ادبیات معاصر در کتاب های درسی
خبرگزاری تسنیم، احسان رضایی
«فهرست حذفیات کتابهای فارسی» این خبری بود که هفتۀ پیش یک اکانت توییتری منتشر کرد و خیلی زود فراگیر شد، تا جایی که برخی از روزنامه ها هم عکس و گزارش اول خودشان را به این موضوع اختصاص دادند. بالاخره کم چیزی هم نبود؛ ادبیات فارسی و ادیبان بزرگ ما، از جمله موضوعاتی هستند که تمام ما ایرانی ها به آن افتخار می کنیم و به هر نکته کوچکی در مورد آن، حساسیت نشان می دهیم.
منتها نکته مغفولی که در ماجرای اخیر وجود دارد، اطلاع رسانی ناقصی است که در مورد تغییرات کتابهای درسی فارسی صورت گرفت. به این معنا که متن حذف شده از هر شاعر و ادیبی معرفی شد، اما اینکه متن جایگزینی از همان شاعر و ادیب به کتابهای درسی فارسی راه پیدا کرده یا نه، ناگفته ماند. در حالی که با یک جستجوی ساده در پایگاه کتابهای درسی (chap.sch.ir) می شد دید که فی المثل اگر شعر «مادر» ایرج میرزا دیگر در کتابهای درسی نیست، حالا از ایرج دو شعر «وطن دوستی» در فارسی ششم (صفحه ۵۶) و بخش هایی از «نصیحت به فرزند» در فارسی هشتم (ص ۴۹) به کتابهای درسی راه پیدا کرده.طبیعتا! می شود در مورد این انتخابها و باقی موارد سوال کرد، اما اول باید تصویر دقیقی از وضعیت کتابهای درسی فاسری داشت.
اینحا و در فهرست زیر، تمام مواردی که کتابهای فارسی دورۀ دبیرستان در سال تحصیلی ۹۸-۹۹ متن یا شعری از ادبای معاصر دارند را برایتان ذکر کرده ایم. اعداد داخل پرانتر شماره صفحات است.
فارسی هفتم: قیصر امین پور (۱۲-۱۴)، علی شریعتی (۱۸-۲۰)، طاهره ایبد (داستان «کژال» ۲۳-۲۸)، محمدجواد محبت (۳۷)، نادر ابراهیمی (۵۰-۵۴)، پروین اعتصامی (۵۸-۶۱)، عباس اقبال آشتیانی (۶۵-۶۷)، هوشنگ مرادی کرمانی (یکی از «قصه های مجید» ۷۰-۷۷) ملک الشعراء بهار (۹۶)، امیرحسین فردی (زندگینامۀ امام خمینی ۱۲۰-۱۲۳)، محمدرضا کاتب (داستان کوتاه «مرخصی» ۱۲۶-۱۳۱)، غلامعلی حدادعادل (دربارۀ زبان فارسی ۱۳۸-۱۳۹)، فتح الله دیده بان (از کتاب «قوی سفید» ۱۶۲-۱۶۵)
خارجی ها: ویتاتو ژیلینسکای (داستان «آدم آهنی و شاپرک»)، کلیک مورمان
فارسی هشتم: قیصر امین پور (۱۲-۱۳)، جلال الدین کزازی (از کتاب «فرزند ایران» ۳۰-۳۲)، مصطفی رحماندوست (از کتاب «فوت کوزه گری» ۳۵)، ایرج میرزا (۴۹)، حبیب یوسف زاده (زندگینامه شهید مهدی باکری ۶۳-۶۶)، فرهاد حسن زاده (دو داستان از امیرکبیر ۶۸-۷۱)، محمود حکیمی (داستانی امیرکبیر ۷۲)، سلمان هراتی (۸۶-۸۸)
خارجی ها: محمود درویش، نزار قبانی، شکسپیر
فارسی نهم: نیما یوشیج (۲۲)، پروین اعتصامی (۲۶)، ثمین باغچه بان (ترجمۀ «زندگی من» هلن کلر ۳۶-۴۰)، بهاءالدین خرمشاهی (درباره حافظ ۵۴)، محمد دهریزی (شعری برای شهید فهمیده ۷۴-۷۸)، سیدمرتضی آوینی (متن یکی از قسمتهای «روایت فتح» ۸۹-۹۰)، قیصر امین پور (۹۸)، امام خمینی (یک غزل ۹۹)، علی شریعتی (۱۳۸)
