پیام تاریخی اوجالان و امکان انحلال «پ.ک.ک»؛ اردوغان به چه می اندیشد؟
خبرگزاری مهر، گروه بین الملل - حلیمه ملایی: بعد از اینکه روند صلح میان آنکارا و حزب کارگران کردستان ترکیه «پ. ک. ک» در سال ۲۰۱۵ و با تشدید جنگ سوریه و حملات ترکیه به مناطق کردنشین سوریه، برای چندمین بار شکست خورد، کسی به آغاز گفتگو و مذاکرات مجدد بین «عبدالله اوجالان» رهبر زندانی پ ک ک با دولت ترکیه امید نداشت؛ تا اینکه «دولت باغچلی» رهبر حزب حرکت ملی ترکیه دی ماه گذشته در نشست هفتگی کمیسیون حزبش در پارلمان، اعلام کرد «بگذارید اوجالان بیاید و در مجلس صحبت کند. بگذارید فریاد بزند که تروریسم کاملا پایان یافته و سازمانش را منحل کند.»
وی همچنین افزود که «اگر اوجالان چنین سخنرانی کند، ممکن است راه برای آزادی او از زندان بر اساس ماده ۳ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر موسوم به «حق امید» وجود داشته باشد اگر این عزم و اراده را از خود نشان دهد، باید ترتیب قانونی درخصوص استفاده از حق امید اندیشیده شود و راه برای بهره مندی او از آن باز باشد.» وی در ابتدای سخنرانی خود گفت که اظهارات وی ممکن است مسیر تاریخ را تغییر دهد و بندهای ترکیه را بشکند زیرا هر موضوع و هر بحرانی باید در پارلمان مطرح شود و اصلاحات دموکراتیک لازم برای رفع نگرانی شهروندان کرد انجام شود.
باغچلی که مخالف آغاز گفتگوهای صلح جدید بین پ ک ک و دولت ترکیه بود با چنین اظهاراتی نشان داد که ملی گراترین عنصر در مجمع برای مذاکره برای حل این موضوع از طریق پارلمان آماده است. نباید از یاد برد که حزب حرکت ملی (MHP)، متحد حزب عدالت و توسعه رئیس جمهور رجب طیب اردوغان، بازیگر کلیدی در ائتلاف حاکم است، اما از نظر تاریخی نیز مخالف هرگونه مذاکره یا تعامل با پ ک ک و رهبر آن بوده است.
چه کسی نیازمند صلح است، اردوغان یا پ ک ک؟
باید اشاره کرد که اردوغان به این مذاکرات صلح نیاز دارد، زیرا انتخابات ریاست جمهوری ترکیه در سال ۲۰۲۸ برگزار و اردوغان نمی تواند دوباره نامزد شود، بنابراین باید قانون اساسی را اصلاح کند و به رأی کردها و همپیمانی حزب کردگرای دمکراتیک خلق DMP نیاز مبرم دارد. در شرایط کنونی کردها از اپوزسیون ترکیه یعنی حزب جمهوری خواه خلق CHP حمایت می کنند و در انتخابات گذشته حزب اردوغان با اختلاف بسیار کمی پیروز شد و در بسیاری از شهرهای بزرگ شهرداری ها را از دست داد. بنابراین، خطر بزرگی برای اردوغان و حزبش وجود دارد که در انتخابات بعدی کاملا از دور قدرت ترکیه خارج شوند. همچنین وضعیت بسیار بحرانی اقتصاد ترکیه و هزینههای هنگفت جنگ در جبههای مختلف داخلی و خارجی اردوغان را وادار کرد این بار از زبان دولت باغچلی برای ازسرگیری روند صلح سخن بگوید تا هم ملی گراها را آرام کند و هم کردها را جذب.
