خبرگزاری تسنیم، در هفته های گذشته خبر از عقد قرارداد اقتصادی بین اردن و چین توسط سفیر این کشور چن چواندونگ مطرح شد. در اینجا سوالی که مطرح می شود این است که با وجود وابستگی اردن به غرب به عنوان رقیب چین، سطح روابط اقتصادی دو کشور در چند سال اخیر چگونه بوده است؟

توسعه سریع اقتصادی چین سبب حضور در منطقه خاورمیانه گردیده است، به عنوان مثال از سال ۱۹۹۰ تا سال ۲۰۱۰ میزان واردات نفت از منطقه به چین ۱۰ برابر رشد داشت. روابط اقتصادی چین با خاورمیانه تنها به خاطر مسائل انرژی نبوده و به خاطر ابتکار جاده و کمربند در حال حاضر به عنوان بزرگترین سرمایه گذار منطقه در ۱۱ کشور این منطقه اقدام نموده است و یکی از این یازده کشور پادشاهی اردن هاشمی میباشد، که از لحاظ منابع انرژی فقیر می باشد. در ۲۲ دسامبر ۲۰۲۱ سفیر چین در اردن خواستار تحکیم روابط سیاسی استراتژیکی با اردن شد.

در ابتدا مهم است که توضیح دهیم که چگونه چین به چنین نقش برجسته ای در اقتصاد اردن رسید. در واقع، برای سال ها، روابط اردن و چین وجود نداشت. در جریان سپتامبر سیاه اردن در سال ۱۹۷۰، حزب کمونیست چین از فدائیان فلسطینی در تلاش هایشان برای سرنگونی سلطنت حمایت کرد. با این حال، در سال های پس از چرخش نیکسون، رئیس جمهور ایالات متحده به چین، دولت اردن نیز از آن پیروی کرد. در دهه ۱۹۸۰، اردن به دنبال روابط بیشتر با چین شد. روابط رو به رشد اردن با چین با تحولات اقتصادی جدید که توسط دنگ شیائوپینگ، رهبر ارشد حزب کمونیست چین در آن زمان رهبری می شد، همزمان شد. به طور خاص، توسعه مناطق ویژه اقتصادی چین، اولین تلاش های این کشور را به سمت یک اقتصاد بازتر برجسته کرد و تولید مبتنی بر صادرات در مرکز این مناطق جدید قرار داشت.

چین، مانند بسیاری از نقاط دیگر جهان، به یکی از صادرکنندگان غالب به اردن تبدیل شده است. با این حال، با ظهور شی جین پینگ، رهبر برجسته و توسعه «ابتکار کمربند و جاده»، پویایی اردنی-چینی قطعا در حال تغییر است. در واقع، تحرکات چین در سال های اخیر شاهد افزایش در معاملات تجاری و مذاکرات دوجانبه بوده است. طبق بیانیه سال ۲۰۱۳ وزارت امور خارجه چین، روابط چین و اردن با سرعت بیشتری توسعه یافت. تبادلات و همکاری ها در زمینه های مختلف به پیشرفت های جدید ادامه داد. در واقع، در ماه سپتامبر۲۰۱۳ ، ملک عبدالله در نمایشگاه کشورهای عربی در چین که در نینگشیا برگزار شد، شرکت کرد. در آنجا ملک عبدالله شخصا با لی کچیانگ نخست وزیر چین دیدار کرد. اندکی پس از آن، چین و اردن با موفقیت در مورد ایجاد یک کارخانه نفت شیل در اردن مذاکره کردند و برخی کارشناسان ارزش این قرارداد را حدود ۲٫۵ میلیارد دلار ارزیابی کردند. قراردادهای دیگری که در سپتامبر ۲۰۱۳ ایجاد شد شامل قراردادهایی با «شرکت علم و فناوری Goldwind سین کیانگ و شرکت بین المللی آب و برق چین برای طراحی، ساخت و اجرای طرح ۳۰۰ مگاواتی با انرژی بادی در اردن بود.»