خارجی ها: هلن کلر، ویکتور هوگو، سنت اگزوپری (از «شازده کوچولو»)، رابرت فیشر
فارسی دهم: نیما یوشیج (۱۴-۱۳)، جمال میرصادقی (داستان «دیوار» ۲۱-۲۷)، علی موسوی گرمارودی (۳۱-۳۳)، شهریار (۴۲-۴۳)، سهراب سپهری (از کتاب نثر «اتاق آبی» ۶۴-۶۵)، جلال آل احمد (دربارۀ نیما ۶۸-۷۱)، سیدمرتضی آوینی (متن قسمتی از «روایت فتح» ۷۵ -۷۸)، سپیده کاشانی (۸۲)، معصومه آباد (از کتاب «من زنده ام» ۸۵-۹۱)، محمود شاهرخی (۱۰۸-۱۰۹)، عبدالحسین وجدانی (داستان «خسرو» ۱۲۰-۱۲۵)
خارجی ها: نزار قبانی، آندره ژید (از «مائده های زمینی»)، لئو تولستوی (یک داستان کوتاه)
فارسی یازدهم: فریدون مشیری (۱۵)، مهدی حمیدی شیرازی (۲۸-۳۰)، مجید واعظی (دربارۀ عباس میرزا ۳۸-۴۲)، جواد کامور بخشایش (خاطرات اسارت ۴۵-۴۹)، بدیع الزمان فروزانفر (زندگی مولانا ۶۷-۷۱)، محمدعلی اسلامی ندوشن (از کتاب «روزها» ۷۵-۷۸)، لطفعلی صورتگر (یک خاطره ۸۱-۸۵)، حمید سبزواری (۸۸-۸۹)، سیدضیاءالدین شفیعی (۹۲)، سیدحسن حسینی (۹۳)، قیصر امین پور (۹۷)، غلامحسین یوسفی (دربارۀ ضحاک ۱۰۰-۱۰۱)، رسول پرویزی (داستان «قصۀ عینکم» ۱۲۶-۱۳۱)، نادر ابراهیمی (از رمان «سه دیدار» ۱۳۴-۱۳۹)، علی شریعتی (۱۵۰)
خارجی ها: تاگور، جبران خلیل جبران، گوته، ریچارد باخ (از «جاناتان مرغ دریایی»)
فارسی دوازدهم: پروین اعتصامی (۱۹)، عارف قزوینی (۲۶)، فرخی یزدی (۲۷)، ملک الشعراء بهار (قصیده دماوندیه ۳۴-۳۵)، احمد عربلو (داستان طنزی از جبهه ۳۸-۴۳) محمدرضا شفیعی کدکنی (غزل «ای مهربانتر از برگ در بوسه های باران» ۵۷)، ابراهیم باستانی پاریزی (خاطرات ۶۰-۶۴)، علی شریعتی (از «کویر» ۷۰-۷۳)، محمد بهمن بیگی (از «بخارای من ایل من» ۷۷-۸۱)، سلمان هراتی (۸۴-۸۵)، سیاوش کسرایی (۸۶) مهرداد اوستا (۸۷)، سیدمهدی شجاعی (داستان «آن شب عزیز» ۸۸-۹۳)، بهار (۹۵)، مرتضی امیری اسفندقه (شعری دربارۀ شهید حججی ۹۶-۹۷)، مهدی اخوان ثالث (شعر «خوان هشتم» ۱۰۹-۱۱۴)، ابوالقاسم لاهوتی (۱۱۷)، محمدعلی جمالزاده (داستان «کباب غاز» ۱۳۲-۱۴۰ در خط اول ص ۱۳۳ نام صادق هدایت از متن داستان حذف شده)، رضا امیرخانی (از رمان «ارمیا» ۱۴۳-۱۴۷)، فریدون مشیری (۱۵۳)، عبدالحسین زرین کوب (ترجمۀ داستانی از آلفونس دوده، ۱۵۷-۱۶۲)
خارجی ها: پابلو نرودا، شیللر، شکسپیر، آلفونس دوده
طبیعتا برای ارزیابی دقیق تر، باید کتابهای فارسی دبستان و نیز کتابهای «نگارش» دورۀ دبیرستان را هم دید. مثلا در فارسی پنجم دبستان «ایران ای سرای امید» هوشنگ ابتهاج سایه (۷۶) آمده . یا در کتاب نگارش دهم به «اتاق آبی» سهراب سپهری (۲۹-۳۰)، «نخل» هوشنگ مرادی کرمانی (۳۵)، «اگر قره قاج نبود» محمد بهمن بیگی (۸۲)، «بی بال پریدن» قیصر امین پور (۸۸-۹۰) و «حالا حکایت ماست» عمران صلاحی (۱۱۳) ارجاع شده و در نگارش یازدهم، بخش هایی از «کوه مرا صدا زد» محمدرضا بایرامی (۷۲-۷۳) و «سووشون» سیمین دانشور (۸۱) به عنوان نمونه آمده اند.
