به گزارش خبرنگار مهر، ماه ضیافت الهی به پایان رسید و عید رمضان از راه رسید. عید فطر اولین روز ماه شوال است که با رؤیت هلال ماه شوال در پایان ماه رمضان ثابت می شود. از امام علی (ع) نقل شده عید فطر عیدی کسی است که خداوند، روزه او را پذیرفته و عبادتش را قبول کرده است. امام رضا (ع) در خصوص عید سعید فطر فرموده است: روز فطر، از آن جهت عید قرار داده شده است که مسلمانان، اجتماعی داشته باشند که در آن روز گرد هم آیند و برای خدا بیرون آیند و او را بر نعمت هایی که به آنان داده شده است، بستایند و روز عید، روز تجمع، روز خوردن روزه، روز زکات، روز شوق و روز نیایش است. دعای چهل و ششم صحیفه سجادیه از دعاهای مأثور از امام سجاد (ع) که پس از نماز عید فطر و روز جمعه آن را می خواند. امام سجاد (ع) در این دعا به تمامی نعمت های خدا در حق بندگان اعتراف می کند و با عبارات مختلفی درصدد جلب رحمت خدا است.

شب و روز عید فطر آنچنان با عظمت است که آدمیان را یارای درک حقیقت و توصیف آن نیست از این رو برآنم تا آخرین شب ماه خدا را از زبان بهترین خلق خدا توصیف نمایم.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، رحمت و مغفرت خدا در این شب را چنین توصیف می کند: «هنگام افطار هر شب ماه رمضان، برای خدای تبارک و تعالی آزاد شده هایی از آتش است که شمار آنان را جز خدا نداند که آن در علم غیب اوست و چون آخرین شب ماه رمضان فرا رسد خدا در آن شب بشمار آنچه در همه ماه آزاد شده، آزاد کند .»[۱]

پیامبر رحمت و مهربانی ، وقایع مهم روز عید فطر و افق بذل و بخشش پروردگار را اینگونه به تصویر کشیده است:

«چون شب عید فطر فرا می رسد آن شب، شب جایزه است و چون صبح عید فطر می رسد خداوند متعال ملائکه خود را به همه شهرها و بلاد می فرستد و آنان به زمین هبوط می کنند و با صدایی که همه خلایق بجز جن و انس می شنوند ندا می کنند: ای امت محمد! برخیزید برای گرفتن جایزه بزرگ خود از پروردگار کریم! همانا او امروز [روز عید فطر] به بندگان روزه دار خود پاداش فراوان و آمرزش بزرگی عطا می کند.

و هنگامی که مردم [برای نماز عید فطر] به مصلای خود می روند، خداوند به ملائکه خود می فرماید: ای ملائکه! پاداش اجیر هنگامی که عمل خود را به پایان می رساند چیست؟ ملائکه می گویند: پروردگارا، باید پاداش کار او به طور کامل داده شود. پس خداوند عزوجل به ملائکه خود می فرماید: شما گواه باشید که من پاداش روزه ماه مبارک رمضان و عبادت آنان را در شب های این ماه رضایت و خشنودی خود و آمرزش آنان قرار دادم.

سپس خدای متعال می فرماید: ای بندگان [روزه دار] من! به عزت و جلالم سوگند، امروز شما هیچ درخواستی برای آخرت خود نخواهید نمود جز آنکه من به شما عطا خواهم نمود و برای دنیای خود نیز هر چه درخواست کنید برای شما ذخیره خواهم کرد، سوگند به عزتم که لغزش های شما را می پوشانم و شما را بین اصحاب خلود [یعنی اهل بهشت] مفتضح و رسوا نخواهم نمود. پس شما از مصلای خود آمرزیده باز گردید، همانا شما مرا خشنود کردید و من نیز از شما خشنود شدم. پس ملائکه با خشنود شدن از پاداش خداوند به این امت، در پایان ماه مبارک رمضان به آسمان بالا می روند.

