حج؛ تمرینی در قبال ولایت اهل بیت است- اخبار دین ، قرآن و اندیشه - اخبار فرهنگی تسنیم
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، حج و مناسک حج صرفا عملی شرعی نیست بلکه حاوی آموزه هایی معرفتی است.
به بیانی دیگر، حج حاوی ابعادی آسمانی است که انسان مؤمن با شناخت این ابعاد می تواند در مسیر تقویت زیربنای ایمانی و معرفتی خویش اقدام کند.
از جمله این ابعاد معرفتی و بلکه عالی ترین نوع آن، «حج و تقویت ایمان به اهل بیت وحی (ع)» است؛ به این معنا که تمام مناسک این آیین الهی را باید از زاویه «تمرین در قبال امامت اهل بیت (ع)» و یا «سرسپردگی» به امامت آن بزرگواران دید.
در نگاه دین مبین اسلام، هیچ عملی جز با تقید عملی به ولایت عترت علیهم السلام مقبول نیست و به طور طبیعی تمام اعمال باید گذرگاهی برای ورود به حریم و آستان اهل بیت علیهم السلام باشد.
امام باقر علیه السلام در حدیثی فرمود «بنی الإسلام علی خمس الصلاة و الزکاة و الحج و الصوم و الولایة و لم تناد بشیء ما نودی بالولایة …» اسلام بر پنج چیز بنا شده است: نماز، زکات، حج، روزه و ولایت و درباره هیچ چیز به اندازه ولایت ندا داده نشده است. (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج۲، ص۱۸)
اما حج و خانه کعبه چگونه می تواند سبب تقویت ایمان ما نسبت به اهل بیت وحی علیهم السلام شود؟ باید گفت حج و خانه کعبه در اندیشه اسلامی، نمادی از تمرین در قبال ولایت اهل بیت علیهم السلام است.
کسی که حقیقت حج را بشناسد، می داند که از مسیر قرب به ائمه باید به قرب خدا رسید و در محضریت این انوار مقدس باید به محضر خدا رسید.
در این نگاه، خداوند کعبه را قرار داد تا با طواف به دور آن، طواف حول انوار عرشی عترت را یادآور باشیم.
برای این مقصود لازم است به ارتباط عرش با کعبه پرداخته شود.
طبق احادیث، خانه کعبه به محازات عرش است و اگر سنگی از عرش انداخته شود، بر بام کعبه می افتد.۱ یا طبق احادیثی دیگر، خداوند همچنان که بیت المعمور را به مثابه عرش برای ملائک قرار داد، کعبه را به مثابه آن در زمین برای بشر قرار داد.
امام صادق علیه السلام فرمود: «خلق عرشا أضافه إلی نفسه تکرمة له و إعظاما و تعبد الملائکة بحمله کما خلق بیتا فی الأرض و لم یخلقه لنفسه و لا یسکنه تعالی الله عن ذلک لکنه خلقه لخلقه و أضافه إلی نفسه إکراما له و إعظاما و تعبد الخلق بزیارته و الحج إلیه»؛ یعنی عرشی را آفریده و جهت تکریم و اعظام آن، به خود نسبت داده است. ملائک را با حملش به عبادت گرفته است، همچنان که خانه ای در زمین ایجاد کرد نه برای خود و نه برای اینکه خداوند متعال در آن سکونت یابد بلکه برای خلقش خلق کرد و جهت تکریم و بزرگداشت آن به خود نسبت داد و مردم را به زیارت و حج بر آن به عبادت گرفته است.
جالب است که شیخ مفید این حدیث را در کتاب خود با عنوان «تصحیح اعتقادات الإمامیة» آورده است.