انتهای پیام/
«فهرست حذفیات کتابهای فارسی» این خبری بود که هفتۀ پیش یک اکانت توییتری منتشر کرد و خیلی زود فراگیر شد، تا جایی که برخی از روزنامه ها هم عکس و گزارش اول خودشان را به این موضوع اختصاص دادند. بالاخره کم چیزی هم نبود؛ ادبیات فارسی و ادیبان بزرگ ما، از جمله موضوعاتی هستند که تمام ما ایرانی ها به آن افتخار می کنیم و به هر نکته کوچکی در مورد آن، حساسیت نشان می دهیم.
منتها نکته مغفولی که در ماجرای اخیر وجود دارد، اطلاع رسانی ناقصی است که در مورد تغییرات کتابهای درسی فارسی صورت گرفت. به این معنا که متن حذف شده از هر شاعر و ادیبی معرفی شد، اما اینکه متن جایگزینی از همان شاعر و ادیب به کتابهای درسی فارسی راه پیدا کرده یا نه، ناگفته ماند. در حالی که با یک جستجوی ساده در پایگاه کتابهای درسی (chap.sch.ir) می شد دید که فی المثل اگر شعر «مادر» ایرج میرزا دیگر در کتابهای درسی نیست، حالا از ایرج دو شعر «وطن دوستی» در فارسی ششم (صفحه ۵۶) و بخش هایی از «نصیحت به فرزند» در فارسی هشتم (ص ۴۹) به کتابهای درسی راه پیدا کرده.طبیعتا! می شود در مورد این انتخابها و باقی موارد سوال کرد، اما اول باید تصویر دقیقی از وضعیت کتابهای درسی فاسری داشت.
اینحا و در فهرست زیر، تمام مواردی که کتابهای فارسی دورۀ دبیرستان در سال تحصیلی ۹۸-۹۹ متن یا شعری از ادبای معاصر دارند را برایتان ذکر کرده ایم. اعداد داخل پرانتر شماره صفحات است.
فارسی هفتم: قیصر امین پور (۱۲-۱۴)، علی شریعتی (۱۸-۲۰)، طاهره ایبد (داستان «کژال» ۲۳-۲۸)، محمدجواد محبت (۳۷)، نادر ابراهیمی (۵۰-۵۴)، پروین اعتصامی (۵۸-۶۱)، عباس اقبال آشتیانی (۶۵-۶۷)، هوشنگ مرادی کرمانی (یکی از «قصه های مجید» ۷۰-۷۷) ملک الشعراء بهار (۹۶)، امیرحسین فردی (زندگینامۀ امام خمینی ۱۲۰-۱۲۳)، محمدرضا کاتب (داستان کوتاه «مرخصی» ۱۲۶-۱۳۱)، غلامعلی حدادعادل (دربارۀ زبان فارسی ۱۳۸-۱۳۹)، فتح الله دیده بان (از کتاب «قوی سفید» ۱۶۲-۱۶۵)
خارجی ها: ویتاتو ژیلینسکای (داستان «آدم آهنی و شاپرک»)، کلیک مورمان
فارسی هشتم: قیصر امین پور (۱۲-۱۳)، جلال الدین کزازی (از کتاب «فرزند ایران» ۳۰-۳۲)، مصطفی رحماندوست (از کتاب «فوت کوزه گری» ۳۵)، ایرج میرزا (۴۹)، حبیب یوسف زاده (زندگینامه شهید مهدی باکری ۶۳-۶۶)، فرهاد حسن زاده (دو داستان از امیرکبیر ۶۸-۷۱)، محمود حکیمی (داستانی امیرکبیر ۷۲)، سلمان هراتی (۸۶-۸۸)
خارجی ها: محمود درویش، نزار قبانی، شکسپیر
فارسی نهم: نیما یوشیج (۲۲)، پروین اعتصامی (۲۶)، ثمین باغچه بان (ترجمۀ «زندگی من» هلن کلر ۳۶-۴۰)، بهاءالدین خرمشاهی (درباره حافظ ۵۴)، محمد دهریزی (شعری برای شهید فهمیده ۷۴-۷۸)، سیدمرتضی آوینی (متن یکی از قسمتهای «روایت فتح» ۸۹-۹۰)، قیصر امین پور (۹۸)، امام خمینی (یک غزل ۹۹)، علی شریعتی (۱۳۸)
خارجی ها: هلن کلر، ویکتور هوگو، سنت اگزوپری (از «شازده کوچولو»)، رابرت فیشر