و چون صبح روز عید فرا رسد خداوند، فرشتگان را به همه ی شهرها بفرستد. پس در زمین فرود آیند و سر کوچه ها و گذرها بایستند و [با صدایی که آن را همه ی آفریده های خدا بجز جن و آدمیان می شنوند] گویند: ای امت محمد! به سوی پروردگار کریم [برای نماز عید] بیرون شوید که او پاداش فراوان دهد و گناهان بزرگ را بیامرزد .»[۲]

خدا را به بهترین خلقش، پیامبر اسلام قسم می دهیم که ما را نیز از روزه داران حقیقی قرار دهد؛ از جوایز روز عید فطر بهره مند کند و مشمول دریای بیکران مغفرت و رحمتش قرار دهد.

اعمال شب عید فطر

مرحوم شیخ عباس قمی در کتاب شریف مفاتیح الجنان در خصوص این شب بافضیلت اعمالی را نقل کرده است که در ادامه می خوانید:

یکی از شب های برجسته و برتر است و در فضیلت و ثواب عبادت و احیای آن روایات بسیاری وارد شده، از جمله در روایت آمده: آن شب کمتر از شب قدر نیست و برای آن چند عمل مستحب است:

اول:

غسل کردن هنگامی که آفتاب غروب کرد.

دوم:

شب زنده داری به نماز و دعا و استغفار و درخواست از خداوند و شب زنده داری در مسجد.

سوم:

پس از نماز مغرب و عشا و [در روز عید فطر بعد از] نماز صبح و نماز عید بخواند:

اللٰه أکبر اللٰه أکبر لاإلٰه إلا اللٰه واللٰه أکبر اللٰه أکبر و للٰه الحمد، الحمد للٰه علیٰ ما هدانا، وله الشکر علیٰ ما أولانا.

خدا بزرگ تر از آن است که وصف شود، خدا بزرگ تر از آن است که وصف شود، معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگ تر از آن است که وصف شود و ستایش ویژه خداست و ستایش ویژه خداست بر آنچه ما را بدان هدایت کرد و او را سپاس بر آنچه به ما ارزانی داشت.

چهارم:

چون نماز مغرب و نافله آن را خواند، دست ها را به جانب آسمان بلند کند و بگوید:

یا ذا المن والطول، یا ذا الجود، یا مصطفی محمد وناصره صل علیٰ محمد وآل محمد واغفر لی کل ذنب أحصیته و هو عندک فی کتاب مبین.

ای صاحب مهر و قدرت و توانایی، ای دارای جود، ای برگزیننده محمد و ای یاور او، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و بر من بیامرز هر گناهی که شماره نمودی اش و آن پیش تو در کتابی آشکار است.

پس به سجده برو و در سجده «صد مرتبه» بگو: «أتوب إلی اللٰه؛ به سوی خدا می پویم»، سپس هر حاجتی که دارد از خدا بخواه که بخواست خدا برآورده خواهد شد؛ و در روایت شیخ آمده است: که پس از نماز مغرب به سجده برو و بگو:

یا ذاالحول یا ذاالطول یا مصطفیا محمدا وناصره صل علیٰ محمد وآل محمد واغفر لی کل ذنب أذنبته ونسیته أنا وهو عندک فی کتاب مبین.

ای صاحب قدرت، ای دارای قدرت، ای برگزیننده محمد و ای یاور او، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و بر من بیامرز هر گناهی را که مرتکب شدم و آن را فراموش کردم و آن گناه نزد تو در کتابی آشکار است. پس «صد مرتبه» بگو: «أتوب إلی اللٰه؛ به سوی خدا می پویم».

پنجم:

امام حسین (علیه السلام) را زیارت کند که مزیت و برتری بسیار دارد و «زیارت مخصوص این شب» در باب زیارات خواهد آمد ان شاء الله تعالی.

ششم:

«ده مرتبه» ذکر «یا دائم الفضل» را که بیان آن در «اعمال شب جمعه» گذشت بگو.

هفتم:

ده رکعت نمازی که در «شب آخر ماه رمضان» گذشت بخوان.