یا امام باقر علیه السلام فرمود «إن الله وضع تحت العرش أربعة أساطین و سماه الضراح و هو البیت المعمور و قال للملائکة طوفوا به ثم بعث ملائکة فقال لهم ابنوا فی الأرض بیتا بمثاله و قدره و أمر من فی الأرض أن یطوفوا به …» خداوند زیر عرش چهار ستون قرار داد و آن را ضراح نامید؛ آن بیت المعمور است و و به ملائک فرمود آن را طواف کنند. سپس ملائک را فرستاد و به ایشان فرمود در زمین خانه ای به مانند و اندازه آن بنا کنند و به اهل زمین امر کرد که آن را طواف کنند. (فقه القرآن، ج۱، ص۲۹۲)
اما عرش کجاست؟ عرش بر فراز آسمان های هفتگانه، همان مکانی است که خداوند تمام امور عالم را از آنجا تدبیر می کند: «ثم استوی علی العرش یدبر الأمر» و صاحبان عرش، همان انوار مقدسی هستند که پیش از خلقت آدم علیه السلام، از جانب خداوند ذو العرش و صاحب الأمر بوده اند۲ و ملائک به واسطه تسبیح آنان تسبیح خدا را آموختند و به وسیله آنان، تحمید و تقدیس و تکبیر کردند.
در عرش، انوار شیعیان عترت حول انوار مقدس ایشان گشتند و این عمل را میلیون ها سال ادامه دادند.۳ با علم و معرفت به این نکته که اهل بیت علیهم السلام از جانب خداوند صاحبان عرشند و از آنجا امور را تدبیر می کنند، لذا «مدبرات امر» شناخته می شوند و با علم به اینکه طبق روایات مان، پاک طینتان حول انوار مقدس ایشان در عرش طواف می کردند و با توجه به نمادین بودن کعبه نسبت به عرش خدا، در می یابیم حقیقت حج، دستیابی به لقای ائمه علیهم السلام است و مسلمانان با طواف دور کعبه یادآور این مناسک عرشی می افتند؛ لذا امام باقر علیه السلام فرمود «تمام الحج لقاء الإمام»؛ یعنی حج با لقای امام تام می شود، همچنان که تمام دین با ولایت امیرالمؤمنین و ائمه علیهم السلام در روز غدیر تکمیل شد، آنجا که فرمود «الیوم أکملت لکم دینکم و أتممت علیکم نعمتی»؛ یعنی امروز دین تان را تکمیل کردم و نعمتم را تام قرار دادم.
جالب است که این ماجرا پس از حجةالوداع صورت گرفت تا نشان دهد اصل عبادت و ریشه اسلام، امام است و سایر عبادات، از شاخه های آن محسوب می شوند.
ما ارتباط حج با مفهوم امام را در روایات متعدد دیگری می یابیم، آن زمان که حضرت زهرا سلام الله علیها در آن هنگامی که یکی از صحابه از علت عدم دفاع امیرالمؤمنین علیه السلام از حق خلافتش پرسید، آن بانوی بزرگوار فرمود «یا با عمر لقد قال رسول الله ص مثل الإمام مثل الکعبة إذ تؤتی و لا تأتی»؛ یعنی ای اباعمر، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود مثل امام، مثل کعبه است که باید به سویش بود نه آنکه (منتظر باشند تا) او به سوی آنها بیاید.» (کفایة الأثر، ص۱۹۹)
---------------------------
پاورقی:
۱.
الف) عن الصادق ع أنه سئل لم سمیت الکعبة کعبة قال لأنها مربعة فقیل له و لم صارت مربعة قال لأنها بحذاء البیت المعمور و هو مربع فقیل له و لم صار البیت المعمور مربعا قال لأنه بحذاء العرش و هو مربع فقیل له و لم صار العرش مربعا قال لأن الکلمات التی بنی علیها الإسلام أربع و هی سبحان الله و الحمد لله و لا إله إلا الله و الله أکبر. از حضرت امام صادق علیه السلام سؤال شد: برای چه کعبه، کعبه نامیده شده؟ حضرت فرمودند: زیرا چهارگوش است. محضر مبارکش عرض شد: برای چه چهارگوش است؟ حضرت فرمودند: زیرا محاذی بیت المعمور است و آن چهار گوش است. عرض شد: برای چه بیت المعمور چهار گوش است؟ حضرت فرمودند: زیرا محاذی عرش است و آن چهار گوش است. محضر مبارکش عرض شد: چرا عرش مربع است؟ فرمودند: زیرا کلماتی که اسلام بر آن بنا شده چهار تا است و آنها عبارتند از: سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر.
