به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال ازبکستان، روابط این کشور با ترکیه فراز و فرودهای بسیاری داشته است. در دهه ۱۹۹۰ مناسبات دو کشور با رشد قابل توجهی در سطوح سیاسی و اقتصادی مواجه شد، اما از اوایل سال ۲۰۰۰ و چالش های جریان گولن در ازبکستان، روابط به سردی گرایید. اگرچه با سفر سال ۲۰۰۳ اردوغان به تاشکند انتظار می رفت مناسبات دو کشور بهبود یابد، اما تحولات سال ۲۰۰۶ در اندیجان و روندهای انزواگرایانه تاشکند، مجددا روابط دو کشور به سردی گرایید. در یک دهه آخر ریاست جمهوری کریم اف نیز اگرچه مناسبات اقتصادی دو کشور تا حدودی جریان داشت و دیدارهای سیاسی نیز از سوی آنکارا با جدیت پیگیری می شد، اما می توان این دوره را نیز دوره «انفعالی» روابط ازبکستان و ترکیه در نظر گرفت. با این حال به نظر می رسد با روی کار آمدن شوکت میرضیایف پس از مرگ کریم اف، روندهایی از توسعه تدریجی مناسبات دو کشور در عمق را شاهد هستیم.

گام محکم ازبکستان برای عضویت در اتحادیه کشورهای ترک زبان

از سال ۲۰۰۶ به بعد ازبکستان در هیچ یک از نشست های شورای همکاری کشورهای ترک زبان شرکت نکرده بود. با این حال برگزاری ششمین اجلاس این کشورها در قرقیزستان در حاشیه برگزاری بازی های عشایر جهان که با شرکت شوکت میرضیایف، به عنوان یک مهمان افتخاری صورت گرفت، نشانه هایی از تحول در مناسبات سنتی ترکیه و ازبکستان مشاهده شد. در آن نشست از چهار جمهوری ترک زبان آسیای مرکزی تنها ترکمنستان حضور نداشت. در این زمان نخستین زمزمه ها از عضویت ازبکستان مطرح شد.

حضور میرضیایف در نشست سران اتحادیه کشورهای ترک زبان

اجلاس هفتم این اتحادیه قرار است در ماه اکتبر سال جاری در باکو برگزار شود. پیش تر نیز چاوش اوغلو اعلام کرده بود که ازبکستان خواهان عضویت در این سازمان است. اما خبر نهایی روز گذشته زمانی اعلام شد که رسانه های ازبک خبر دادند شوکت میرضیایف، رئیس جمهوری ازبکستان قرارداد «نخجوان» را که در حقیقت بیانیه شکل گیری شورای همکاری کشورهای ترک زبان است را امضا کرده و آن را جهت تصویب به مجلس سنای این کشور ارسال کرده است. به نظر می رسد با شرکت میرضیایف در نشست آتی و بررسی عضویت ازبکستان در دبیرخانه این اتحادیه، سومین جمهوری آسیای مرکزی (پس از قزاقستان و قرقیزستان) نیز به عضویت آن در آید.

توسعه همکاری ها و مناسبات نظامی و امنیتی

یکی از حوزه های دیگری که از سال ۲۰۱۶ به بعد در روابط ازبکستان و ترکیه مورد توجه قرار گرفته است، رشد ملموس مناسبات نظامی و امنیتی است. سفر نورالدین جانیکلی، وزیر دفاع ترکیه به ازبکستان و دیدار وی با میرضیایف در نخستین ماه های ریاست جمهوری وی، نشان از توجه ویژه ترکیه به این حوزه دارد. در آن سفر که در جولای ۲۰۱۷ صورت گرفت، دو کشور تفاهم نامه همکاری های نظامی و امنیتی به امضا رساندند. مساله آموزش های نظامی و همکاری انستیتوهای آموزشی و تحقیقاتی دو کشور یکی از کلیدی ترین حوزه های این تفاهم نامه بود.