در سطح منطقه نیز نیز عوامل مهم و جدیدی ظاهر شده است. اوضاع در کشورهای اطراف ترکیه از جمله سوریه، لبنان و عراق تغییر کرده است. اسرائیل و آمریکا برنامههای برای منطقه دارند که ترکیه هیچ جایی در آن ندارد. حضور مسلحانه کردهای سوریه در مرزهای ترکیه که از حمایت آمریکا و اسرائیل برخوردار هستند و ممکن است در روزهای آینده با رضایت دمشق در مناطق کردنشین سوریه به عنوان نیروهای ارتش این کشور، به صورت رسمی و تحت حاکمیت دولت مرکزی سوریه مسلح شوند.مقامات آنکارا همه اینها را تهدیدی برای خود می دانند.در واقع آنکارا بیشتر از پ ک ک به صلح نیاز دارد.
تردید در مورد عملی بودن پیام اوجالان
با این حال بعد از سخنان دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی ترکیه و سیگنال مثبت دولت اردوغان برای مذاکرات صلح با پ ک ک، هیئتی از نمایندگان کرد ترکیه، بعد از ۱۰ سال از انزوا و بی خبری در زندان فوق امنیتی جزیره امرالی سه مرتبه با عبدالله اوجالان رهبر محصور پ ک ک دیدار کردهاند.
روز پنج شنبه اعضا این هیئت شامل احمد ترک، نماینده پیشین پارلمان ترکیه، پروین بولدان، ر ئیس فراکسیون حزب دموکراتیک خلق ها، سری ثریا اندر نماینده کرد پارلمان ترکیه، تولای حاتم اوغلو، ئیس مشترک دم پارتی، تونجر بکرهان، رئیس مشترک دم پارتی، چنگیز چیچک وکیل و سیاستمدار حزب برابری و دموکراسی خلق ها و اوزگور فائق ارول نمایندگان دم پارتی وسه زندانی دیگر به نام های عمر خیری کنار، حامیلی ییلدریم و ویسی آکتاش (اعضا زندانی پ ک ک) با اوجالان گفتگو کردند که در پایان با قرائت پیام مهم و از پیش رسانهای شده رهبری پ ک ک، روند مذاکرات صلح به صورت رسمی وارد مرحله جدید شد.
اگرچه این پیام و عکس جدید اوجالان پیر و منزوی، به سرعت در تمام رسانههای جهان منعکس و واکنش های مثبت و ابراز امیدواری به گشایش روزنههای امید و پایان جنگ پنجاه ساله را به دنبال داشت؛ اما بسیاری از سیاسیون، جوامع مدنی و محافل منطقهای و بین المللی در مورد عملی بودن مهم ترین بند آن یعنی خلع سلاح شاخه نظامی پ ک ک گمانهزنی های را مطرح کردهاند.
موضوع این است؛ با توجه به سوابق دولت ترکیه که در گذشته نیز علی رغم وعدههای مکرر هرگز حقوق کردهای این کشور را به رسمیت نشناخته است و به بهانههای مختلف حتی نمایندگان قانونی آنها در شهرداری ها و پارلمان را خلع و سالانه هزاران نفر از جوانان و دانشجویان کرد را دستگیر و راهی زندان ها می کند، اگر التزام عملی و تضمین قانونی وجود نداشته باشد، این بار پ ک ک تن به درخواست اوجالان نخواهد داد.
در واقع موضوع خلع سلاح پ ک ک یکی از مهم ترین موانع روند صلح است، زیرا اوجالان در نوروز ۲۰۱۵ از پ ک ک خواست سلاح های خود را زمین بگذارد که مسئله کوبانی و ایجاد یک اداره مستقل کردی در مرز ترکیه منجر به شکست این روند شد. در واقع اوجالان در سال ۲۰۱۵ نتوانست پ ک ک را ملزم به خلع سلاح کند.
