حکومت مستضعفان و پیروزی آنها بر ظالمان
خداوند در سوره مبارکه قصص به با یادآوری حکومت فرعون و ستم هایش به پیروزی مستضعفان با اراده الهی و حاکمیت آنها در زمین اشاره می کند.
خبرگزاری فارس- گروه قرآن و فعالیت های دینی: در ادامه انتشار شرح آیات منتخب قرآن و در بیستمین روز از ماه مبارک رمضان شرح و تفسیر آیات منتخب جزء ۲۰ قرآن کریم بر اساس تفسیر نور به همراه توضیحات حجت الاسلام محسن قرائتی تقدیم می شود.
آیات ۱ تا ۳ سوره مبارکه قصص
«طسم * تلک آیات الکتاب المبین * نتلوا علیک من نبإ موسی و فرعون بالحق لقوم یؤمنون» طا، سین، میم. اینها آیات کتاب روشنگر است. ما بخشی از سرگذشت موسی و فرعون را برای (آگاهی) گروهی که ایمان می آورند، به درستی بر تو می خوانیم.
شرح آیات ۱ تا ۳ سوره مبارکه قصص توسط حجت الاسلام قرائتی
برخی از دلایل نزول قرآن
۱- قرآن، معجزه ابدی اسلام، از همین حروف الفبای عربی تشکیل شده است، اگر آنرا کلام بشر می دانید شما نیز مثل آن را بیاورید. «طسم، تلک آیات»
۲- قرآن، کتاب روشن، شفاف و همه فهم است. «الکتاب المبین»
۳- بیان سرگذشت پیشینیان، نشانه قانونمند بودن سنت های الهی در تاریخ است. اگر تاریخ، حساب و کتاب و قانون نداشت، ما نمی توانستیم از آن برای زندگی امروز خود استفاده کنیم. «نتلوا … من نبإ موسی … لقوم یؤمنون»
۴- در نقل تاریخ، به فرازهای مهم و عبرت آموز توجه کنیم. («نبإ» به خبر مهم گفته می شود)
۵- مبارزه پیامبران با طاغوت ها و ستمگران، الگوی مؤمنان است. «نبإ موسی و فرعون … لقوم یؤمنون»
۶- داستان های قرآن، خرافه، خیالی و گزافه نیست. «نبإ موسی و فرعون بالحق»
۷- هدف قرآن از بیان داستان، هدایت مؤمنان است. «لقوم یؤمنون»
۸- اولین شرط هدایت، قابلیت است. «لقوم یؤمنون»
آیه ۴ سوره مبارکه قصص
«إن فرعون علا فی الأرض و جعل أهلها شیعا یستضعف طائفة منهم یذبح أبناءهم و یستحیی نساءهم إنه کان من المفسدین» همانا فرعون در سرزمین (مصر) سرکشی کرده و مردم آنجا را فرقه فرقه نموده است، گروهی از آنان را به زبونی و ناتوانی کشانده، پسرانشان را سر می برد و زنانشان را (برای کنیزی) زنده نگه می دارد. به راستی که او از تبهکاران است.
نام پادشاهان مصر، ایران و روم
کلمه «شیع» جمع «شیعة»، در اصل به معنای دنباله روی و تبعیت است ولی از آنجا که در یک گروه، معمولا بعضی از بعضی دیگر پیروی می کنند، به معنای گروه نیز می آید. کلمه «نساء» به معنای زنان است، ولی شاید در این آیه مراد دختران باشند، زیرا در برابر پسران قرار گرفته اند. کلمه «فرعون» نام شخص نیست، بلکه عنوان پادشاهان مصر بوده است. چنانکه «کسری» عنوان پادشاهان ایران و «قیصر» عنوان پادشاهان روم بوده است.[۱]
دلایل مطالعه و شناخت زندگی پیامبران
۱- شناخت اوضاع و احوال جوامع در هنگام ظهور و بعثت پیامبران، امری لازم است. «إن فرعون …»
۲- در شناخت نظام ها، اشخاص مهم نیستند، بلکه عملکردها اهمیت دارند. «إن فرعون علا فی الأرض» (نام «فرعون» به خاطر عملکرد استکباری ومتجاوزانه اوست)
۳- تکبر و گردن کشی، زمینه فساد و گناه است. «علا فی الأرض … یستضعف … یذبح …»
۴- تفرقه اندازی، بارزترین اهرم سلطه مستکبران بر مردم است. «جعل أهلها شیعا» (تا وقتی مردم اتحاد و همبستگی داشته باشند، طاغوت ها قدرتی ندارند و نمی توانند کاری از پیش ببرند.)
