به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، اتحادیه اروپا پس از قطع روابط ژئوپلیتیکی با روسیه، فورا به جستجوی منابع انرژی قابل اعتماد و متنوع روی آورده است. از سال ۲۰۲۲، جمهوری آذربایجان به طور مداوم صادرات گاز خود به اروپا را افزایش می دهد.

بر اساس اطلاعات سوکار (SOCAR)، در سال ۲۰۲۴، صادرات گاز آذربایجان به اتحادیه اروپا ۱۲٫۸ میلیارد مترمکعب بوده که ۲۶ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۳ است. انتظار می رود این رقم در سال ۲۰۲۵ از ۱۴ میلیارد مترمکعب فراتر رود؛ به ویژه با توجه به افزایش تقاضا از کشورهایی مانند ایتالیا، یونان، بلغارستان، رومانی و مجارستان.

نقش تعیین کننده در اینجا متعلق به کریدور گاز جنوبی (SGC) است. این سیستم شامل خط لوله قفقاز جنوبی (SCP)، خط لوله ترانس آناتولی (TANAP) و خط لوله ترانس آدریاتیک (TAP) است. ظرفیت انتقال کلی این شریان ها سالانه حدود ۱۶ میلیارد مترمکعب به اروپا (TAP) و ۱۶ میلیارد مترمکعب اضافی برای ترکیه و صادرات (TANAP) است. TAP امروز با ظرفیت کامل پروژه کار می کند.

چالش گسترش زیرساخت ها و شکاف سرمایه گذاری

از ژوئیه ۲۰۲۲، یادداشت تفاهم بین اتحادیه اروپا و جمهوری آذربایجان لازم الاجرا است. بر اساس این سند، تا سال ۲۰۲۷ عرضه گاز باید به ۲۰ میلیارد مترمکعب برسد؛ اما دستیابی به این هدف بدون گسترش TANAP و TAP غیرممکن است. بر اساس محاسبات کنسرسیوم TANAP، برای رساندن ظرفیت انتقال به ۳۲ میلیارد مترمکعب، حداقل ۶٫۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری لازم است. اتحادیه اروپا هنوز مشارکت خود در تأمین مالی این پروژه های نوسازی را رسما تأیید نکرده است.

تناقضات سیاست انرژی اتحادیه اروپا: «قرارداد سبز» در مقابل گاز

استراتژی اقلیمی اتحادیه اروپا که با «قرارداد سبز» (Green Deal) تثبیت شده، دستیابی به بی طرفی کربنی تا سال ۲۰۵۰ را پیش بینی می کند. در سال ۲۰۲۴، اتحادیه اروپا بیش از ۶۰ میلیارد یورو به توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر اختصاص داد که ۱۴ میلیارد یورو از آن برای زیرساخت هیدروژن در نظر گرفته شده است؛ اما علی رغم عظمت اهداف، حقایق واقعیت دیگری را نشان می دهد: در سال ۲۰۲۳، گاز طبیعی ۲۳٫۷ درصد از تراز انرژی اروپا را تشکیل می داد و در ماه های سرد این رقم از ۳۰ درصد فراتر می رفت.

علاوه بر این، امتناع از گاز روسیه (۱۵۵ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۲۱ در مقابل کمتر از ۴۰ میلیارد در سال ۲۰۲۳) با منابع داخلی یا انرژی های تجدیدپذیر جایگزین نشده است. این امر منجر به افزایش واردات گاز طبیعی مایع (LNG) و افزایش علاقه به خطوط لوله جایگزین شده است. جمهوری آذربایجان در این زمینه یکی از گزینه های اصلی در کنار الجزایر و قطر باقی می ماند؛ اما بوروکراسی اروپایی از یک سو از «تحول سبز» حمایت می کند و از سوی دیگر وابستگی اقتصادی به گاز «سنتی» را ادامه می دهد.

شکاف سرمایه گذاری و مدل نابرابر

تقاضا برای گاز آذربایجان در حال افزایش است، اما سرمایه گذاری های لازم برای گسترش زیرساخت ها جذب نمی شود. سوکار و شرکای کریدور گاز جنوبی اعلام می کنند که برای گسترش TAP و TANAP تا سال ۲۰۲۷، حداقل ۹ میلیارد دلار سرمایه گذاری اضافی لازم است. بر اساس گزارش «پیشرفت پلتفرم انرژی» کمیسیون اروپا برای سال ۲۰۲۴، از کل بودجه انرژی ۳۵۶ میلیارد یورویی، تنها ۲٫۱ درصد از این بودجه به پروژه های زیرساخت گاز اختصاص یافته است.