فارسی دهم: نیما یوشیج (۱۴-۱۳)، جمال میرصادقی (داستان «دیوار» ۲۱-۲۷)، علی موسوی گرمارودی (۳۱-۳۳)، شهریار (۴۲-۴۳)، سهراب سپهری (از کتاب نثر «اتاق آبی» ۶۴-۶۵)، جلال آل احمد (دربارۀ نیما ۶۸-۷۱)، سیدمرتضی آوینی (متن قسمتی از «روایت فتح» ۷۵ -۷۸)، سپیده کاشانی (۸۲)، معصومه آباد (از کتاب «من زنده ام» ۸۵-۹۱)، محمود شاهرخی (۱۰۸-۱۰۹)، عبدالحسین وجدانی (داستان «خسرو» ۱۲۰-۱۲۵)
خارجی ها: نزار قبانی، آندره ژید (از «مائده های زمینی»)، لئو تولستوی (یک داستان کوتاه)
فارسی یازدهم: فریدون مشیری (۱۵)، مهدی حمیدی شیرازی (۲۸-۳۰)، مجید واعظی (دربارۀ عباس میرزا ۳۸-۴۲)، جواد کامور بخشایش (خاطرات اسارت ۴۵-۴۹)، بدیع الزمان فروزانفر (زندگی مولانا ۶۷-۷۱)، محمدعلی اسلامی ندوشن (از کتاب «روزها» ۷۵-۷۸)، لطفعلی صورتگر (یک خاطره ۸۱-۸۵)، حمید سبزواری (۸۸-۸۹)، سیدضیاءالدین شفیعی (۹۲)، سیدحسن حسینی (۹۳)، قیصر امین پور (۹۷)، غلامحسین یوسفی (دربارۀ ضحاک ۱۰۰-۱۰۱)، رسول پرویزی (داستان «قصۀ عینکم» ۱۲۶-۱۳۱)، نادر ابراهیمی (از رمان «سه دیدار» ۱۳۴-۱۳۹)، علی شریعتی (۱۵۰)
خارجی ها: تاگور، جبران خلیل جبران، گوته، ریچارد باخ (از «جاناتان مرغ دریایی»)
فارسی دوازدهم: پروین اعتصامی (۱۹)، عارف قزوینی (۲۶)، فرخی یزدی (۲۷)، ملک الشعراء بهار (قصیده دماوندیه ۳۴-۳۵)، احمد عربلو (داستان طنزی از جبهه ۳۸-۴۳) محمدرضا شفیعی کدکنی (غزل «ای مهربانتر از برگ در بوسه های باران» ۵۷)، ابراهیم باستانی پاریزی (خاطرات ۶۰-۶۴)، علی شریعتی (از «کویر» ۷۰-۷۳)، محمد بهمن بیگی (از «بخارای من ایل من» ۷۷-۸۱)، سلمان هراتی (۸۴-۸۵)، سیاوش کسرایی (۸۶) مهرداد اوستا (۸۷)، سیدمهدی شجاعی (داستان «آن شب عزیز» ۸۸-۹۳)، بهار (۹۵)، مرتضی امیری اسفندقه (شعری دربارۀ شهید حججی ۹۶-۹۷)، مهدی اخوان ثالث (شعر «خوان هشتم» ۱۰۹-۱۱۴)، ابوالقاسم لاهوتی (۱۱۷)، محمدعلی جمالزاده (داستان «کباب غاز» ۱۳۲-۱۴۰ در خط اول ص ۱۳۳ نام صادق هدایت از متن داستان حذف شده)، رضا امیرخانی (از رمان «ارمیا» ۱۴۳-۱۴۷)، فریدون مشیری (۱۵۳)، عبدالحسین زرین کوب (ترجمۀ داستانی از آلفونس دوده، ۱۵۷-۱۶۲)
خارجی ها: پابلو نرودا، شیللر، شکسپیر، آلفونس دوده
طبیعتا برای ارزیابی دقیق تر، باید کتابهای فارسی دبستان و نیز کتابهای «نگارش» دورۀ دبیرستان را هم دید. مثلا در فارسی پنجم دبستان «ایران ای سرای امید» هوشنگ ابتهاج سایه (۷۶) آمده . یا در کتاب نگارش دهم به «اتاق آبی» سهراب سپهری (۲۹-۳۰)، «نخل» هوشنگ مرادی کرمانی (۳۵)، «اگر قره قاج نبود» محمد بهمن بیگی (۸۲)، «بی بال پریدن» قیصر امین پور (۸۸-۹۰) و «حالا حکایت ماست» عمران صلاحی (۱۱۳) ارجاع شده و در نگارش یازدهم، بخش هایی از «کوه مرا صدا زد» محمدرضا بایرامی (۷۲-۷۳) و «سووشون» سیمین دانشور (۸۱) به عنوان نمونه آمده اند.
انتهای پیام/
گفتگو با هوش مصنوعی
💬 سلام! می‌خوای درباره‌ی «ادبیات معاصر در کتاب های درسی» بیشتر بدونی؟ من اینجام که راهنماییت کنم.