۵- تفرقه، مقدمه ذلت پذیری است. ابتدا مردم گروه گروه و متفرق می شوند سپس به استضعاف کشیده می شوند. «شیعا یستضعف»
۶- اعمال خلاف کارگزاران، به پای حاکم نیز حساب می شود. در این آیات تمام جنایات یاران فرعون، به شخص او نیز نسبت داده شد. «جعل، یستضعف، یذبح»
۷- خداوند، مسأله تفرقه افکنی را قبل از قتل و کشتار ذکر فرموده است. شاید به خاطر آن که تفرقه زمینه کشتن و یا مهم تر از کشتن است. «شیعا … یذبح»
۸- سیاست گذار و دستور دهنده نیز عامل و فاعل جرم شناخته می شود. «إن فرعون … یستضعف، یذبح، یستحیی»
۹- تفرقه افکنان مفسدند. «کان من المفسدین»
آری هر جامعه که حاکمش متکبر، مردمش متفرق، نیروهای فعالش مورد تهدید و منافعش در کام طبقه مرفه باشد، جامعه ای فرعونی و طاغوتی است.
شرح آیات ۴ و ۵ سوره مبارکه قصص توسط حجت الاسلام قرائتی
آیه ۵ سوره مبارکه قصص
«و نرید أن نمن علی الذین استضعفوا فی الأرض و نجعلهم أئمة و نجعلهم الوارثین» و ما اراده کرده ایم بر کسانی که در زمین به ضعف و زبونی کشیده شدند، منت گذاریم و آنان را پیشوایان و وارثان (روی زمین) قرار دهیم.
همه چیز به فرمان و اراده خداوند است
کلمه «منت» در اینجا به معنای نعمت بزرگ و با ارزش است، نه منت زبانی که بازگو کردن نعمت به قصد تحقیر دیگران باشد و مسلما کار زشت و ناپسندی است. شکی نیست که هرگاه اراده الهی بر تحقق امری تعلق گیرد، آن مسئله قطعا عملی خواهد شد و هیچ مانعی نمی تواند سد راه آن گردد، قرآن می فرماید: «إنما أمره إذا أراد شیئا أن یقول له کن فیکون»[۲] همانا فرمان اوست که هرگاه چیزی را اراده کند که باشد، پس آن چیز خواهد بود و محقق خواهد شد.
با اینکه همه نعمت ها از جانب خداوند است و بندگان در هر نعمتی رهین منت او هستند، لیکن او در خصوص چند نعمت، تعبیر به منت فرموده که طبعا از اهمیت بالای آنها حکایت دارد، از جمله:
نعمت اسلام
«کذلک کنتم من قبل فمن الله علیکم»[۳] شما نیز خودتان قبلا این گونه بودید، پس خداوند بر شما منت نهاد (تا ایمان در جانتان نفوذ کرد)
نعمت نبوت
«لقد من الله علی المؤمنین إذ بعث فیهم رسولا»[۴] همانا خداوند بر مؤمنان منت گذاشت که در میان آنها پیامبری از خودشان برانگیخت.
نعمت هدایت
«بل الله یمن علیکم أن هداکم»[۵] این خداوند است که بر شما منت دارد که شما را به سوی ایمان هدایت کرد.
