ایسنا/اصفهان محمود کاشغری در کتاب دیوان لغات منسوب به قرن پنجم هجری در ذیل کلمه «برس» شرحی دربارهٔ تقویم ترکی آورده که نخستین شرح دربارهٔ این تقویم است.

او می نویسد: ترکان نام دوازده گونه از جانوران را گرفته و به عنوان نام برای دوازده سال برگزیده اند؛ سال های عمر کودکان، تاریخ نبردها و قهرمانی ها و دیگر چیزها را با گردش سال های دوازده گانه می شمارند و به یاد می سپارند و ریشه آن چنین است که یکی از خاقانان ترک اراده کرده که تاریخ یکی از نبردهای سال ها پیش از خود را بداند و در تاریخ وقوع آن اختلاف افتاد. از این رو خاقان در این کار با مردم مشورت کرد و در کنگره ای گفت: «ما سال ها را نیز مانند برج های دوازده گانه و شمار ماه ها، دوازده قرار دهیم و این چونان یادگاری در میان ما باقی بماند».

مردم نیز پذیرفتند. پس آنگاه خاقان به شکار بیرون آمد و فرمان داد حیوانات را به طرف رودخانه «ایلا سو» روان سازند. چندی از حیوانات را شکار کردند و گروهی نیز به داخل آب پریدند. دوازده گونه از حیوانات از آب گذشتند و نام آن ها را بر سال ها نهادند. حیواناتی چون موش، گاو و …. نخستین این حیوانات سیچقان (موش) بود که نخستین سال است و پس از آن نام یازده حیوان دیگر را برمی شمارد.

او می افزاید: ترکان گویند در هر یک از این سال ها حکمتی نهفته است که بدان تفأل می کنند و آن را فرخنده و مبارک می شمارند. مثلا وقتی سال گاو وارد می شد، نبردها و قهرمانی ها فزونی می یافت، زیرا گاوها به هم بسیار شاخ زنند و در ستیز باشند. در سال مرغ نیز، طعام فراوان شود، اما در میان مردم تشویش و نگرانی پدید آید. سال تمساح (در تقویم اقتباسی فارسی سال نهنگ)، باران فروان رخ دهد و تمثیل های دیگری که هر کدام شرحی دارد.

منبع نگهداری سند: مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه مرکزی کشور (اصفهان) نوشته نسیم سعید، کارشناس فهرست نگاری

انتهای پیام