ب) عن الصادق ع أنه قال: لو ألقی حجر من العرش لوقع علی ظهر بیت المعمور و لو ألقی من البیت المعمور لسقط علی ظهر البیت الحرام و لم یخلق الله عرشا لنفسه یستوطنه تعالی الله عن ذلک لکنه خلق عرشا أضافه إلی نفسه تکرمة له و إعظاما و تعبد الملائکة بحمله کما خلق بیتا فی الأرض و لم یخلقه لنفسه و لا یسکنه تعالی الله عن ذلک لکنه خلقه لخلقه و أضافه إلی نفسه إکراما له و إعظاما و تعبد الخلق بزیارته و الحج إلیه. از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: اگر سنگی از عرش فروافتد بر پشت بیت المعمور آید و اگر از بیت المعمور فروافتد، بر پشت بام خانه کعبه آید. خدا برای خود عرشی نیافریده که وطن خود سازد، خدا برتر است از آن، اما عرشی آفریده و به خود وابسته برای گرامی بودن و بزرگ داشتنش، و ملائک را به حملش به عبادت واداشته، چنانچه در زمین خانه ای آفریده، نه برای خود برای نشیمن خود بلکه آن را برای خلقش آفریده و به خود وابسته تا گرامی شود و بزرگ باشد و مردم را به زیارت و حج بر آن به عبادت گرفته است.
۲- امام رضا علیه السلام فرمود: و عرش الرحمن فوق السماء السابعة و هو قوله سبع سماوات و من الأرض مثلهن یتنزل الأمر بینهن و إنما صاحب الأمر النبی»؛ یعنی عرش خداوند فوق آسمان های هفتگانه است و آن، قول خداوند است که فرمود هفت آسمان؛ هفت آسمان و همانند آنها هفت زمین آفرید. امر [خدا] در میان آنها فرود می آید. پیامبر، صاحب امر است.» (تفسیر عیاشی، ج۲، ص۳۹)
۳- از رسول خدا صلی الله علیه و آله از مصداق عالین در آیه «أستکبرت أم کنت من العالین» (آیا تکبر کردی یا از عالین بودی) پرسیدند. حضرت فرمود عالین برتر از ملائک هستند؛ أعلی من الملائکة. من، علی، فاطمه، حسن و حسین در سرادق عرش بودیم؛ خدا را تسبیح می کردیم و با تسبیح ما، ملائک تسبیح می کردند دو هزار قبل از اینکه خداوند آدم را بیافریند؛ أنا و علی و فاطمة و الحسن و الحسین کنا فی سرادق العرش نسبح الله و تسبح الملائکة بتسبیحنا قبل أن یخلق الله عز و جل آدم بألفی عام. سپس ادامه دادند «پس هنگامی که آدم خلق شد، ملائک را امر به سجده نکرد نه ما را. جز ابلیس که ابا کرد و سجده نکرد. خداوند فرمود «أستکبرت أم کنت من العالین»؛ یعنی آیا تصور کردی از این پنج نفر هستی که اسمای آنها در سرادق عرش مکتوب شده است؟ پس ما باب خداوند هستیم که از طریق آن عطا می شود و به وسیله ما اهل هدایت ، هدایت می یابند؛ پس هرکه ما را دوست داشته باشد، خداوند او را دوست خواهد داشت و او را ساکن بهشت می کند و هرکه به ما بغض بورزد، خداوند او را مغضوب خویش قرار می دهد و ساکن آتش می کند. محبان ما ولادتشان پاک است. فلما خلق الله عز و جل آدم أمر الملائکة أن یسجدوا له و لم یأمرنا بالسجود فسجد الملائکة کلهم إلا إبلیس فإنه أبی و لم یسجد فقال الله تبارک و تعالی أستکبرت أم کنت من العالین عنی من هؤلاء الخمسة المکتوبة أسماؤهم فی سرادق العرش فنحن باب الله الذی یؤتی منه بنا یهتدی المهتدی فمن أحبنا أحبه الله و أسکنه جنته و من أبغضنا أبغضه الله و أسکنه ناره و لا یحبنا إلا من طاب مولده.»(فضائل الشیعة شیخ صدوق، ص۸)
به بیانی دیگر، حج حاوی ابعادی آسمانی است که انسان مؤمن با شناخت این ابعاد می تواند در مسیر تقویت زیربنای ایمانی و معرفتی خویش اقدام کند.