نعمت حاکمیت مؤمنان
«و نرید أن نمن علی الذین استضعفوا فی الأرض …» در روایات بسیار، حضرت مهدی علیه السلام و حکومت آن بزرگوار در آخرالزمان مصداق اتم این آیه معرفی شده است.[۶]
مسئله حاکمیت مستضعفان بر زمین، با عبارات و بیان های مختلفی در قرآن آمده است:
الف: «وعد الله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الأرض»[۷] خداوند به کسانی که ایمان آورده و کار شایسته انجام داده اند، وعده خلافت در زمین را داده است.
ب: «و لقد أهلکنا القرون من قبلکم لما ظلموا … ثم جعلناکم خلائف فی الأرض»[۸] بعد از آنکه اقوام ستمگر پیشین را هلاک کردیم … شما را جانشینان زمین قرار دادیم.
ج: «أن الأرض یرثها عبادی الصالحون»[۹] بندگان صالح، وارث زمین می شوند.
د: «و أورثنا القوم الذین کانوا یستضعفون مشارق الأرض و مغاربها»[۱۰] ما مستضعفان را وارث شرق و غرب زمین گرداندیم.
ه: «لنهلکن الظالمین. و لنسکننکم الأرض من بعدهم»[۱۱] ما ستمگران را نابود وبعد از آن شما را ساکن زمین می گردانیم.
مراد از مستضعفان در این آیه، با توجه به مجهول بودن فعل «استضعفوا»، کسانی هستند که خود در این امر نقش نداشته و استکبار آنها را به استضعاف کشیده باشد.
پیام هایی از آیه ۵ سوره مبارکه قصص
۱- حکومت جهانی مستضعفان و حمایت از مظلومان تاریخ، اراده و خواست الهی است. «نرید»
۲- در حکومت خودکامه طاغوتی، نیروهای کارآمد به ضعف کشانده می شوند. «استضعفوا»
۳- آینده از آن مستضعفان است. «نجعلهم أئمة …»
۴- امامت، همچون بعثت، نعمت ویژهای است که خداوند بر مردم منت مینهد. در مورد بعثت پیامبر میفرماید: «لقد من الله علی المؤمنین إذ بعث فیهم رسولا»[۱۲] در اینجا میفرماید: «نمن … نجعلهم أئمة»
آیه ۶ سوره مبارکه قصص
«و نمکن لهم فی الأرض و نری فرعون و هامان و جنودهما منهم ما کانوا یحذرون» وبه آنان (مستضعفان) در زمین، قدرت و تمکن بخشیم، و از ناحیه آنان به فرعون و (وزیرش) هامان و سپاهیانشان آنچه را که از آن بیمناک بودند نشان دهیم.
شرح آیه ۶ سوره مبارکه قصص توسط حجت الاسلام قرائتی
غلبه مؤمنان بر دشمنان به اذن خدا
۱- مستضعفان مأیوس نشوند که خداوند به آنان نیز قدرت می دهد. «و نمکن لهم»
۲- اگر چه کیفر اصلی طاغوت ها در جهان دیگر است، ولی در دنیا نیز از قهر الهی در امان نخواهند بود.
۳- خداوند، کافران را به دست مؤمنان، ذلیل و خوار می گرداند. «نری … ما کانوا یحذرون»
۴- دشمن هر قدر بزرگ باشد، از مؤمنان هراس و وحشت دارد. «ما کانوا یحذرون»
پی نوشت ها
[۱] . لغت نامه دهخدا
[۲] . یس، ۸۲
[۳] . نساء، ۹۴
[۴] . آل عمران، ۱۶۴
[۵] . حجرات، ۱۷
[۶] . تفسیر کنزالدقایق
[۷] . نور، ۵۵
[۸] . یونس، ۱۳ و ۱۴
[۹] . انبیاء، ۱۰۵
[۱۰] . اعراف، ۱۳۷
[۱۱] . ابراهیم، ۱۳- ۱۴
[۱۲] . آل عمران، ۱۶۴
انتهای پیام/
خبرگزاری فارس- گروه قرآن و فعالیت های دینی: در ادامه انتشار شرح آیات منتخب قرآن و در بیستمین روز از ماه مبارک رمضان شرح و تفسیر آیات منتخب جزء ۲۰ قرآن کریم بر اساس تفسیر نور به همراه توضیحات حجت الاسلام محسن قرائتی تقدیم می شود.