پ ک ک چه می خواهد؟
اگرچه جمیل بایک، عضو شورای فرماندهی پ ک ک اخیرا در مصاحبه ای گفته بود که اوجالان رهبر ما است و ما به خواسته های او پاسخ خواهیم داد، اما پ ک ک تضمین می خواهد. تضمینی که مشخص کند سرنوشت اوجالان و دیگر سرکردگان پ ک ک که سال ها در کوهستان قندیل علیه ترکیه جنگیدهاند، چگونه خواهد بود. همچنین آینده نیروهای مسلح پ ک ک که گفته می شود بیش از چند هزار نفر هستند، چگونگی بازگشت آنها به ترکیه، سرنوشت اعضای غیر ترکیهای پ ک ک، تضمین برای احقاق حقوق فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کردهای ترکیه، نکاتی است که قندیل و رهبران مسلح پ ک ک مطرح کردهاند.
نکته مهم دیگراین است که اکثریت جامعه ترکیه مبتنی بر شونیسم و قانون اساسی کمالیستی است که معتقدند حتی در قانون اساسی ترکیه نیز نباید وجود کردها را به رسمیت شناخت. اصولا چیزی به اسم کرد وجود ندارد و اینها هم ترک های کوهی هستند!.این شکاف اجتماعی در ترکیه مسئلهای نیست که به آسانی حل شود.
اگر به خوانش بین سطوری توجه کنیم یکی از نکات مهم پیام اوجالان با محوریت «صلح و جامعه دموکراتیک» این بند است که می گوید:«همان طور که هر حزب و تشکل مدرن که به اجبار منحل نشده است، به صورت داوطلبانه می تواند خود را با دولت و جامعه ادغام کند، شما نیز کنگره خود را تشکیل دهید و تصمیم بگیرید: تمام گروه ها باید سلاح های خود را زمین بگذارند و PKK خود را منحل کند. به تمام گروه هایی که به همزیستی مشترک ایمان دارند و به این فراخوان گوش می دهند، درود می فرستم.»
اوجالان اشاره می کند که همانطور که هیچ حزبی به اجبار منحل نشده است از پ ک ک می خواهد که به صورت داوطلبانه و نه دستوری، خود را با دولت و جامعه ادغام کند. همچنین نکته دیگر اشاره نکردن مستقیم به گروهای اقماری پ ک ک از جمله گروهای مسلح کردهای سوریه مانند «پ ی د »است که می تواند محل اختلاف و گسست دوباره روند صلح میان ترکیه و پ ک ک در آینده نزدیک باشد.
حلقه گم شده روند صلح ترکیه
در این باره صالح مسلم از رهبران کرد سوریه گفت: "امروز اوجالان یک مسیر را نشان داد. اگر راه سیاست دموکراتیک، سازماندهی آزاد، دیپلماسی و آزادی ها هموار شود، ما نیز می توانیم سلاح هایمان را کنار بگذاریم. اوجالان این موضوع را به کنگره PKK واگذار کرده است. در صورتی که کنگره لازم بداند، حزب می تواند سلاح های خود را کنار گذاشته و خود را منحل کند. اکنون نوبت ترکیه است تا گام بعدی را بردارد.
دولت ترکیه نیز باید مسئولیت خود را بپذیرد. این اقدامات باید مرحله به مرحله انجام شود. تصمیم گیری درباره خلع سلاح و انحلال حزب به عهده PKK است، اما اوجالان آمادگی خود را برای پذیرش این مسئولیت اعلام کرده است. او می گوید: تصمیم را شما در کنگره بگیرید. اکنون ترکیه باید تصمیمات خود را بگیرد.
پس از انتشار این بیانیه، سری ثریا اندر گفت که عبدالله اوجالان به هیئت اعلام کرده است: بدون شک، خلع سلاح در عمل و انحلال PKK مستلزم به رسمیت شناخته شدن مسیر سیاست دموکراتیک و ابعاد حقوقی آن است.