از جمله این ابعاد معرفتی و بلکه عالی ترین نوع آن، «حج و تقویت ایمان به اهل بیت وحی (ع)» است؛ به این معنا که تمام مناسک این آیین الهی را باید از زاویه «تمرین در قبال امامت اهل بیت (ع)» و یا «سرسپردگی» به امامت آن بزرگواران دید.
در نگاه دین مبین اسلام، هیچ عملی جز با تقید عملی به ولایت عترت علیهم السلام مقبول نیست و به طور طبیعی تمام اعمال باید گذرگاهی برای ورود به حریم و آستان اهل بیت علیهم السلام باشد.
امام باقر علیه السلام در حدیثی فرمود «بنی الإسلام علی خمس الصلاة و الزکاة و الحج و الصوم و الولایة و لم تناد بشیء ما نودی بالولایة …» اسلام بر پنج چیز بنا شده است: نماز، زکات، حج، روزه و ولایت و درباره هیچ چیز به اندازه ولایت ندا داده نشده است. (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج۲، ص۱۸)
اما حج و خانه کعبه چگونه می تواند سبب تقویت ایمان ما نسبت به اهل بیت وحی علیهم السلام شود؟ باید گفت حج و خانه کعبه در اندیشه اسلامی، نمادی از تمرین در قبال ولایت اهل بیت علیهم السلام است.
کسی که حقیقت حج را بشناسد، می داند که از مسیر قرب به ائمه باید به قرب خدا رسید و در محضریت این انوار مقدس باید به محضر خدا رسید.
در این نگاه، خداوند کعبه را قرار داد تا با طواف به دور آن، طواف حول انوار عرشی عترت را یادآور باشیم.
برای این مقصود لازم است به ارتباط عرش با کعبه پرداخته شود.
طبق احادیث، خانه کعبه به محازات عرش است و اگر سنگی از عرش انداخته شود، بر بام کعبه می افتد.۱ یا طبق احادیثی دیگر، خداوند همچنان که بیت المعمور را به مثابه عرش برای ملائک قرار داد، کعبه را به مثابه آن در زمین برای بشر قرار داد.
امام صادق علیه السلام فرمود: «خلق عرشا أضافه إلی نفسه تکرمة له و إعظاما و تعبد الملائکة بحمله کما خلق بیتا فی الأرض و لم یخلقه لنفسه و لا یسکنه تعالی الله عن ذلک لکنه خلقه لخلقه و أضافه إلی نفسه إکراما له و إعظاما و تعبد الخلق بزیارته و الحج إلیه»؛ یعنی عرشی را آفریده و جهت تکریم و اعظام آن، به خود نسبت داده است. ملائک را با حملش به عبادت گرفته است، همچنان که خانه ای در زمین ایجاد کرد نه برای خود و نه برای اینکه خداوند متعال در آن سکونت یابد بلکه برای خلقش خلق کرد و جهت تکریم و بزرگداشت آن به خود نسبت داد و مردم را به زیارت و حج بر آن به عبادت گرفته است.
جالب است که شیخ مفید این حدیث را در کتاب خود با عنوان «تصحیح اعتقادات الإمامیة» آورده است.
یا امام باقر علیه السلام فرمود «إن الله وضع تحت العرش أربعة أساطین و سماه الضراح و هو البیت المعمور و قال للملائکة طوفوا به ثم بعث ملائکة فقال لهم ابنوا فی الأرض بیتا بمثاله و قدره و أمر من فی الأرض أن یطوفوا به …» خداوند زیر عرش چهار ستون قرار داد و آن را ضراح نامید؛ آن بیت المعمور است و و به ملائک فرمود آن را طواف کنند. سپس ملائک را فرستاد و به ایشان فرمود در زمین خانه ای به مانند و اندازه آن بنا کنند و به اهل زمین امر کرد که آن را طواف کنند. (فقه القرآن، ج۱، ص۲۹۲)
اما عرش کجاست؟ عرش بر فراز آسمان های هفتگانه، همان مکانی است که خداوند تمام امور عالم را از آنجا تدبیر می کند: «ثم استوی علی العرش یدبر الأمر» و صاحبان عرش، همان انوار مقدسی هستند که پیش از خلقت آدم علیه السلام، از جانب خداوند ذو العرش و صاحب الأمر بوده اند۲ و ملائک به واسطه تسبیح آنان تسبیح خدا را آموختند و به وسیله آنان، تحمید و تقدیس و تکبیر کردند.