این یک مدل نابرابر ایجاد می کند: باکو به تنهایی ریسک های سیاسی، اقتصادی و زیرساختی را متحمل می شود، در حالی که اروپا در ایجاد مکانیزم های تضمین مشارکت نمی کند. چنین رویکردی پایدار نیست. جمهوری آذربایجان آشکارا اعلام کرده که در صورت عدم تقسیم مسئولیت شراکت، عرضه گاز افزایش نخواهد یافت.

ادعای سبز، واقعیت گازی

در سال های ۲۰۲۴-۲۰۲۵، بروکسل به ترویج بی طرفی اقلیمی و تحول هیدروژنی ادامه می دهد؛ اما داده های Platts نشان می دهد که در ۹ ماه اول ۲۰۲۴، اتحادیه اروپا بیش از ۸۰ میلیارد مترمکعب گاز از کشورهای غیرعضو (آذربایجان، نروژ، الجزایر، آمریکا، قطر) وارد کرده است.

لفاظی «گذار سبز» در این پس زمینه، رسمی و تزئینی به نظر می رسد. شرکت های پیشرو انرژی اروپا (ENI، OMV، DEPA، Snam و غیره) نیز به امضای قراردادهای بلندمدت عرضه گاز طبیعی ادامه می دهند. این ثابت می کند که بازار با قوانین تقاضا و لجستیک اداره می شود.

کریدور گاز جنوبی: جزئیات و وضعیت فعلی

کریدور گاز جنوبی (SGC) زیرساختی به طول بیش از ۳۵۰۰ کیلومتر از میدان «شاه دنیز» آذربایجان تا جنوب ایتالیا است و شامل خطوط لوله SCP (ظرفیت ۲۵ میلیارد مترمکعب)، TANAP (ظرفیت اولیه ۱۶، پتانسیل ۳۱ میلیارد مترمکعب) و TAP (ظرفیت فعلی ۱۰-۱۱، برنامه ریزی شده ۲۰ میلیارد مترمکعب تا ۲۰۲۷) می شود. در سال ۲۰۲۴، تاپ(TAP) ۱۱٫۴ میلیارد مترمکعب گاز صادر کرد؛ اما در سال ۲۰۲۵، زیرساخت کریدور گاز جنوبی به سطح بار بحرانی رسیده است. اگر گسترش TANAP و TAP تا سال ۲۰۲۶ آغاز نشود، اتحادیه اروپا افزایش عرضه گاز آذربایجان به ۲۰ میلیارد مترمکعب محقق نخواهد شد.

مطالبه تضمین های حقوقی و مدل های پیشنهادی باکو

در سال ۲۰۲۵، یکی از استدلال های اصلی جمهوری آذربایجان، مطالبه تضمین های حقوقی از اتحادیه اروپا (قراردادهای بلندمدت، توافق نامه های سرمایه گذاری، بیمه ریسک دولتی) بوده است که در حال حاضر وجود ندارد.

سوکار سه مدل برای مشارکت پیشنهاد می دهد:

۱- سرمایه گذاری مشترک شرکت ها و مؤسسات اروپایی در گسترش TANAP و TAP.

۲- مکانیزم های مشترک برای تقسیم ریسک بالادستی و میان دستی.

۳- تضمین برای قراردادهای خرید حداقل حجم گاز (۱۰ سال) و امکان هدایت به بازارهای جایگزین.

در حال حاضر تنها ایتالیا و بلغارستان آمادگی سیاسی برای قراردادهای میان مدت نشان داده اند، در حالی که دیگران مدل های کوتاه مدت را ترجیح می دهند.

چالش منابع بالادستی

ذخایر فعلی (شاه دنیز II، امید/بابک) آذربایجان تا ۲۰۲۸ کافی است، اما افزایش صادرات نیازمند منابع جدید از بلوک هایی مانند آبشرون، شفق-آسمان، نخجوان، قوشه داش و قره باغ است که توسعه آن ها به میلیاردها دلار سرمایه گذاری (دست کم ۱۰-۱۲ میلیارد دلار در بخش بالادستی تا ۲۰۲۷) نیاز دارد. بدون مشارکت اروپا، آذربایجان مجبور به محدود کردن صادرات خواهد شد.

انتهای پیام/