باوجودآن که از پیدایش هوش مصنوعی و فناوری های مربوط به آن بیش از نیم قرن می گذرد، طی دو یا سه سال اخیر و با به میدان آمدن فناوری چت جی پی تی، این اصطلاح بیشتر بر سر زبان ها افتاده است. هم اکنون فضای مجازی مملوء از نرم افزار ها و فناوری هایی است که هرکدام با بهره گیری از وجوهی از هوش مصنوعی، محصولی را به جامعه علمی یا جامعه بهره بردار معرفی می کنند. محصولاتی که در انواع معمولی خود با ساده ترکردن فرایند ها مانند افزودن زیرنویس به فیلم ها یا تغییر پس زمینه عکس ها یا خلق ویژگی ها مانند تبدیل نوشته به نمادی گرافیکی، به نوعی تلاش می کنند تا در مسیر فعالیت های عادی یا ارائه نوآوری ها و ابداعات بشری اثرگذار باشند.

به گفته محققان، این محصولات به نوبه خود باعث شده اند تا برخی فرایند های پژوهش نیز تحت تأثیر قرار گیرند و ضمن ایجاد سهولت یا تنوع در این فرایندها، برخی چالش ها و مسائل جانبی دیگر هم فرصت ظهور و بروز پیدا کنند. با به میان آمدن این فناوری، اکنون پژوهشگران فرصت بی همتایی برای تجزیه و تحلیل حجم عظیمی از داده هایی را دارند که پیشتر انجام آن ها به صورت دستی بسیار زمان بر و دشوار بود. دانشمندان با استفاده از این فناوری اکنون می توانند الگوها، همبستگی ها و واگرایی هایی را از میان انبوه داده ها به دست آورند که قبلا برای آن ها متصور نبود. این موضوع سبب استقبال پژوهشگران از این فناوری شده است.

در این باره، مطالعه ای توسط یکی از محققان کشور از مرکز فناوری اطلاعات و اطلاع رسانی کشاورزی انجام شده است که در آن، کاربرد های هوش مصنوعی در فعالیت های پژوهشی مورد بررسی قرار گرفته است.

در این مطالعه، فناوری هوش مصنوعی و تاریخچه آن در کنار برخی از مهم ترین کاربرد های این فناوری معرفی شده و همچنین چالش ها و مخاطرات استفاده از پدیده فوق نیز بررسی شده اند.

بر اساس این تحقیق، ورود فناوری هوش مصنوعی در فعالیت های پژوهشی و امور علمی به ویژه با پدیدار شدن چت بات هایی همچون چت جی پی تی باعث شده است تا برخی فرایند های زمان بر و خسته کننده انجام پژوهش کاهش یافته و پژوهشگران فرصت بیشتری برای تمرکز روی مسائل عمیق تر و اساسی تر داشته باشند.

به گفته علیرضا بهمن آبادی، مربی پژوهشی مرکز فناوری اطلاعات و اطلاع رسانی کشاورزی، «هم اکنون به جز استفاده مستقیم از هوش مصنوعی در فعالیت های پژوهشی (مانند پردازش تصاویر یا پیش بینی خواص و ترکیبات دارویی) از این فناوری برای فعالیت های رایج تری همچون پیشینه پژوهی، خلاصه سازی متون، ترجمه و ویرایش متن به صورت گسترده تری استفاده می شود».

این محقق می گوید: «با این حال استفاده از هوش مصنوعی در پژوهش، چالش ها و خطرات خاص خود را به دنبال دارد. سرقت ادبی، خطا یا سوگیری در متن، دستکاری یا تحریف سوابق علمی، مالکیت معنوی اثر تولیدی، و مخاطرات شغلی از جمله موارد قابل ذکر است».

طبق اشارات این تحقیق، واضح است که در آینده نزدیک، ما علاوه بر استفاده مستقیم از انواع فناوری های هوش مصنوعی در روند فرایند های علمی، شاهد تولید آثار علمی ازسوی چنین ابزارهایی خواهیم بود.

بهمن آبادی معتقد است: «استفاده از گپ افزار هایی مانند چت جی پی تی برای ویرایش، خلاصه سازی، تهیه پیشینه و غیره، به دلیل سهولت دسترسی، احتمالا بیش از سایر ابزار ها موردتوجه و بهره برداری پژوهشگران قرار می گیرد».

این محقق می افزاید: «با این حال، چه به عنوان استفاده کننده، چه به عنوان داور یا ویراستار این آثار لازم است از احتمال استفاده نامناسب از این ابزار ها آگاه بود و صحت علمی، اعتبار و اصالت هر مقاله را به دقت ارزیابی کرد. به قول برخی محققان، ما باید زمان هیجان انگیزی را که در آن زندگی می کنیم در آغوش بگیریم و به دام های بالقوه ای که فرآیند های خودکار به عنوان پیامد های ناخواسته منجر می شوند توجه کنیم».

شایان ذکر است، این یافته های علمی پژوهشی در دو فصلنامه «علوم و فناوری اطلاعات کشاورزی» مرکز علوم و فناوری اطلاعات کشاورزی وزارت کشاورزی منتشر شده اند.