آیات ۱ تا ۳ سوره مبارکه قصص
«طسم * تلک آیات الکتاب المبین * نتلوا علیک من نبإ موسی و فرعون بالحق لقوم یؤمنون» طا، سین، میم. اینها آیات کتاب روشنگر است. ما بخشی از سرگذشت موسی و فرعون را برای (آگاهی) گروهی که ایمان می آورند، به درستی بر تو می خوانیم.
شرح آیات ۱ تا ۳ سوره مبارکه قصص توسط حجت الاسلام قرائتی
برخی از دلایل نزول قرآن
۱- قرآن، معجزه ابدی اسلام، از همین حروف الفبای عربی تشکیل شده است، اگر آنرا کلام بشر می دانید شما نیز مثل آن را بیاورید. «طسم، تلک آیات»
۲- قرآن، کتاب روشن، شفاف و همه فهم است. «الکتاب المبین»
۳- بیان سرگذشت پیشینیان، نشانه قانونمند بودن سنت های الهی در تاریخ است. اگر تاریخ، حساب و کتاب و قانون نداشت، ما نمی توانستیم از آن برای زندگی امروز خود استفاده کنیم. «نتلوا … من نبإ موسی … لقوم یؤمنون»
۴- در نقل تاریخ، به فرازهای مهم و عبرت آموز توجه کنیم. («نبإ» به خبر مهم گفته می شود)
۵- مبارزه پیامبران با طاغوت ها و ستمگران، الگوی مؤمنان است. «نبإ موسی و فرعون … لقوم یؤمنون»
۶- داستان های قرآن، خرافه، خیالی و گزافه نیست. «نبإ موسی و فرعون بالحق»
۷- هدف قرآن از بیان داستان، هدایت مؤمنان است. «لقوم یؤمنون»
۸- اولین شرط هدایت، قابلیت است. «لقوم یؤمنون»
آیه ۴ سوره مبارکه قصص
«إن فرعون علا فی الأرض و جعل أهلها شیعا یستضعف طائفة منهم یذبح أبناءهم و یستحیی نساءهم إنه کان من المفسدین» همانا فرعون در سرزمین (مصر) سرکشی کرده و مردم آنجا را فرقه فرقه نموده است، گروهی از آنان را به زبونی و ناتوانی کشانده، پسرانشان را سر می برد و زنانشان را (برای کنیزی) زنده نگه می دارد. به راستی که او از تبهکاران است.
نام پادشاهان مصر، ایران و روم
کلمه «شیع» جمع «شیعة»، در اصل به معنای دنباله روی و تبعیت است ولی از آنجا که در یک گروه، معمولا بعضی از بعضی دیگر پیروی می کنند، به معنای گروه نیز می آید. کلمه «نساء» به معنای زنان است، ولی شاید در این آیه مراد دختران باشند، زیرا در برابر پسران قرار گرفته اند. کلمه «فرعون» نام شخص نیست، بلکه عنوان پادشاهان مصر بوده است. چنانکه «کسری» عنوان پادشاهان ایران و «قیصر» عنوان پادشاهان روم بوده است.[۱]
دلایل مطالعه و شناخت زندگی پیامبران
۱- شناخت اوضاع و احوال جوامع در هنگام ظهور و بعثت پیامبران، امری لازم است. «إن فرعون …»
۲- در شناخت نظام ها، اشخاص مهم نیستند، بلکه عملکردها اهمیت دارند. «إن فرعون علا فی الأرض» (نام «فرعون» به خاطر عملکرد استکباری ومتجاوزانه اوست)
۳- تکبر و گردن کشی، زمینه فساد و گناه است. «علا فی الأرض … یستضعف … یذبح …»
۴- تفرقه اندازی، بارزترین اهرم سلطه مستکبران بر مردم است. «جعل أهلها شیعا» (تا وقتی مردم اتحاد و همبستگی داشته باشند، طاغوت ها قدرتی ندارند و نمی توانند کاری از پیش ببرند.)