در عرش، انوار شیعیان عترت حول انوار مقدس ایشان گشتند و این عمل را میلیون ها سال ادامه دادند.۳ با علم و معرفت به این نکته که اهل بیت علیهم السلام از جانب خداوند صاحبان عرشند و از آنجا امور را تدبیر می کنند، لذا «مدبرات امر» شناخته می شوند و با علم به اینکه طبق روایات مان، پاک طینتان حول انوار مقدس ایشان در عرش طواف می کردند و با توجه به نمادین بودن کعبه نسبت به عرش خدا، در می یابیم حقیقت حج، دستیابی به لقای ائمه علیهم السلام است و مسلمانان با طواف دور کعبه یادآور این مناسک عرشی می افتند؛ لذا امام باقر علیه السلام فرمود «تمام الحج لقاء الإمام»؛ یعنی حج با لقای امام تام می شود، همچنان که تمام دین با ولایت امیرالمؤمنین و ائمه علیهم السلام در روز غدیر تکمیل شد، آنجا که فرمود «الیوم أکملت لکم دینکم و أتممت علیکم نعمتی»؛ یعنی امروز دین تان را تکمیل کردم و نعمتم را تام قرار دادم.
جالب است که این ماجرا پس از حجةالوداع صورت گرفت تا نشان دهد اصل عبادت و ریشه اسلام، امام است و سایر عبادات، از شاخه های آن محسوب می شوند.
ما ارتباط حج با مفهوم امام را در روایات متعدد دیگری می یابیم، آن زمان که حضرت زهرا سلام الله علیها در آن هنگامی که یکی از صحابه از علت عدم دفاع امیرالمؤمنین علیه السلام از حق خلافتش پرسید، آن بانوی بزرگوار فرمود «یا با عمر لقد قال رسول الله ص مثل الإمام مثل الکعبة إذ تؤتی و لا تأتی»؛ یعنی ای اباعمر، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود مثل امام، مثل کعبه است که باید به سویش بود نه آنکه (منتظر باشند تا) او به سوی آنها بیاید.» (کفایة الأثر، ص۱۹۹)
---------------------------
پاورقی:
۱.
الف) عن الصادق ع أنه سئل لم سمیت الکعبة کعبة قال لأنها مربعة فقیل له و لم صارت مربعة قال لأنها بحذاء البیت المعمور و هو مربع فقیل له و لم صار البیت المعمور مربعا قال لأنه بحذاء العرش و هو مربع فقیل له و لم صار العرش مربعا قال لأن الکلمات التی بنی علیها الإسلام أربع و هی سبحان الله و الحمد لله و لا إله إلا الله و الله أکبر. از حضرت امام صادق علیه السلام سؤال شد: برای چه کعبه، کعبه نامیده شده؟ حضرت فرمودند: زیرا چهارگوش است. محضر مبارکش عرض شد: برای چه چهارگوش است؟ حضرت فرمودند: زیرا محاذی بیت المعمور است و آن چهار گوش است. عرض شد: برای چه بیت المعمور چهار گوش است؟ حضرت فرمودند: زیرا محاذی عرش است و آن چهار گوش است. محضر مبارکش عرض شد: چرا عرش مربع است؟ فرمودند: زیرا کلماتی که اسلام بر آن بنا شده چهار تا است و آنها عبارتند از: سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر.