با این وجود حل بحران های ریشهدار، به همکاری همهجانبه نیازدارد و تا زمانی که در یک نظام دموکراتیک، با رعایت اصول حاکمیت قانون، عدالت و برابری و آزادی، اقدام عملی و اعتماد که همان حلقههای گم شده روند صلح است، صورت نگیرد، این مهم تحقق نخواهد یافت. با این شرایط اگر ترکیه در این زمینه با حسن نیت، اعتمادبخشی برای رفع نگرانی های جامعه کردهای خود اقدام عملی نکند، نباید انتظار تغییرات فوری و پایان آسان جنگ پنجاه ساله قندیل را داشته باشیم.
وی همچنین افزود که «اگر اوجالان چنین سخنرانی کند، ممکن است راه برای آزادی او از زندان بر اساس ماده ۳ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر موسوم به «حق امید» وجود داشته باشد اگر این عزم و اراده را از خود نشان دهد، باید ترتیب قانونی درخصوص استفاده از حق امید اندیشیده شود و راه برای بهره مندی او از آن باز باشد.» وی در ابتدای سخنرانی خود گفت که اظهارات وی ممکن است مسیر تاریخ را تغییر دهد و بندهای ترکیه را بشکند زیرا هر موضوع و هر بحرانی باید در پارلمان مطرح شود و اصلاحات دموکراتیک لازم برای رفع نگرانی شهروندان کرد انجام شود.
باغچلی که مخالف آغاز گفتگوهای صلح جدید بین پ ک ک و دولت ترکیه بود با چنین اظهاراتی نشان داد که ملی گراترین عنصر در مجمع برای مذاکره برای حل این موضوع از طریق پارلمان آماده است. نباید از یاد برد که حزب حرکت ملی (MHP)، متحد حزب عدالت و توسعه رئیس جمهور رجب طیب اردوغان، بازیگر کلیدی در ائتلاف حاکم است، اما از نظر تاریخی نیز مخالف هرگونه مذاکره یا تعامل با پ ک ک و رهبر آن بوده است.
چه کسی نیازمند صلح است، اردوغان یا پ ک ک؟
باید اشاره کرد که اردوغان به این مذاکرات صلح نیاز دارد، زیرا انتخابات ریاست جمهوری ترکیه در سال ۲۰۲۸ برگزار و اردوغان نمی تواند دوباره نامزد شود، بنابراین باید قانون اساسی را اصلاح کند و به رأی کردها و همپیمانی حزب کردگرای دمکراتیک خلق DMP نیاز مبرم دارد. در شرایط کنونی کردها از اپوزسیون ترکیه یعنی حزب جمهوری خواه خلق CHP حمایت می کنند و در انتخابات گذشته حزب اردوغان با اختلاف بسیار کمی پیروز شد و در بسیاری از شهرهای بزرگ شهرداری ها را از دست داد. بنابراین، خطر بزرگی برای اردوغان و حزبش وجود دارد که در انتخابات بعدی کاملا از دور قدرت ترکیه خارج شوند. همچنین وضعیت بسیار بحرانی اقتصاد ترکیه و هزینههای هنگفت جنگ در جبههای مختلف داخلی و خارجی اردوغان را وادار کرد این بار از زبان دولت باغچلی برای ازسرگیری روند صلح سخن بگوید تا هم ملی گراها را آرام کند و هم کردها را جذب.
در سطح منطقه نیز نیز عوامل مهم و جدیدی ظاهر شده است. اوضاع در کشورهای اطراف ترکیه از جمله سوریه، لبنان و عراق تغییر کرده است. اسرائیل و آمریکا برنامههای برای منطقه دارند که ترکیه هیچ جایی در آن ندارد. حضور مسلحانه کردهای سوریه در مرزهای ترکیه که از حمایت آمریکا و اسرائیل برخوردار هستند و ممکن است در روزهای آینده با رضایت دمشق در مناطق کردنشین سوریه به عنوان نیروهای ارتش این کشور، به صورت رسمی و تحت حاکمیت دولت مرکزی سوریه مسلح شوند.مقامات آنکارا همه اینها را تهدیدی برای خود می دانند.در واقع آنکارا بیشتر از پ ک ک به صلح نیاز دارد.