هشتم:

دو رکعت نماز بخوان؛ در رکعت اول پس از سوره «حمد» «هزار مرتبه» «توحید» و در رکعت دوم «یک مرتبه» و پس از سلام سر به سجده گذار و «صد مرتبه» بگو: «أتوب إلی اللٰه؛ به سوی خدا می پویم»، آنگاه بگو: یا ذا المن والجود، یا ذا المن والطول، یا مصطفی محمد صلی اللٰه علیه وآله صل علیٰ محمد وآله وافعل بی کذا وکذا. (بجای «کذاوکذا» حاجات خود را بخواهد) ای دارای مهر و جود، ای صاحب مهر و توانایی، ای برگزیننده ی محمد (درود خدا بر او و خاندانش)، بر محمد و خاندانش درود فرست و با من چنین و چنان کن. (بجای «چنین و چنان» حاجات خود را بخواه)

در روایت آمده: که حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) این دو رکعت نماز را به این کیفیت می خواند، سپس سر از سجده برمی داشت و می فرمود:

به حق آن خدایی که جانم در دست قدرت اوست، هرکه این نماز را به جا آورد، هر حاجت که از خدا بخواهد یقینا عطا فرماید و اگر به شماره ریگ های بیابان گناه داشته باشد، خدا آن ها را بیامرزد.

در روایت دیگری بجای «هزار مرتبه» سوره «توحید» «صد مرتبه» وارد شده، لیکن این نماز را باید پس از نماز مغرب و نافله آن بخواند.

شیخ طوسی و سید ابن طاووس پس از پایان نماز این دعا را روایت کرده اند:

یا اللٰه یا اللٰه یا اللٰه، یا رحمٰن یا اللٰه، یا رحیم یا اللٰه، یا ملک یا اللٰه، یا قدوس یا اللٰه، یا سلام یا اللٰه، یا مؤمن یا اللٰه، یا مهیمن یا اللٰه، یا عزیز یا اللٰه، یا جبار یا اللٰه، یا متکبر یا اللٰه، یا خالق یا اللٰه، یا بارئ یا اللٰه، یا مصور یا اللٰه، یا عالم یا اللٰه، یا عظیم یا اللٰه، یا علیم یا اللٰه، یا کریم یا اللٰه، یا حلیم یا اللٰه،

ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای مهربان، ای خدا، ای بخشنده، ای خدا، ای فرمانروا، ای خدا، ای پاک، ای خدا، ای سلام، ای خدا، ای ایمنی بخش، ای خدا، ای چیره ، ای خدا، ای توانمند، ای خدا، ای قدرتمند، ای خدا، ای بزرگ منش، ای خدا، ای آفریننده، ای خدا، ای پدیدآورنده، ای خدا، ای صورتگر، ای خدا، ای دانا، ای خدا، ای بزرگ، ای خدا، ای آگاه، ای خدا، ای کریم، ای خدا، ای بردبار،

یا حکیم یا اللٰه، یا سمیع یا اللٰه، یا بصیر یا اللٰه، یا قریب یا اللٰه، یا مجیب یا اللٰه، یا جواد یا اللٰه، یا ماجد یا اللٰه، یا ملی یا اللٰه، یا وفی یا اللٰه، یا مولی یا اللٰه، یا قاضی یا اللٰه، یا سریع یا اللٰه، یا شدید یا اللٰه، یا رؤوف یا اللٰه، یا رقیب یا اللٰه، یا مجید یا اللٰه، یا حفیظ یا اللٰه، یا محیط یا اللٰه، یا سید السادات یا اللٰه،

ای خدا، ای فرزانه، ای خدا، ای شنوا، ای خدا، ای بینا، ای خدا، ای نزدیک، ای خدا، ای اجابت کننده، ای خدا، ای سخاوتمند، ای خدا، ای بزرگوار، ای خدا، ای مهربان، ای خدا، ای بخشنده در حد کمال، ای خدا، ای سرپرست، ای خدا، ای داور، ای خدا، ای سریع، ای خدا، ای سخت گیر، ای خدا، ای مهربان، ای خدا، ای نگهبان، ای خدا، ای باشوکت، ای خدا، ای نگهدار، ای خدا، ای فراگیر، ای خدا، ای آقای آقایان،