ب) عن الصادق ع أنه قال: لو ألقی حجر من العرش لوقع علی ظهر بیت المعمور و لو ألقی من البیت المعمور لسقط علی ظهر البیت الحرام و لم یخلق الله عرشا لنفسه یستوطنه تعالی الله عن ذلک لکنه خلق عرشا أضافه إلی نفسه تکرمة له و إعظاما و تعبد الملائکة بحمله کما خلق بیتا فی الأرض و لم یخلقه لنفسه و لا یسکنه تعالی الله عن ذلک لکنه خلقه لخلقه و أضافه إلی نفسه إکراما له و إعظاما و تعبد الخلق بزیارته و الحج إلیه. از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: اگر سنگی از عرش فروافتد بر پشت بیت المعمور آید و اگر از بیت المعمور فروافتد، بر پشت بام خانه کعبه آید. خدا برای خود عرشی نیافریده که وطن خود سازد، خدا برتر است از آن، اما عرشی آفریده و به خود وابسته برای گرامی بودن و بزرگ داشتنش، و ملائک را به حملش به عبادت واداشته، چنانچه در زمین خانه ای آفریده، نه برای خود برای نشیمن خود بلکه آن را برای خلقش آفریده و به خود وابسته تا گرامی شود و بزرگ باشد و مردم را به زیارت و حج بر آن به عبادت گرفته است.
۲- امام رضا علیه السلام فرمود: و عرش الرحمن فوق السماء السابعة و هو قوله سبع سماوات و من الأرض مثلهن یتنزل الأمر بینهن و إنما صاحب الأمر النبی»؛ یعنی عرش خداوند فوق آسمان های هفتگانه است و آن، قول خداوند است که فرمود هفت آسمان؛ هفت آسمان و همانند آنها هفت زمین آفرید. امر [خدا] در میان آنها فرود می آید. پیامبر، صاحب امر است.» (تفسیر عیاشی، ج۲، ص۳۹)
۳- از رسول خدا صلی الله علیه و آله از مصداق عالین در آیه «أستکبرت أم کنت من العالین» (آیا تکبر کردی یا از عالین بودی) پرسیدند. حضرت فرمود عالین برتر از ملائک هستند؛ أعلی من الملائکة. من، علی، فاطمه، حسن و حسین در سرادق عرش بودیم؛ خدا را تسبیح می کردیم و با تسبیح ما، ملائک تسبیح می کردند دو هزار قبل از اینکه خداوند آدم را بیافریند؛ أنا و علی و فاطمة و الحسن و الحسین کنا فی سرادق العرش نسبح الله و تسبح الملائکة بتسبیحنا قبل أن یخلق الله عز و جل آدم بألفی عام. سپس ادامه دادند «پس هنگامی که آدم خلق شد، ملائک را امر به سجده نکرد نه ما را. جز ابلیس که ابا کرد و سجده نکرد. خداوند فرمود «أستکبرت أم کنت من العالین»؛ یعنی آیا تصور کردی از این پنج نفر هستی که اسمای آنها در سرادق عرش مکتوب شده است؟ پس ما باب خداوند هستیم که از طریق آن عطا می شود و به وسیله ما اهل هدایت ، هدایت می یابند؛ پس هرکه ما را دوست داشته باشد، خداوند او را دوست خواهد داشت و او را ساکن بهشت می کند و هرکه به ما بغض بورزد، خداوند او را مغضوب خویش قرار می دهد و ساکن آتش می کند. محبان ما ولادتشان پاک است. فلما خلق الله عز و جل آدم أمر الملائکة أن یسجدوا له و لم یأمرنا بالسجود فسجد الملائکة کلهم إلا إبلیس فإنه أبی و لم یسجد فقال الله تبارک و تعالی أستکبرت أم کنت من العالین عنی من هؤلاء الخمسة المکتوبة أسماؤهم فی سرادق العرش فنحن باب الله الذی یؤتی منه بنا یهتدی المهتدی فمن أحبنا أحبه الله و أسکنه جنته و من أبغضنا أبغضه الله و أسکنه ناره و لا یحبنا إلا من طاب مولده.»(فضائل الشیعة شیخ صدوق، ص۸)
گفتگو با هوش مصنوعی
💬 سلام! می‌خوای درباره‌ی «حج؛ تمرینی در قبال ولایت اهل بیت است- اخبار دین ، قرآن و اندیشه - اخبار فرهنگی تسنیم» بیشتر بدونی؟ من اینجام که راهنماییت کنم.