن ها وجود داشته باشد. در این سخنرانی، کامل اف تاکید کرده بود که کشورهای آسیای مرکزی همگی قادر به دفاع از خود در مقابل تهدیدات خارجی، به ویژه آن مواردی که از افغانستان می آیند، هستند. او به صورت عمومی خود آسیای مرکزی را به عنوان کانون گرم افراط گرایی مورد انتقاد قرار داد و اشاره کرد که «در ۲۵ سال اخیر، ما همیشه در مورد این که آسیای مرکزی در هر زمان ممکن است منفجر شود، شنیده ایم؛ اما این موضوع هیچگاه تحقق نیافته است» (Podrobno.az, September ۲۸). کامل اف همچنین اشاره کرد که ازبکستان تهدید افراط گرایی را یک تهدید جدی بر نمی شمارد، فلذا نیازمند هیچ قدرت خارجی برای محافظت فعال در مقابل آن نیست. علاوه بر این، برای عضویت در سازمان پیمان امنیت دسته جمعی، ازبکستان نخست نیازمند تغییر و تعدیل مفهوم سیاست خارجی خود است، چرا که برای این کشور وضعیت عدم تعهد را پیش بینی کرده که به هیچ اتحاد نظامی نمی پیوندد و به پایگاه های نظامی خارجی نیز برای استقرار در قلمروش اجازه نمی دهد (Ritmeurasia.org, October ۱).
تاجیکستان که بزرگترین پایگاه نظامی خارجی روسیه (پایگاه شماره ۲۰۱) را در خود جای داده است، تنها کشور عضو سازمان پیمان امنیت دسته جمعی است که با افغانستان مرزهای مشترک دارد. برخی رزمایش های کوچک و جزئی سنتر ۲۰۱۹ نیز در تاجیکستان، در مناطق نظامی آموزشی همچون «لائور» و «سامبولی» برگزار شده بود (Sputnik News, September ۲۳). جالب تر آن که این کشور به طرز قابل توجهی همکاری های نظامی خود را با چین، به عنوان رقیب اصلی روسیه در منطقه، افزایش داده است. تنها چند هفته پیش از آغاز رزمایش سنتر ۲۰۱۹، در اواسط ماه آگوست، دوشنبه و پکن رزمایشی با مشارکت حدودا ۱۲۰۰ سرباز در مجموع برگزار کرده بودند (RFE/RL, August ۱۳).
دیگر جمهوری کوچک آسیای مرکزی، قرقیزستان نیز به نظر می رسد توسعه همکاری های نظامی خود با روسیه را در دستور کار قرار داده است. سورانبای جین بیک اف، رئیس جمهور قرقیزستان تنها رهبری بود که در مراسم افتتاحیه رزمایش سنتر ۲۰۱۹ در اورنبورگ شرکت کرد (Elezgit.kg, September ۲۱). حدود ۵۰۰ سرباز از واحد مرکزی نظامی فدراسیون روسیه برای مشارکت در این رزمایش وارد قرقیزستان شده بودند (Orbita.kg, September ۲۳). در سال جاری همچنین هر دو کشور در خصوص توسعه پایگاه هوایی کانت، به عنوان اصلی تری تاسیسات نظامی روسیه در این کشور، به توافق رسیده اند (Rosbalt, April ۱). علاوه بر این، گمانه زنی ها حاکی از آن است که دولت های دو کشور در تدارک بازگشایی دومین پایگاه نظامی روسیه در خاک قرقیزستان هستند. گریگوری کاراسی، معاون وزیر امور خارجه روسیه با تایید این که بیشکک از دو سال پیش در خصوص بازگشایی دومین پایگاه نظامی، پیشنهاداتی را به مسکو ارائه کرده بود، اظهار می دارد که این موضوع در حال حاضر در دستور گکار قرار ندارد (Sputnik.kg, July ۲۰).
در حالی که این رزمایش یک پیام به غرب در مورد قابلیت های نظامی و دفاعی روسیه بود، سنتر ۲۰۱۹ علاوه بر این در خصوص اهمیت منطقه آسیای مرکزی در مرکز دغدغه های امنیتی مسکو نیز هشدار می دهد. این رزمایش بزرگ بار دیگر تمایل کشورهای آسیای مرکزی برای پذیرش نقش استثنائی مسکو در امور امنیتی منطقه ای را نیز نشان داد. اگرچه چین توانسته جایگاه اقتصادی روسیه را در منطقه به چالش بکشد، اما مسکو به سلطه خود در روابط نظامی و امنیتی در آسیای مرکزی همچنان ادامه می دهد.
