نگاهی به تحولات و اتفاقات منطقه باتکن قرقیزستان در آغاز قرن بیست و یکم نشان می دهد آسیای مرکزی در مقابل تهدیدات تروریستی و افراط گرایی آسیب پذیر است.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در بیشکک، برخی کارشناسان غربی، تحرکات و تجمع شبه نظامیان و برخی گروه های تروریستی نظیر داعش در شمال افغانستان را برای کشورهای آسیای مرکزی خطر و تهدید نمی دانند.

بر اساس اطلاعات آنان روسیه و اعضای سازمان پیمان امنیت جمعی این تهدیدات را بزرگنمایی می کنند اما تحولات سال های ۱۹۹۹- ۲۰۰۰ در استان «باتکن» قرقیزستان نشان داد کشورهای منطقه در مقابل تهدیدات تروریستی آسیب پذیر هستند.

ما به ارتش نیاز نداریم

پس از فروپاشی شوروی سابق، نمایندگان مجلس قرقیزستان بودجه ارتش را به طور قابل توجهی کاهش دادند زیرا به نظر آنان حل مشکلات اقتصادی و بحران مالی مهم تر بود.

نمایندگان مجلس به مقامات نظامی می گفتند کدام کشور قصد حمله به قرقیزستان دارد؟ کشورهای منطقه حالا مستقل هستند و ما دیگر به ارتش نیاز نداریم.

آن هنگام اعضای پارلمان تهدیدات ناشی از شبه نظامیان واقع در افغانستان را دست کم گرفته ولی همین موضوع اکنون چالش های جدی برای امنیت ملی به وجود آورده است.

جنبش اسلامی ازبکستان

در سال ۱۹۹۰ «اسلام کریم اف» رئیس جمهور ازبکستان برنامه مبارزه با سازمان های افراطی را اجرا کرد که متعاقب آن تعداد زیادی از افراط گرایان به افغانستان فرار کرده و آماده مبارزه با دولت کریم اف شدند.

در سال ۱۹۹۶ سازمانی افراطی به عنوان «جنبش اسلامی ازبکستان» تشکیل شد و برخی شهروندان کشورهای آسیای مرکزی عضو آن شدند.

سازمان مذکور کمک های مالی میلیون ها دلاری از طرف کشورها و سازمان های مختلف دریافت می کرد که در بین آنان «اوسامه بن لادن» رهبر سابق «القاعده» نیز بود.

شبه نظامیان جنبش اسلامی ازبکستان قصد حمله به قرقیزستان را نداشتند و خواهان استفاده از قلمروی قرقیزستان تنها برای ورود به ازبکستان بودند.

هدف آنها گسترش بی ثباتی در دره «فرغانه» بود زیرا در آن منطقه طرفدارانشان آماده قیام علیه «تاشکند» بودند.

«طاهر یولداش اف» رهبر جنبش اسلامی ازبکستان قبل از حمله به قرقیزستان گفته بود: جنگ ما علیه مردم قرقیزستان نیست و ما تنها گذر به ازبکستان را می خواهیم.

اما «بیشکک» با آنان همکاری نکرد و به مقابله با شبه نظامیان پرداخت.

آنچه گذشت

۳۰ جولای سال ۱۹۹۹

بیش از بیست شبه نظامی جنبش اسلامی ازبکستان وارد روستای «زردالی» استان «باتکن» قرقیزستان شدند.

۳۱ جولای

«عبدرحمان ماماتالی اف» استاندار باتکن به «عسکر اقایف» رئیس جمهور قرقیزستان گزارشی درباره فعالیت تروریست ها داد. شبه نظامیان از ساکنان منطقه مرزی با تاجیکستان غذا می خریدند. مقامات استانداری، وزارت کشور و وزارت امنیت ملی برای گفت وگو با تروریست ها تلاش کردند اما جواب نداد.

۶ آگوست

استاندار باتکن و ۳ افسر وزارت امنیت ملی قرقیزستان توسط تروریست ها بازداشت شدند. شبه نظامیان باز هم درخواست ایجاد کریدور به ازبکستان را کردند.

