بســم الله الرحـمن الرحـیم

گزیدهای از نهج البلاغه و کتاب تجلـّی امامت(تحلیلی از حکومت امیر المومنین علی علیه السلام) و کتاب دولت آفتاب ( اندیشه سیاسی و سیره حکومتی علی علیه السلام )

1. درهر صبح و شام ازخدا بترس و از فریبکاری دنیا بر نفس خویش بیمناک باش وهیچگاه ازدنیا ایمن مباش؛ بدانکه برای چیزهایی که دوست می داری یا آنچه راکه خوشایند تونیست خودرابازنداری؛ هوس ها تورابه زیان های فروانی خواهند کشید ،سپس نفس خودرابازدار و از آن نگهبانی کن وبه هنگام خشم برنفس خویش شکننده وحاکم باش .
2. ترجمه نامه 56ازنهج البلاغه ص 594

2- پس از یاد خدا و درود! ؛ من ازجایگاه خود ،مدینه بیرون آمدم .یا ستمکارم یا ستم دیده.یا سرکشی کردم یا ازفرمانم سرباز زدند .همانامن خدارا به یادکسی می آورم که این نامه به دست او رسد.تابه سوی من کوچ کند .اگرمرانیکوکار یافت یاری کند.واگرگناهکاربودم مرابه حق بازگرداند.

ترجمه نامه 57 ازنهج البلاغه ص 595

3- پس از یاد خدا و درود! . سستی انسان درانجام کارهایی که برعهده اوست وپافشاری درکاری که ازمسئوولیت اوخارج است ، نشانهی ناتوانی آشکار، واندیشهی ویرانگراست .اقدام توبه تاراج مردم (قرقیسا)درمقابل رهاکردن پاسداری ازمرزهایی که تورابرآن گمارده بودیم وکسی درآنجا نیست تاآنجا را حفظ کند.وسپاه دشمن رااز آمرزها دورسازد،اندیشه ای باطل است .تودرآنجا پلی شده ای که دشمنان توازآن بگذرند و بر دوستانت تهاجم آورند.نه قدرتی داری که با تو نبرد کنند ونه هیبتی داری که ازتوبترسند وبگریزند.نه مرزی رامیتوانی حفظ کنی ، ونه شوکت دشمن رامیتوانی درهم بشکنی نه نیازهای مردم دیارت راکفایت می کنی ، ونه امام خود را راضی نگه می داری .

ترجمه نامه 61ازنهج البلاغه نامه به کمیل بن زیاد نخعی ص 598

4. به ریسمان قرآن چنگ زن ،وازآن نصیحت پذیر؛حلالش راحلال وحرامش راحرام بشمار و حقی را که در زندگی گذشتگان بود تصدیق کن .وازحوادث گذشتهی تاریخ برای آینده عبرت گیر که حوادث روزگار همانند بوده و پایان دنیا به آغازش می پیوندد.وهمه آن رفتنی ا ست .به هنگام قدرت ببخش و به هنگام خشم فروتن باش و در حکومت مدارا کن تا آیندهی خوبی داشته باشی . نعمت هایی که خدابه توبخشیده نیکودار و نعمتهایی که دراختیار داری تباه مکن و چنان باش که خدا آثار نعمت های خود را در توآشکارا بنگرد .

ترجمه نامه 69 ص 611 همان منبع

5. همانا من براستی به خداسوگند می خورم .اگربه من گزارش کنند که دراموال عمومی خیانت کردی کم یا زیاد،چنان بر توسخت گیرم که کم بهره شده و در هزینه اعیال درمانده وخوارشوی! بادرود.

نامه بهزیادبن ابیه ترجمه نامه 20 ص 499

6. درامورکارمندانت بیندیش ، وپس ازآزمایش به کارشان بگمار و با میل شخصی وبدون مشورت بادیگران آنان را به کارهای مختلف وادارنکن .زیرا نوعی ستمگری وخیانت است .کارگزاران دولتی راازمیان مردمی باتجربه وباحیا از خاندانهای پاکیزه وبا تقوا که درمسلمانی سابقه درخشانی دارند انتخاب کن .زیرااخلاق آنان گرامی تر وآبرویشان محفوظ تر و طمع ورزیشان کمتر وآینده نگری آنان بیشتراست .سپس روزی فراوان برآنان ارزانی دار،که با گرفتن حقوق کافی دراصلاح خود بیشتر می کوشند،و با بی نیازی، دست به اموال بیت المال نمی زنند واتمام حجتی است برآنان اگر فرمانت را نپذیرند یا درامانت تو خیانت کنند.

نامه 53 سیمای کارگزاران دولتی ص 577

7. رفتار کارگزارانت را بررسی کن وجاسوسانی راستگو و وفا پیشه برآنان بگمار،که مراقبت وبازرسی پنهانی تو از کار آنان سبب امانت داری ومهربانی با رعیت خواهد بود وازهمکاران نزدیکت سخت مراقبت کن .واگریکی ازآنان دست به خیانت زد و گزارش جاسوسان توهم آن خیانت راتایید کرد به همین مقدار گواهی قناعت کرده او را با تازیانه کیفر کن وآنچه از اموال که دراختیار دارد ازاوبازپس گیر.سپس اوراخوار دار وخیانتکار بشمار و طوق بدنامی به گردنش بیفکن .

قسمتی دیگرازنامه 53 ص 579 همان منبع

8 -جامعه ای که در آن با صراحت و بدون لکنت حقّ نا توان از زورمند باز گرفته نشود ،روی پاکیزگی و تقدّس را نخواهد دید.