انتهای پیام/
مانور نظامی «سنتر ۲۰۱۹» در سال جاری میلادی بزرگ ترین مانور نظامی استراتژیک و عملیاتی روسیه است که در آن سربازان روسیه به همراه ۷ متحد و شریک منطقه ای آن، مشارکت می کنند. این مانور نظامی یک رویداد از سوی رسانه های دولتی روسیه بسیار مورد توجه قرار گرفته است. بنا بر گزارش اسپوتنیک، این مانورها که از ۱۶ تا ۲۱ سپتامبر برگزار شدند، «به دنیا قابلیت های غیرقابل پیش بینی روسیه را که برای پنتاگون و ناتو در یک سطح کاملا غیر قابل دسترسی قرار دارد، نشان دادند» (Sputnik.kz, September ۲۱). این تمرین در حقیقت یک تلاش آشکار برای نمایش توانایی نظامی روسیه بود. در همین حال به صورت رسمی اعلام شده است که مانور مذکور با هدف مقابله با یک دشمن فرضی مستقر در «جنوب غربی» منطقه که حامی بی ثباتی و نهایتا ایجاد جنگ داخلی در آسیای مرکزی است، صورت می گیرد (EDM, September ۲۵). در واقع، روسیه همیشه تلاش هرده تا با اغراق نشان دهد که تهدید احتمالی افراط گرایان از سوی افغانستان به آسیای مرکزی تسری می یابد. این نگرانی ها تاکنون بارها توسط رهبران نظامی و سیاسی روس، از جمله شخص ولادیمیر پوتین، مورد تاکید قرار گرفته و مسکو به طور مداوم به کشورهای آسیای مرکزی «یادآوری کرده» که در صورت حمله افراط گرایان از جنوب آسیا به آسیای مرکزی، نه روسیه و نه هیچ کس دیگر نمی تواند از آن ها محافظت کند. اخیرا نیز در ماه مه سال ۲۰۱۹، الکساندر بورتینکوف، مدیر خدمات امنیتی فدرال روسیه (FSB) گفته بود که ۵۰۰۰ نیروی شبه نظامی وابسته به داعش، عمدتا از جمهوری های پساشوروی، که تجربه نبرد در سوریه را طی سال های اخیر کسب کرده اند، در استان های شمالی افغانستان (در مجاورت مرزهای جنوبی آسیای مرکزی) گرد هم آمده و آماده نفوذ به منطقه هستند (RIA Novosti, May ۲۱). اگرچه هر کسی نفوذ چنین تهدیدی را در آسیای مرکزی نمی پذیرد؛ اما با این وجود، گفتمان مذکور به کرات در منطقه برای تقویت جایگاه رهبران سیای مرکزی و نیز به منظور توجیه سرکوب های شدید و گسترده در ناآرامی های سیاسی، مورد استفاده قرار گرفته است (Voicesoncentralasia.org, September ۲۷, ۲۰۱۸).
شمار دقیق سربازانی که در مانور نظامی مشترک «سنتر» از کشورهای آسیای مرکزی مشارکت کرده اند در رسانه ها منتشر نشده است، اما کشوری که بیشترین مشارکت را در این رزمایش داشته یقینا قزاقستان است. این رزمایش در هفت منطقه روسیه برگزار شد که ۵ مورد از آنها مرزهای مشترک و گسترده ای با قزاقستان داشتند. بخشی از مانورها نیز در ۴ منطقه نظامی در داخل خاک قزاقستان صورت گرفتند. وزارت دفاع قزاقستان نیز پیش از این برای نصب و راه اندازی سامانه های موشکی اسکندر در منطقه نظامی آموزشی «ساریشاگان» (در استان کاراگاندای این کشور)، به عنوان مهم ترین منطقه برگزاری رزمایش «سنتر ۲۰۱۹» فراخوان داده بود (Azattyq.org, September ۲۰). همچنین جالب توجه آن است که برای نخستین بار، یک گروه قابل توجه از نیروهای نظامی چینی (شامل ۱۶۰۰ نفر سرباز و تجهیزات سنگین) در این رزمایش از قلمرو قزاقستان و با استفاده از زیرساخت هایی که با بهره مندی از وام های بلندمدت چینی ایجاد شده اند، عملیات ترانزیتی را صورت دادند (Azattyq.org, September ۱۸). به بیان دیگر، زیرساخت های ایجاد شده برای حمل کالاهای تجاری چین به غرب، می توانند به وضوح در صورت نیاز برای اعمال نیرو و توان نظامی نیز به کار گرفته شوند.