یا أول یا اللٰه، یا آخر یا اللٰه، یا ظاهر یا اللٰه، یا باطن یا اللٰه، یا فاخر یا اللٰه، یا قاهر یا اللٰه، یا رباه یا اللٰه، یا رباه یا اللٰه، یا رباه یا اللٰه، یا ودود یا اللٰه، یا نور یا اللٰه، یا رافع یا اللٰه، یا مانع یا اللٰه، یا دافع یا اللٰه، یا فاتح یا اللٰه، یا نفاح یا اللٰه، یا جلیل یا اللٰه، یا جمیل یا اللٰه، یا شهید یا اللٰه، یا شاهد یا اللٰه، یا مغیث یا اللٰه، یا حبیب یا اللٰه، یا فاطر یا اللٰه، یا مطهر یا اللٰه، یا ملک یا اللٰه؛

ای خدا، ای آغاز، ای خدا، ای انجام، ای خدا، ای آشکار، ای خدا، ای نهان، ای خدا، ای برجسته و باشکوه، ای خدا، ای چیره، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای دوست، ای خدا، ای نور، ای خدا، ای بالابرنده، ای خدا، ای بازدارنده، ای خدا، ای دفع کننده، ای خدا، ای گشاینده، ای خدا، ای بهره رسان، ای خدا، ای باشکوه، ای خدا، ای زیبا، ای خدا، ای گواه، ای خدا، ای شاهد، ای خدا، ای فریادرس، ای خدا ای محبوب، ای خدا، ای آفریننده، ای خدا، ای پاک کننده، ای خدا، ای پادشاه؛

یا مقتدر یا اللٰه، یا قابض یا اللٰه، یا باسط یا اللٰه، یا محیی یا اللٰه، یا ممیت یا اللٰه، یا باعث یا اللٰه، یا وارث یا اللٰه، یا معطی یا اللٰه، یا مفضل یا اللٰه، یا منعم یا اللٰه، یا حق یا اللٰه، یا مبین یا اللٰه، یا طیب یا اللٰه، یا محسن یا اللٰه، یا مجمل یا اللٰه، یا مبدئ یا اللٰه، یا معید یا اللٰه، یا بارئ یا اللٰه، یا بدیع یا اللٰه، یا هادی یا اللٰه، یا کافی یا اللٰه، یا شافی یا اللٰه،

ای خدا، ای نیرومند، ای خدا، ای قبض کننده، ای خدا، ای گستراننده، ای خدا، ای زنده کننده، ای خدا، ای میراننده، ای خدا، ای برانگیزنده، ای خدا ای وارث، ای خدا، ای عطابخش، ای خدا، ای فزونی ده، ای خدا، ای نعمت دهنده، ای خدا، ای حق، ای خدا، ای آشکار کننده، ای خدا، ای پاکیزه، ای خدا، ای نیکوکار، ای خدا، ای زیباکار، ای خدا، ای آغازگر، ای خدا، ای گرداننده، ای خدا، ای پدیدآور، ای خدا، ای نوآفرین، ای خدا، ای هدایتگر، ای خدا، ای کفایت کننده، ای خدا، ای شفابخش،

یا علی یا اللٰه، یا عظیم یا اللٰه، یا حنان یا اللٰه، یا منان یا اللٰه، یا ذا الطول یا اللٰه، یا متعالی یا اللٰه، یا عدل یا اللٰه، یا ذا المعارج یا اللٰه، یا صادق یا اللٰه، یا صدوق یا اللٰه، یا دیان یا اللٰه، یا باقی یا اللٰه، یا واقی یا اللٰه، یا ذا الجلال یا اللٰه، یا ذا الإکرام یا اللٰه، یا محمود یا اللٰه، یا معبود یا اللٰه، یا صانع یا اللٰه، یا معین یا اللٰه، یا مکون یا اللٰه، یا فعال یا اللٰه، یا لطیف یا اللٰه، یا غفور یا اللٰه، یا جلیل یا اللٰه، یا شکور یا اللٰه، یا نور یا اللٰه، یا قدیر یا اللٰه،