تصویر پخش شده در تلویزیون ازبکستان از خودروهای زرهی تحویل داده شده توسط ترکیه

در کنار این موضوع، مساله واردات تسلیحات و تولید مشترک تجهیزات نظامی نیز مورد توجه دو کشور قرار گرفته است. در جریان نخستین سفر رسمی میرضیایف به آنکارا، قراردادهای نظامی و تسلیحاتی مورد توجه دو کشور قرار گرفت. در اکتبر سال ۲۰۱۷ قراردادی میان شرکت «نورال ماکینا» ترکیه با شرکت «اوز اوتو» ازبکستان به امضا رسید که طی آن ۱۰۰۰ خودروی زرهی تاکتیکی «اجر یالچین» که به زبان انگلیسی «دراگون» یا اژدها نامیده می شود، در ازبکستان تولید شود. این قرارداد همچنین شامل صادرات این خودروی تاکتیکی به کشورهای ثالث، احتمالا در آسیای مرکزی نیز می شد. بدین ترتیب ازبکستان در گام نخست به دنبال تبدیل شدن به مرجع صادرات تجهیزات زرهی در آسیای مرکزی با کمک ترکیه است. این در حالی است که در همین مدت چندین خودروی زرهی از مدل های دیگر از ترکیه به ازبکستان صادر شده و در قراردادهای تسلیحاتی سال ۲۰۱۸ این کشور نیز سفارش تعدادی از موتورهای دیزل از آنکارا به چشم می خورد.

این در حالی است که مانورهای مشترک نظامی نیز در دستور کار دو کشور قرار گرفته است. در آوریل ۲۰۱۹ رزمایش مشترکی میان نیروهای نظامی ازبکستان، ترکیه و با حضور نیروهای پاکستان برگزار شد.

خیز ترکیه برای جذب کارگران ازبک

یکی از موضوعات مورد توجه ترکیه طی چند سال اخیر دست یابی به مزیت های سیاسی و اقتصادی جذب کارگران مهاجر آسیای مرکزی بوده است. طی سال های پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، شمار قابل توجهی از کارگران مهاجر به صورت فصلی به روسیه مهاجرت می کنند. ازبک ها بیشترین شمار این کارگران در روسیه را تشکیل می دهند. در همین راستا اعطای تسهیلاتی همچون بسط رژیم لغو روادید به ۹۰ روز در هر ۶ ماه برای شهروندان ازبک، کاهش قیمت مجوز کار و تقویت اشتراکات فرهنگی در سطح عمومی از سوی آنکارا صورت گرفته است. بر اساس گزارش وزارت کشور ترکیه، شهروندان ازبکستان در میان ۱۰ کشور نخست دریافت کننده مجوزهای کاری در این کشور بوده اند. همچنین شهروندان ازبکستان در لیست ۵ کشوری هستند که بیشترین مهاجرت غیرقانونی را به ترکیه داشته اند.

تسریع روند مهاجرت کارگران آسیای مرکزی به ترکیه هم زمان به ظهور دو فاکتور مهم دیگر صورت گرفته است. نخست، کاهش ارزش روبل در پی تحریم های اعمال شده از سوی ایالات متحده علیه روسیه در پی تشدید بحران اوکراین از سال ۲۰۱۴- و دوم، جریان امنیتی و سیاسی علیه کارگران مسلمان آسیای مرکزی در روسیه و دیگر کشورها در پی تحرکات تروریستی داعش و عملیات صورت گرفته توسط اعضای ازبک این گروه ها. ترکیه با هدف پوشش این دو نقطه ضعف جدید روسیه در کنار مساله سنتی بهره برداری سیاسی از مساله کارگران توسط مسکو، تلاش های برنامه ریزی شده ای برای جذب کارگران ازبک صورت داده است.

تداوم روند رشد مناسبات سیاسی و مبادلات تجاری

این اقدامات در حالی صورت می گیرد که روند مناسبات سیاسی و مبادلات تجاری و سرمایه گذاری میان ترکیه و ازبکستان از سال ۲۰۱۶ به بعد با یک رشد تدریجی مواجه بوده است. دیدارهای سیاسی در سطوح روسای جمهور، وزرای امورخارجه و دیگر مقامات عالی رتبه به صورت منظم انجام شده و تنش های سیاسی ناشی از مسائلی نظیر جریان گولن (مشابه آنچه در قرقیزستان وجود دارد) نیز به حداقل رسیده است.

در حوزه مناسبات تجاری دو کشور با شدت بیشتری به پیش رفته اند. در سال ۲۰۱۸ بود که مقامات ترکیه اعلام کردند حجم مبادلات تجاری دو کشور با ثبت رکوردی تازه از مرز ۲ میلیارد دلار نیز عبور کرده است. این در حالی است که در دیدار اردوغان با میرضیایف، دو طرف از هدف گذاری رشد مبادلات تجاری به ۵ میلیارد دلار خبر دادند. همچنین اخیرا اعلام شد حجم سرمایه گذاری های ترکیه در ازبکستان بیش از ۴٫۷ درصد رشد داشته است.

انتهای پیام/