۵- تفرقه، مقدمه ذلت پذیری است. ابتدا مردم گروه گروه و متفرق می شوند سپس به استضعاف کشیده می شوند. «شیعا یستضعف»
۶- اعمال خلاف کارگزاران، به پای حاکم نیز حساب می شود. در این آیات تمام جنایات یاران فرعون، به شخص او نیز نسبت داده شد. «جعل، یستضعف، یذبح»
۷- خداوند، مسأله تفرقه افکنی را قبل از قتل و کشتار ذکر فرموده است. شاید به خاطر آن که تفرقه زمینه کشتن و یا مهم تر از کشتن است. «شیعا … یذبح»
۸- سیاست گذار و دستور دهنده نیز عامل و فاعل جرم شناخته می شود. «إن فرعون … یستضعف، یذبح، یستحیی»
۹- تفرقه افکنان مفسدند. «کان من المفسدین»
آری هر جامعه که حاکمش متکبر، مردمش متفرق، نیروهای فعالش مورد تهدید و منافعش در کام طبقه مرفه باشد، جامعه ای فرعونی و طاغوتی است.
شرح آیات ۴ و ۵ سوره مبارکه قصص توسط حجت الاسلام قرائتی
آیه ۵ سوره مبارکه قصص
«و نرید أن نمن علی الذین استضعفوا فی الأرض و نجعلهم أئمة و نجعلهم الوارثین» و ما اراده کرده ایم بر کسانی که در زمین به ضعف و زبونی کشیده شدند، منت گذاریم و آنان را پیشوایان و وارثان (روی زمین) قرار دهیم.
همه چیز به فرمان و اراده خداوند است
کلمه «منت» در اینجا به معنای نعمت بزرگ و با ارزش است، نه منت زبانی که بازگو کردن نعمت به قصد تحقیر دیگران باشد و مسلما کار زشت و ناپسندی است. شکی نیست که هرگاه اراده الهی بر تحقق امری تعلق گیرد، آن مسئله قطعا عملی خواهد شد و هیچ مانعی نمی تواند سد راه آن گردد، قرآن می فرماید: «إنما أمره إذا أراد شیئا أن یقول له کن فیکون»[۲] همانا فرمان اوست که هرگاه چیزی را اراده کند که باشد، پس آن چیز خواهد بود و محقق خواهد شد.
با اینکه همه نعمت ها از جانب خداوند است و بندگان در هر نعمتی رهین منت او هستند، لیکن او در خصوص چند نعمت، تعبیر به منت فرموده که طبعا از اهمیت بالای آنها حکایت دارد، از جمله:
نعمت اسلام
«کذلک کنتم من قبل فمن الله علیکم»[۳] شما نیز خودتان قبلا این گونه بودید، پس خداوند بر شما منت نهاد (تا ایمان در جانتان نفوذ کرد)
نعمت نبوت
«لقد من الله علی المؤمنین إذ بعث فیهم رسولا»[۴] همانا خداوند بر مؤمنان منت گذاشت که در میان آنها پیامبری از خودشان برانگیخت.
نعمت هدایت
«بل الله یمن علیکم أن هداکم»[۵] این خداوند است که بر شما منت دارد که شما را به سوی ایمان هدایت کرد.
نعمت حاکمیت مؤمنان
«و نرید أن نمن علی الذین استضعفوا فی الأرض …» در روایات بسیار، حضرت مهدی علیه السلام و حکومت آن بزرگوار در آخرالزمان مصداق اتم این آیه معرفی شده است.[۶]
مسئله حاکمیت مستضعفان بر زمین، با عبارات و بیان های مختلفی در قرآن آمده است:
الف: «وعد الله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الأرض»[۷] خداوند به کسانی که ایمان آورده و کار شایسته انجام داده اند، وعده خلافت در زمین را داده است.