ای خدا، ای بلندپایه، ای خدا، ای بزرگ، ای خدا، ای مهربان، ای خدا، ای بسیار احسان کننده، ای خدا، ای دارای قدرت، ای خدا، ای برتر، ای خدا، ای دادگر، ای خدا، ای صاحب مراتب بلند، ای خدا، ای راست گو ای خدا، ای راستی پیشه، ای خدا، ای پاداش دهنده، ای خدا، ای پایدار، ای خدا، ای نگهدار، ای خدا، ای صاحب بزرگی ، ای خدا، ای دارای رأفت و محبت، ای خدا، ای پسندیده، ای خدا، ای پرستیده شده، ای خدا، ای سازنده، ای خدا، ای یاری ده، ای خدا، ای پدیدآورنده، ای خدا، ای پرکار، ای خدا، ای مهربان، ای خدا، ای آمرزنده، ای خدا، ای ارجمند، ای خدا، ای خدا، ای پاداش دهندۀ فراوان در برابر عمل اندک، ای نور، ای خدا، ای توانا،

یا رباه یا اللٰه، یا رباه یا اللٰه، یا رباه یا اللٰه، یا رباه یا اللٰه، یا رباه یا اللٰه، یا رباه یا اللٰه، یا رباه یا اللٰه، یا رباه یا اللٰه، یا رباه یا اللٰه، یا رباه یا اللٰه، أسألک أن تصلی علیٰ محمد وآل محمد وتمن علی برضاک، وتعفو عنی بحلمک، وتوسع علی من رزقک الحلال الطیب و من حیث أحتسب ومن حیث لاأحتسب، فإنی عبدک لیس لی أحد سواک، ولا أحد أسأله غیرک، یا أرحم الراحمین، ما شاء اللٰه لاقوة إلا باللٰه العلی العظیم.

ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، ای پروردگار، ای خدا، از تو درخواست می کنم که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و به خشنودی ات بر من منت نهی و به بردباری ات از من درگذری و از روزی حلال پاکیزه ات بر من بگسترانی، از جایی که گمان می برم و از جایی که گمان نمی برم، من بنده توأم و کسی را جز تو ندارم و نه احدی غیر تو که از او گدایی کنم، ای مهربان ترین مهربانان، آنچه را خدا خواهد شود، نیرویی نیست جز به خدای برتر بزرگ.

سپس به سجده برو و بگو:

یا اللٰه یا اللٰه یا اللٰه، یا رب یا رب یا رب ، یا منزل البرکات بک تنزل کل حاجة، أسألک بکل اسم فی مخزون الغیب عندک والأسماء المشهورٰات عندک المکتوبة علیٰ سرادق عرشک أن تصلی علیٰ محمد وآل محمد وأن تقبل منی شهر رمضان، وتکتبنی من الوافدین إلیٰ بیتک الحرام، وتصفح لی عن الذنوب العظام، وتستخرج لی یا رب کنوزک یا رحمٰن.

ای خدا، ای خدا، ای خدا، ای پروردگار، ای پروردگار، ای پروردگار، ای فرو فرستنده برکات، به عنایت تو هر حاجتی (روا شده) فرود آورده شود، از تو درخواست می کنم، به هر نامی که در خزانه غیب نزد توست و نام های مشهور در پیشگاهت که بر سراپرده عرشت نوشته شده، اینکه بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و ماه رمضان را از من بپذیری و مرا در شمار واردان به خانه محترمت بنویسی و از من گناهان بزرگ را چشم پوشی کنی و گنج های خود را برایم بیرون آوری، ای مهربان.

نهم:

چهارده رکعت نماز بخوان، در هر رکعت سوره «حمد» و «آیت الکرسی» و «سه مرتبه» سوره «توحید» را قرائت کن تا در برابر هر رکعتی ثواب چهل سال عبادت و ثواب عبادت هرکه در آن ماه روزه گرفته و نماز خوانده، برائت باشد.

دهم:

شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده: که در آخر شب غسل بجای آر و تا طلوع سپیده دم در جای نماز خود بنشین.

پی نوشت

[۱] فضائل الأشهر الثلاثة، ص ۱۰۹.

[۲] همان، ص ۱۲۷.