تردید در مورد عملی بودن پیام اوجالان
با این حال بعد از سخنان دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی ترکیه و سیگنال مثبت دولت اردوغان برای مذاکرات صلح با پ ک ک، هیئتی از نمایندگان کرد ترکیه، بعد از ۱۰ سال از انزوا و بی خبری در زندان فوق امنیتی جزیره امرالی سه مرتبه با عبدالله اوجالان رهبر محصور پ ک ک دیدار کردهاند.
روز پنج شنبه اعضا این هیئت شامل احمد ترک، نماینده پیشین پارلمان ترکیه، پروین بولدان، ر ئیس فراکسیون حزب دموکراتیک خلق ها، سری ثریا اندر نماینده کرد پارلمان ترکیه، تولای حاتم اوغلو، ئیس مشترک دم پارتی، تونجر بکرهان، رئیس مشترک دم پارتی، چنگیز چیچک وکیل و سیاستمدار حزب برابری و دموکراسی خلق ها و اوزگور فائق ارول نمایندگان دم پارتی وسه زندانی دیگر به نام های عمر خیری کنار، حامیلی ییلدریم و ویسی آکتاش (اعضا زندانی پ ک ک) با اوجالان گفتگو کردند که در پایان با قرائت پیام مهم و از پیش رسانهای شده رهبری پ ک ک، روند مذاکرات صلح به صورت رسمی وارد مرحله جدید شد.
اگرچه این پیام و عکس جدید اوجالان پیر و منزوی، به سرعت در تمام رسانههای جهان منعکس و واکنش های مثبت و ابراز امیدواری به گشایش روزنههای امید و پایان جنگ پنجاه ساله را به دنبال داشت؛ اما بسیاری از سیاسیون، جوامع مدنی و محافل منطقهای و بین المللی در مورد عملی بودن مهم ترین بند آن یعنی خلع سلاح شاخه نظامی پ ک ک گمانهزنی های را مطرح کردهاند.
موضوع این است؛ با توجه به سوابق دولت ترکیه که در گذشته نیز علی رغم وعدههای مکرر هرگز حقوق کردهای این کشور را به رسمیت نشناخته است و به بهانههای مختلف حتی نمایندگان قانونی آنها در شهرداری ها و پارلمان را خلع و سالانه هزاران نفر از جوانان و دانشجویان کرد را دستگیر و راهی زندان ها می کند، اگر التزام عملی و تضمین قانونی وجود نداشته باشد، این بار پ ک ک تن به درخواست اوجالان نخواهد داد.
در واقع موضوع خلع سلاح پ ک ک یکی از مهم ترین موانع روند صلح است، زیرا اوجالان در نوروز ۲۰۱۵ از پ ک ک خواست سلاح های خود را زمین بگذارد که مسئله کوبانی و ایجاد یک اداره مستقل کردی در مرز ترکیه منجر به شکست این روند شد. در واقع اوجالان در سال ۲۰۱۵ نتوانست پ ک ک را ملزم به خلع سلاح کند.
پ ک ک چه می خواهد؟
اگرچه جمیل بایک، عضو شورای فرماندهی پ ک ک اخیرا در مصاحبه ای گفته بود که اوجالان رهبر ما است و ما به خواسته های او پاسخ خواهیم داد، اما پ ک ک تضمین می خواهد. تضمینی که مشخص کند سرنوشت اوجالان و دیگر سرکردگان پ ک ک که سال ها در کوهستان قندیل علیه ترکیه جنگیدهاند، چگونه خواهد بود. همچنین آینده نیروهای مسلح پ ک ک که گفته می شود بیش از چند هزار نفر هستند، چگونگی بازگشت آنها به ترکیه، سرنوشت اعضای غیر ترکیهای پ ک ک، تضمین برای احقاق حقوق فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کردهای ترکیه، نکاتی است که قندیل و رهبران مسلح پ ک ک مطرح کردهاند.
