به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، اولین روز از ماه شوال مصادف با عید فطر یکی از پر عظمت ترین اعیاد مسلمانان است. این عید در نگاه شیعه، در کنار اعیادی مثل عید قربان و غدیر جای می گیرد، همچنان که امام هادی علیه السلام در روایتی فرمود «إنما الأعیاد أربعة للشیعة: الفطر و الأضحی و الغدیر و الجمعة»؛ یعنی شیعیان فقط چهار عید دارند: فطر، قربان، غدیر و جمعه (بحار الأنوار، ج ۹۵، ص۳۵۱)

طبق دیگر روایات، در شب و روز عید فطر، خداوند پاداش روزه داران را به بهترین نحو عطا می کند، لذا آن را «یوم الجوایز» یا «روز جایزه ها» نامیدند. امام باقر علیه السلام به نقل از رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود «إذا کان أول یوم من شوال نادی مناد یا أیها المؤمنون اغدوا إلی جوائزکم ثم قال یا جابر جوائز الله لیست کجوائز هؤلاء الملوک ثم قال هو یوم الجوائز؛ یعنی هنگامی که روز اول شوال فرا می رسد، منادی ای فریاد می کند: ای مؤمنان، در این صبحگاه بشتابید برای جوائزتان. سپس فرمود: ای جابر، جوائز خداوند متعال که مانند جوائز این پادشاهان نیست، آنگاه فرمود: امروز روز جائزه است.»

اما روایات ما گویای آن است که سنخ این جوایز مادی نیست بلکه دارای امتیازاتی معنوی است، از جمله آنکه خداوند در شب و روز این عید پر عظمت، مغفرت خود را برای روزه داران جاری می کند و از آنها راضی می شود و نیز تمام گناهان آنها را مورد عفو قرار می دهد. امام رضا علیه السلام فرمود «فإذا کان لیلة الفطر أعتق من النار مثل ما أعتق فی سائر الشهر؛ یعنی هنگامی که شب عید فطر می شود، خداوند به مانند سایر روزهای ماه رمضان، از آتش می رهاند.» یا رسول خدا صلی الله علیه و آله ضمن بیان برخی فضائل عید فطر فرمود « … فیقول الله عز و جل: فإنی أشهدکم ملائکتی أنی قد جعلت ثوابهم عن صیامهم شهر رمضان و قیامهم فیهرضای و مغفرتی؛ خداوند عز و جل (در روز عید فطر خطاب به ملائک) فرماید: شما را گواه می گیرم که من پاداش روزه ی رمضان و نمازشان را رضایت و مغفرتخود از ایشان قرار دادم.»

به دلیل اهمیت این عید بزرگ، صدها روایات دربارۀ اهمیت حفظ آداب و اعمال عید فطر در منابع روایی مشاهده می کنیم. در ادامه به برخی از این موارد اشاره می شود:

۱- شب زنده داری

از جمله آدابی که در احادیث عید فطر با آن مواجه می شویم، اهمیت شب زنده داری این عید است. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله فرمود «من أحیا لیلة العید ولیلة النصف من شعبان ، لم یمت قلبه یوم تموت القلوب؛ هرکه شب عید (فطر و قربان) و شب نیمه شعبان را احیا کند ، در آن روزی که دلها می میرند، دل او نمیرد.» (ثواب الاعمال، ص۷۶)

۲- غسل

غسل روز عید فطر از جمله سنت های نبوی و از مستحبات مؤکد این روز است. امام صادق علیه السلام در روایتی فرمود «و غسل یومالفطر و غسل یوم الأضحی سنة لا أحب ترکها؛ یعنی غسل روز عید فطر و قربان سنت است و دوست ندارم آن را ترک کنم.» (الکافی، ج۳، ص۴۰) طبق روایت امام کاظم علیه السلام خوب است که غسل بعد از طلوع فجر و قبل از نماز عید فطر انجام شود: «و إن اغتسل بعد طلوع الفجر أجزأه»؛ یعنی اگر غسل را پس از طلوع فجر انجام دهید، جزای خیر دارد. رسول خدا صلی الله علیه و آله ضمن روایتی فرمود «من صام رمضان و ختمه بصدقة و غدا إلی المصلی بغسل رجع مغفورا له؛ یعنی هرکه ماه رمضان را روزه بگیرد و آن را ختم به صدقه کند و با غسل به سوی مکان نماز برود، در حالی که مورد مغفرت قرار گرفته، باز می گردد.» (ثواب الأعمال، ص۷۷) همچنین خوب است که قبل از نماز عید فطر، طعامی خورده شود. امام صادق علیه السلام فرمود «اطعم یوم الفطر قبل أن تخرج إلی المصلی»؛ یعنی روز فطر قبل از رفتن به سوی مکان نماز، چیزی بخور.