تحلیلی از حکومت امیرالمومنین علیعلیه السلام ص 97 ازسید اصغر ناظم زاده قمی

9. به عدل و انصاف رفتار کنید؛ به مردم دربارهی خودتان حق بدهید.پر حوصله باشید و در برآوردن حاجات مردم تنگ حوصلگی نکنید که شما گنجوَران و خزانه داران رعیّت و نمایندگان ملـــّت و سفیران حکومتید.

همان منبع ص 114

10 - سیا ست یعنی اقدام به اصلاح و هدایت مردم به راهی که در دنیا و آخرت موجب نجاتشان شود.سیاست کشور داری یعنی تنظیم زندگی و معیشت مردم بر اساس قسط و عدالت.

همان منبع ص 121

11- سزاواراست که بیشتراز گردآوری خراج ومالیات به عمران زمین بیندیشی .زیراخراج جزاز راه عمران به دست نمیآید وهرکس بدون عمران خراج بگیرد کشور را ویران و ملت را نابود می کند و فرمانرواییش چندان نمی یابد.

همان منبع ص 363

12 - با من چنان که با جباران سخن میگویند سخن مرانید و چنان که با مستبدان محافظه کاری میکنند از من کناره مجویید و با ظاهر آرایی و به طور تصنــّـعی آمیزش مدارید و شنیدن سخن حق را بر من سنگین مپندارید و نخواهم مرا بزرگ انگارید، چه آن کس که شنیدن سخن بر او گران افتد و نمودن عدالت بر وی دشوار بود . کار به حق و عدالت بر او دشوار تر است. پس از گفتن حق یا رأی زدن در عدالت باز مأیستید. که من خویشتن را (به عنوان یک انسان ) برتر از آن نمیدانم که اشتباه نکنم ، و نه در کار خویش از خطا ایمنم ، مگر که خدا مرا در کار نفس کفایت کند که از من بر آن توانا تر است.

شیوهی زمامداری؛ از سخنان حضرت علی (ع) ؛کتاب دولت آفتاب ؛ اندیشهی سیاسی و سیرهی حکومتی علی (ع) ؛ نویسنده : مصطفی دلشاد تهرانی؛ ص 139

13 – خالق و آفریدگار در روح و جانشان بزرگ جلوه کرده،(به همین سبب) غیر خدا در نظرشان کوچک است. در شدائد و مشکلات خونسرد و آرام و در برابر ناگواریها شکیبا و بردبار ، و در موقع نعمت و راحتی شکر گذار است. نسبت به کسی که با او دشمن دارد ستم نمیکند؛ و به خاطر دوستی با کسی مرتکب گناه نمیشود.

همان منبع ص 185

14 – امیر مومنان علیه السلام در عهد نامهی مالک اشتر به او چنین میاموزد : باید برای هر نوعی از کارها رئیسی انتخاب کنی که کارهای مهم ، وی را مغلوب و درمانده نسازد و کثرت کارها او را پریشان و خسته نکند.

همان منبع ص 287

15 – ای مردم سزاوار ترین اشخاص برای حکومت کسی است که بدان توانا تر باشد،تمام آنچه توانایی ادارهی امور را سامان میدهد برای زمامداران لازم است،استعداد ذاتی ، شناخت جامعه و نیازها و شرایط زمانه، پاکی و پاکدامنی،شجاعت،قدرت تصمیم گیری در مراحل مختلف و در بحرانها ، جاذبهی لازم، حلم و بردباری،صبر و استقامت.....

همان منبع ص 109

16 – همانا اگر برای مردم پیشوایی استوار ، امین ، حافظ حقوق جامعه مورد اعتماد قرار داده نشود ، بنیان دین از میان رود و سنت ها و احکام دگرگون شود، و بدعت گذاران در آن بدعت ها فراهم آورند و مـُـلحدان آن را نقض سازند و باطل ها را بر مسلمانان حق بنمایند.

همان منبع ص 107

17 – و شما خوب میدانید که نه جایز است بخیل بر ناموس و جان و غنیمتها و احکام مسلمانان ولایت یابد؛ و امامت آنان را عهده دار شود تا در مالهای آنان حریص گردد. و نه نادان تا به نادانی خویش مسلمانان را به گمراهی برد. و نه ستمکار تا به ستم عطای آنان را ببرد، و نه حیف و میل کنندهی اموال تا به مردمی ببخشد و مردمی را محروم سازد؛ و نه آن که به خاطر حکم رشوه ستاند تا حقوق را پایمال کند و آنرا چنان که باید نرساند، و نه آن که سنت را ضایع سازد و امّـت را به هلاکت در اندازد.

همان منبع ص 111

18 – پس در کارهای کار گزارانت وارسی کن، و ارباب راستی و وفا را بر آنان مراقب ساز، که بازرسی نهانی در کارشان آنان را به امانت داری و نرمی با مردمان وادار

میسازد.

قسمتی از نامه به مالک اشتر ؛ همان منبع ص 329

19 – حکومتی که در دست توست شکار و طعمه نیست که به چنگت افتاده باشد، بلکه امانتی است بر گردن تو ، و باید به فرمان آن کس که فرا دست توست ، حق آن امانت را پاسداری و نگاهبان آن باشی. تو را نرسد که به استبداد و دلخواه خود در میان مردمان رفتار کنی.

نامه به اشعث بن قیس،استاندار آذربایجان ؛ همان منبع ص 356

20 – من بیم آن دارم که نا بخردان و نا بکاران، زمام امور این ملت را به دست آرند و مال خدا را دست به دست گردانند و بندگان او را بردگان خود گیرند و با صالحان به دشمنی بر خیزند و فاسقان را حزب خود قرار دهند.

نامهی امام علی علیه السلام به مصریان که با مالک اشتر فرستاد؛ همان منبع ص 99

http://www.aslamhistory1007.blogfa.com/post/12