مشارکت ازبکستان در رزمایش سنتر ۲۰۱۹ نیز، به عنوان بزرگ ترین و قوی ترین نیروی نظامی در میان کشورهای آسیای مرکزی، نشان گر یک توسعه قابل توجه دیگر بود. در دوره ریاست جمهوری شوکت میرضیایف (که از سپتامبر ۲۰۱۶ روی کار آمده است) ازبکستان به انزوای خودخواسته پیشین خود پایان داده و اخیرا حضور فعالانه در مانورها و رزمایش های چندجانبه منطقه ای را در دستور کار قرار داده است. در سپتامبر ۲۰۱۸، برای نخستین بار یک مانور نظامی مشترک و در سطح خرد با مشارکت نیروهای ازبک و تاجیک در نزدیکی مرزهای افغانستان و تاجیکستان برگزار شد. در سال ۲۰۱۹ همچنین نیروهای نظامی ازبک در کنار همتایان بلاروسی، ترکی و پاکستانی خود آموزش های نظامی را دریافت کرده اند (Fergana.agency, September ۱۹). دومین رزمایش بزرگ ازبکستان با تاجیکستان نیز در سال ۲۰۱۹ برگزار شد، اما این بار بخشی از رزمایش سنتر ۲۰۱۹ با حضور روسیه. مشارکت ازبکستان در مانور سنتر ۲۰۱۹ در قلمرو روسیه نیز نسبتا محدود، با حضور حدودا ۱۰۰ نفر از نیروهای ویژه بود (News.mail.ru, September ۸). با این وجود، تمرین مشترک نظامی در کنار دیگر اعضای سازمان پیمان امنیت دسته جمعی (CSTO) مباحثی را درباره احتمال بازگشت ازبکستان به این اتحاد نظامی تحت مدیریت مسکو، ایجاد کرده است. ازبکستان پیش از این در سال ۲۰۱۲ از سازمان پیمان امنیت دسته جمعی خارج شده بود (Ritmeurasia.org, October ۱).
به رغم تعهد کم نسبت به تعداد سربازان، بهادر قربان اف، وزیر دفاع ازبکستان از اورنبورگ در روسیه برای نظارت بر این رزمایش نظامی، بازدید کرد (Sputnik Uzbekistan, September ۲۰). علاوه بر ایت، چند روز پیش از شروع رزمایش سنتر ۲۰۱۹، ویاچسلاو والادین، سخنگوی دومای دولتی روسیه در طول سفرش به تاشکند، از نمایندگان پارلمان ازبکستان نیز دعوت کرد تا به نشست ناظران پارلمانی سازمان پیمان امنیت دسته جمعی بپیوندند (Rossyiskaya Gazeta, September ۱۶). و والنتینا ماتوینکو، سخنگوی شورای فدرال روسیه (که مجلس علیا در روسیه محسوب می شود) نیزدر اوایل اکتبر در تاشکند اظهار داشته بود که میرضیایف پیش از این تصمیمش را برای عضویت ازبکستان در اتحادیه اقتصادی اوراسیایی گرفته است (Fergana.agency, October ۵).