۳- زکات

در اهمیت زکات عید فطر در روایات، همین بس که معیار قبلی روزه داری و قبولی سایر اعمال است؛ لذا آن را واجب شمردند. امام رضا علیه السلام فرمود «و زکاة الفطر فریضة علی رأس کل صغیر أو کبیر حر أو عبد؛ یعنی زکات فطر برای هر سری از کوچک و بزرگ، آزادمرد یا بنده واجب است.» (تحف العقول، ص۴۱۸) و خوب است که زکات فطر قبل از عید فطر از مال جدا شود. امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود «إخراج صدقة الفطر قبل الفطر من السنة؛ یعنی خارج کردن صدقۀ فطر قبل از فطر از سنت است.» (دعائم الإسلام، ج۱، ص۲۶۷)

۴- ذکر و محضریت خدا

از آنجایی که اصل ماجرای عید فطر، یاد و حس محضریت خداوند و اهل بیت وحی علیهم السلام است، بر حفظ این محضریت نیز تأکید شده است. امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید «ألا و إن هذا الیوم یوم جعله الله لکم عیدا و جعلکم له أهلا؛ فاذکروا الله یذکرکم و ادعوه یستجب لکم؛ یعنی امروز روزی است که خداوند آن را برایتان عید قرار داد و شما را نیز شایسته آن کرد؛ پس به یاد خدا باشید تا او نیز به یاد شما باشد و او را بخوانید تا خواسته هایتان را اجابت کند. (من لایحضره الفقیه، ج ۱، ص۵۱۷ (رسول خدا صلی الله علیه و آله در روزهای عید فطر و قربان از خانه بیرون می آمد و با صدای بلند«لا اله الا الله» و «الله اکبر» می گفت و می فرمود «زینوا أعیادکم بالتکبیر؛ عیدهای خود را با (گفتن) الله اکبر ، آذین بندید.»

۵- نماز عید

دسته ای دیگر از روایات روز عید فطر، اختصاص به اهمیت نماز این روز آن هم به صورت جماعت دارد؛ در صورت کلی «نماز عید» بابی در روایات فقهی ما هستند که گویای اهمیت خواندن نماز در اعیاد فطر، قربان، غدیر و نماز جمعه است. اما دربارۀ فضیلت نماز عید فطر روایات متعددی وارد شده است از جمله آنکه رسول خدا صلی الله علیه و آله ضمن روایتی فرمود «فإذا برزوا إلی مصلاهم قال الله عز و جل للملائکة ملائکتی ما جزاء الأجیر إذا عمل عمله قال فتقول الملائکة إلهنا و سیدنا جزاؤه أن توفی أجره قال فیقول الله عز و جل فإنی أشهدکم ملائکتی أنی قد جعلت ثوابهم عن صیامهم شهر رمضان و قیامهم فیه رضای و مغفرتی؛ و هنگامی که سوی محل برگزاری نماز عید روند، خدا عز و جل به ملائکه فرماید:ای ملائکه من، پاداش یک اجیر وقتی به وظیفه اش عمل کند چیست؟ گویند: معبودا و سیدا، پاداش او آن است که اجر او را به طور کامل عطا کنی. خدا عز و جل فرماید: ای ملائکه من، شما را گواه می گیرم که من پاداش این را که در ماه رمضان روزه گرفتند و به نماز ایستادند، رضایت و آمرزش خودم قرار دادم.»

البته شاید یکی از فلسفه های عید فطر، اهمیت گردهمایی مسلمانان در این روز است، همچنان که امام رضا علیه السلام فرمود «إنما جعل یوم الفطر العید لیکون للمسلمین مجتمعا یجتمعون فیه و یبرزون لله فیمجدونه علی ما من علیهم؛ یعنی روز فطر از این رو عید قرار داده شد تا روز گردهمایی مسلمانان باشد، و در این روز گرد هم آیند و برای خدا به صحرا (فضایی باز) درآیند و خداوند را بر منتی که بر آنها نهاده است ستایش و به بزرگی یاد کنند (کتاب من لایحضره الفقیه، ج ۱، ص۵۲۲ )

۶- دعا و نیایش

از جمله تأکیداتی که دربارۀ شب و روز عید فطر در روایات دیده می شود، دعا و مناجات به درگاه خداوند متعال است. در این باره دعای روز فطر در صحیفۀ سجادیه و دعای ندبه از ادعیۀ مأثوره و روایی ما هستند، همچنان که امام صادق علیه السلام دعای ندبه را در روز جمعه و عید فطر و عید قربان نافع دانستند.

انتهای پیام/