ب: «و لقد أهلکنا القرون من قبلکم لما ظلموا … ثم جعلناکم خلائف فی الأرض»[۸] بعد از آنکه اقوام ستمگر پیشین را هلاک کردیم … شما را جانشینان زمین قرار دادیم.
ج: «أن الأرض یرثها عبادی الصالحون»[۹] بندگان صالح، وارث زمین می شوند.
د: «و أورثنا القوم الذین کانوا یستضعفون مشارق الأرض و مغاربها»[۱۰] ما مستضعفان را وارث شرق و غرب زمین گرداندیم.
ه: «لنهلکن الظالمین. و لنسکننکم الأرض من بعدهم»[۱۱] ما ستمگران را نابود وبعد از آن شما را ساکن زمین می گردانیم.
مراد از مستضعفان در این آیه، با توجه به مجهول بودن فعل «استضعفوا»، کسانی هستند که خود در این امر نقش نداشته و استکبار آنها را به استضعاف کشیده باشد.
پیام هایی از آیه ۵ سوره مبارکه قصص
۱- حکومت جهانی مستضعفان و حمایت از مظلومان تاریخ، اراده و خواست الهی است. «نرید»
۲- در حکومت خودکامه طاغوتی، نیروهای کارآمد به ضعف کشانده می شوند. «استضعفوا»
۳- آینده از آن مستضعفان است. «نجعلهم أئمة …»
۴- امامت، همچون بعثت، نعمت ویژهای است که خداوند بر مردم منت مینهد. در مورد بعثت پیامبر میفرماید: «لقد من الله علی المؤمنین إذ بعث فیهم رسولا»[۱۲] در اینجا میفرماید: «نمن … نجعلهم أئمة»
آیه ۶ سوره مبارکه قصص
«و نمکن لهم فی الأرض و نری فرعون و هامان و جنودهما منهم ما کانوا یحذرون» وبه آنان (مستضعفان) در زمین، قدرت و تمکن بخشیم، و از ناحیه آنان به فرعون و (وزیرش) هامان و سپاهیانشان آنچه را که از آن بیمناک بودند نشان دهیم.
شرح آیه ۶ سوره مبارکه قصص توسط حجت الاسلام قرائتی
غلبه مؤمنان بر دشمنان به اذن خدا
۱- مستضعفان مأیوس نشوند که خداوند به آنان نیز قدرت می دهد. «و نمکن لهم»
۲- اگر چه کیفر اصلی طاغوت ها در جهان دیگر است، ولی در دنیا نیز از قهر الهی در امان نخواهند بود.
۳- خداوند، کافران را به دست مؤمنان، ذلیل و خوار می گرداند. «نری … ما کانوا یحذرون»
۴- دشمن هر قدر بزرگ باشد، از مؤمنان هراس و وحشت دارد. «ما کانوا یحذرون»
پی نوشت ها
[۱] . لغت نامه دهخدا
[۲] . یس، ۸۲
[۳] . نساء، ۹۴
[۴] . آل عمران، ۱۶۴
[۵] . حجرات، ۱۷
[۶] . تفسیر کنزالدقایق
[۷] . نور، ۵۵
[۸] . یونس، ۱۳ و ۱۴
[۹] . انبیاء، ۱۰۵
[۱۰] . اعراف، ۱۳۷
[۱۱] . ابراهیم، ۱۳- ۱۴
[۱۲] . آل عمران، ۱۶۴
انتهای پیام/
گفتگو با هوش مصنوعی
💬 سلام! می‌خوای درباره‌ی «حکومت مستضعفان و پیروزی آنها بر ظالمان» بیشتر بدونی؟ من اینجام که راهنماییت کنم.