در حالی که ازبکستان نیم نگاهی به عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا دارد (EDM, October ۱۴)، اظهارات اخیر عبدالعزیز کامل اف، وزیر امور خارجه این کشور در شورای امنیت سازمان ملل متحد، ممکن است مباحثی را مطرح کند که بازگشت به سازمان پیمان امنیت دسته جمعی نیز در آن ها وجود داشته باشد. در این سخنرانی، کامل اف تاکید کرده بود که کشورهای آسیای مرکزی همگی قادر به دفاع از خود در مقابل تهدیدات خارجی، به ویژه آن مواردی که از افغانستان می آیند، هستند. او به صورت عمومی خود آسیای مرکزی را به عنوان کانون گرم افراط گرایی مورد انتقاد قرار داد و اشاره کرد که «در ۲۵ سال اخیر، ما همیشه در مورد این که آسیای مرکزی در هر زمان ممکن است منفجر شود، شنیده ایم؛ اما این موضوع هیچگاه تحقق نیافته است» (Podrobno.az, September ۲۸). کامل اف همچنین اشاره کرد که ازبکستان تهدید افراط گرایی را یک تهدید جدی بر نمی شمارد، فلذا نیازمند هیچ قدرت خارجی برای محافظت فعال در مقابل آن نیست. علاوه بر این، برای عضویت در سازمان پیمان امنیت دسته جمعی، ازبکستان نخست نیازمند تغییر و تعدیل مفهوم سیاست خارجی خود است، چرا که برای این کشور وضعیت عدم تعهد را پیش بینی کرده که به هیچ اتحاد نظامی نمی پیوندد و به پایگاه های نظامی خارجی نیز برای استقرار در قلمروش اجازه نمی دهد (Ritmeurasia.org, October ۱).
تاجیکستان که بزرگترین پایگاه نظامی خارجی روسیه (پایگاه شماره ۲۰۱) را در خود جای داده است، تنها کشور عضو سازمان پیمان امنیت دسته جمعی است که با افغانستان مرزهای مشترک دارد. برخی رزمایش های کوچک و جزئی سنتر ۲۰۱۹ نیز در تاجیکستان، در مناطق نظامی آموزشی همچون «لائور» و «سامبولی» برگزار شده بود (Sputnik News, September ۲۳). جالب تر آن که این کشور به طرز قابل توجهی همکاری های نظامی خود را با چین، به عنوان رقیب اصلی روسیه در منطقه، افزایش داده است. تنها چند هفته پیش از آغاز رزمایش سنتر ۲۰۱۹، در اواسط ماه آگوست، دوشنبه و پکن رزمایشی با مشارکت حدودا ۱۲۰۰ سرباز در مجموع برگزار کرده بودند (RFE/RL, August ۱۳).
دیگر جمهوری کوچک آسیای مرکزی، قرقیزستان نیز به نظر می رسد توسعه همکاری های نظامی خود با روسیه را در دستور کار قرار داده است. سورانبای جین بیک اف، رئیس جمهور قرقیزستان تنها رهبری بود که در مراسم افتتاحیه رزمایش سنتر ۲۰۱۹ در اورنبورگ شرکت کرد (Elezgit.kg, September ۲۱). حدود ۵۰۰ سرباز از واحد مرکزی نظامی فدراسیون روسیه برای مشارکت در این رزمایش وارد قرقیزستان شده بودند (Orbita.kg, September ۲۳). در سال جاری همچنین هر دو کشور در خصوص توسعه پایگاه هوایی کانت، به عنوان اصلی تری تاسیسات نظامی روسیه در این کشور، به توافق رسیده اند (Rosbalt, April ۱). علاوه بر این، گمانه زنی ها حاکی از آن است که دولت های دو کشور در تدارک بازگشایی دومین پایگاه نظامی روسیه در خاک قرقیزستان هستند. گریگوری کاراسی، معاون وزیر امور خارجه روسیه با تایید این که بیشکک از دو سال پیش در خصوص بازگشایی دومین پایگاه نظامی، پیشنهاداتی را به مسکو ارائه کرده بود، اظهار می دارد که این موضوع در حال حاضر در دستور گکار قرار ندارد (Sputnik.kg, July ۲۰).
در حالی که این رزمایش یک پیام به غرب در مورد قابلیت های نظامی و دفاعی روسیه بود، سنتر ۲۰۱۹ علاوه بر این در خصوص اهمیت منطقه آسیای مرکزی در مرکز دغدغه های امنیتی مسکو نیز هشدار می دهد. این رزمایش بزرگ بار دیگر تمایل کشورهای آسیای مرکزی برای پذیرش نقش استثنائی مسکو در امور امنیتی منطقه ای را نیز نشان داد. اگرچه چین توانسته جایگاه اقتصادی روسیه را در منطقه به چالش بکشد، اما مسکو به سلطه خود در روابط نظامی و امنیتی در آسیای مرکزی همچنان ادامه می دهد.
انتهای پیام/
گفتگو با هوش مصنوعی
💬 سلام! می‌خوای درباره‌ی «چشم انداز رزمایش نظامی «سنتر ۲۰۱۹» در آسیای مرکزی» بیشتر بدونی؟ من اینجام که راهنماییت کنم.