۷- ۱۲ اگوست

دولت به مذاکره با شبه نظامیان پرداخت و درخواست آزادی گروگان ها را داد و ارتش برای راه اندازی عملیات نظامی آماده شد.

۱۲ اگوست

یک افسر ارتش قرقیزستان آزاد شد و آنان پیشنهاد همکاری دادند.

۱۳ اگوست

دولت قرقیزستان به شبه نظامیان ۵۰ هزار دلار و محصولات غذاییداد و در نتیجه مذاکرات تمام گروگان ها آزاد شدند.

۱۵ اگوست

جنگنده های «سوخو ۲۴» و بالگردهای «می ۲۴» متعلق به نیروهای هوایی ازبکستان به مواضع تروریست ها حمله کردند.

۱۸ اگوست

۲ بالگرد نظامی قرقیزستان به مواضع تروریست ها در نزدیکی روستای موسوم به «جیلو سو» حمله کردند. بر اساس اطلاعات رسمی تعداد زیادی از شبه نظامیان کشته شدند.

۲۱ اگوست

«میرزاکان سوبان اف» وزیر امنیت ملی در گزارش خود از نابود شدن تمام تروریست ها خبر داد.

۲۲ اگوست

تعداد زیادی از سربازان قرقیز استان باتکن را ترک کردند. در مناطق مرزی تنها مرزبانان ماندند.

۲۴ اگوست

رئیس جمهور، وزیر امنیت ملی قرقیزستان را برکنار کرد. نظارت بر استان باتکن باز هم تشدید شد و گروه های تروریستی در مناطق کوهستانی پنهان شدند.

۲۶ اگوست

۲۰۰- ۲۵۰ شبه نظامی توانستند مواضع خود در روستاهای جیلو سو و زاردالی را تقویت کنند.

۱ سپتامبر

«ولادیمیر پوتین» نخست وزیر روسیه و «بوریس سیلایف» معاون نخست وزیر وقت قرقیزستان در شهر «مسکو» دیدار کردند و در نتیجه این ملاقات توافقنامه ارائه کمک های نظامی- تجهیزاتی برای مبارزه با تروریست ها امضا شد.

۳-۷ سپتامبر

عملیات نظامی ضدتروریستی مجددا آغاز شد. شبه نظامیان مجبور به فرار به قلمروی تاجیکستان شدند.

۲۵ سپتامبر

وزارت امنیت ملی از عدم حضور شبه نظامیان در قلمروی قرقیزستان خبر دادند.

۲۷ سپتامبر

مقامات انتظامی ۷۲ شهروند قرقیز را به اتهام همکاری با افراط گرایان بازداشت کرد.

۱۱ اگوست سال ۲۰۰۰

بیش از ۲۰۰ شبه نظامی باز هم وارد قرقیزستان شدند و در روستای «مزر» به نظامیان قرقیز حمله کردند.

این بار ارتش قرقیزستان آماده مبارزه بود و بالگردهای نظامی و نیروهای زمینی اردوگاه های تروریست ها را سریع پیدا کرد.

۴ اکتبر

وزارت امنیت ملی از اتمام عملیات نظامی خبر داد و تروریست ها به تاجیکستان و افغانستان فرار کردند.

در نتیجه این تحولات بیش از ۵۴ شهروند قرقیزستان کشته و ۸۲ نفر مجروح شدند. ۶۴ شبه نظامی نیز کشته شد.

تحولات باتکن در سال های ۱۹۹- ۲۰۰۰ نشان داد آسیای مرکزی در مقابل تهدیدات تروریستی آسیب پذیر است.

کشورهای منطقه نمی توانند امنیت را به تنهایی تأمین کنند و برنامه هایی برای تقویت امنیت جمعی لازم است.

بر خلاف پیش بینی های کارشناسان غربی تضمین قابل اعتمادی در برابر تکرار چنین تحولاتی وجود ندارد و حتی با حضور پایگاه های نظامی روسیه در قرقیزستان و تاجیکستان بر مرزهای این کشورها هنوز به طور کافی نظارت نمی شوند.

رشد قاچاق محصولات در منطقه عدم نظارت لازم بر مرزها را نشان می دهد.

انتهای پیام/ح