نکته مهم دیگراین است که اکثریت جامعه ترکیه مبتنی بر شونیسم و قانون اساسی کمالیستی است که معتقدند حتی در قانون اساسی ترکیه نیز نباید وجود کردها را به رسمیت شناخت. اصولا چیزی به اسم کرد وجود ندارد و اینها هم ترک های کوهی هستند!.این شکاف اجتماعی در ترکیه مسئلهای نیست که به آسانی حل شود.
اگر به خوانش بین سطوری توجه کنیم یکی از نکات مهم پیام اوجالان با محوریت «صلح و جامعه دموکراتیک» این بند است که می گوید:«همان طور که هر حزب و تشکل مدرن که به اجبار منحل نشده است، به صورت داوطلبانه می تواند خود را با دولت و جامعه ادغام کند، شما نیز کنگره خود را تشکیل دهید و تصمیم بگیرید: تمام گروه ها باید سلاح های خود را زمین بگذارند و PKK خود را منحل کند. به تمام گروه هایی که به همزیستی مشترک ایمان دارند و به این فراخوان گوش می دهند، درود می فرستم.»
اوجالان اشاره می کند که همانطور که هیچ حزبی به اجبار منحل نشده است از پ ک ک می خواهد که به صورت داوطلبانه و نه دستوری، خود را با دولت و جامعه ادغام کند. همچنین نکته دیگر اشاره نکردن مستقیم به گروهای اقماری پ ک ک از جمله گروهای مسلح کردهای سوریه مانند «پ ی د »است که می تواند محل اختلاف و گسست دوباره روند صلح میان ترکیه و پ ک ک در آینده نزدیک باشد.
حلقه گم شده روند صلح ترکیه
در این باره صالح مسلم از رهبران کرد سوریه گفت: "امروز اوجالان یک مسیر را نشان داد. اگر راه سیاست دموکراتیک، سازماندهی آزاد، دیپلماسی و آزادی ها هموار شود، ما نیز می توانیم سلاح هایمان را کنار بگذاریم. اوجالان این موضوع را به کنگره PKK واگذار کرده است. در صورتی که کنگره لازم بداند، حزب می تواند سلاح های خود را کنار گذاشته و خود را منحل کند. اکنون نوبت ترکیه است تا گام بعدی را بردارد.
دولت ترکیه نیز باید مسئولیت خود را بپذیرد. این اقدامات باید مرحله به مرحله انجام شود. تصمیم گیری درباره خلع سلاح و انحلال حزب به عهده PKK است، اما اوجالان آمادگی خود را برای پذیرش این مسئولیت اعلام کرده است. او می گوید: تصمیم را شما در کنگره بگیرید. اکنون ترکیه باید تصمیمات خود را بگیرد.
پس از انتشار این بیانیه، سری ثریا اندر گفت که عبدالله اوجالان به هیئت اعلام کرده است: بدون شک، خلع سلاح در عمل و انحلال PKK مستلزم به رسمیت شناخته شدن مسیر سیاست دموکراتیک و ابعاد حقوقی آن است.
با این وجود حل بحران های ریشهدار، به همکاری همهجانبه نیازدارد و تا زمانی که در یک نظام دموکراتیک، با رعایت اصول حاکمیت قانون، عدالت و برابری و آزادی، اقدام عملی و اعتماد که همان حلقههای گم شده روند صلح است، صورت نگیرد، این مهم تحقق نخواهد یافت. با این شرایط اگر ترکیه در این زمینه با حسن نیت، اعتمادبخشی برای رفع نگرانی های جامعه کردهای خود اقدام عملی نکند، نباید انتظار تغییرات فوری و پایان آسان جنگ پنجاه ساله قندیل را داشته باشیم.
گفتگو با هوش مصنوعی
💬 سلام! می‌خوای درباره‌ی «پیام تاریخی اوجالان و امکان انحلال «پ.ک.ک»؛ اردوغان به چه می اندیشد؟» بیشتر بدونی؟ من اینجام که راهنماییت کنم.