در سال ۲۰۱۴، اردن شروع به افزایش صادرات خود کرد و کالاهای خام و منسوجات را به چین ارسال کرد. در سال ۲۰۱۵، چین و اردن قراردادی به ارزش ۲٫۸ میلیارد دلار برای ساخت سیستم ریلی اردن منعقد کردند. در همین حال، اداره منطقه ویژه اقتصادی عقبه اردن (ASEZA) یک «توافقنامه سرمایه گذاری بزرگ با اتاق سرمایه گذاری شنژن چین» با هدف توسعه بخش های صنعتی عقبه ایجاد کرد. این تقریبا همزمان با پذیرفتن کمک مالی حدود ۴٫۷ میلیون دلاری چین برای خرید تجهیزات نظامی چینی توسط نیروهای مسلح اردن (JAF) انجام شد. با اعلام دانشگاه علوم زمین چین در ووهان، یک قرارداد اضافی در آموزش ظاهر شد و دانشگاه علوم زمین چین در ووهان برنامه های خود را برای ساخت مدرسه ای در امان به نام «آکادمی جاده ابریشم» اعلام کرد. اقتصاددانان تخمین زدند که ارزش کل سرمایه گذاری های چین تنها در آن ماه به حدود ۷ میلیارد دلار رسیده است. از سوی دیگر، وزارت امور خارجه ایالات متحده تنها حدود یک میلیارد دلار کمک ارائه کرده است و گزارش های رسمی ایالات متحده نشان می دهد که در یک دوره ۵ ساله، اردن تنها ۶٫۳۷۵ میلیارد دلار دریافت کرده است.

در سال ۲۰۱۶، چین آرزوهای خود در خاورمیانه را به طرز باورنکردنی روشن کرد. دولت چین در متنی به نام «مقاله سیاست عربی» اهمیت اردن و شام را برجسته کرد. در این مقاله بیان داشته بودن که «دو هزار سال پیش، [جایی که] جاده های ابریشم زمینی و دریایی، کشورهای چین و عرب را به هم پیوند می دادند». وقتی به زمان حال برمی گردیم، این سند به صراحت بیان می کند که بسیاری از سیاست های فعلی چین در منطقه بر «فرایند پیگیری مشترک کمربند اقتصادی جاده ابریشم و ابتکار راه ابریشم دریایی قرن بیست و یکم» متمرکز است.

تا سال ۲۰۱۷، وزارت بازرگانی چین ارقام قابل توجهی را گزارش کرد و تخمین زد که «واردات اردن از چین به ۲٫۷۷۲ میلیارد دلار و صادرات به چین به ۱۶۴ میلیون دلار رسیده است.» در سال ۲۰۱۸، منابع اردنی تخمین زدند که روابط تجاری بین دو کشور در حال حاضر حدود ۳ میلیارد دلار ارزش دارد، در حالی که مقامات چینی برنامه های مشترک ساخت و ساز را با هدف ایجاد یک مرکز جدید به نام مرکز کالای جاده ابریشم دریایی فوجیان اعلام کردند. گفتگوهای سطح بالا بین رهبران تجاری چین و مقامات اردنی (تا خود ملک عبدالله) در طول سال های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ ادامه یافت.

از زمان برقراری روابط دیپلماتیک بین امان و پکن در سال ۱۹۷۷ و روابط چین و اردن با تبادلات فعال در همه سطوح به طور سالم و پیوسته به توسعه خود ادامه داده است به طوری که چین به سومین شریک تجاری اردن و دومین شریک بزرگ منبع واردات برای امان تبدیل شده است، به طوری که تا سال ۲۰۲۱ این سطح روابط تجاری دوجانبه به اوج خود می رسد و نسبت به سال ۲۰۲۰ به ۱۷ درصد افزایش می رسد و رقم تجارت در این سال به ۳٫۱۰۷ میلیارد دلار رسید.

امروزه در اردن سرمایه گذاری چینی ها در حال افزایش است به طوری که چینی ها در ۶۲ پروژه در اردن سرمایه گذاری کرده اند. سرمایه گذاری در حوزه توسعه اجتماعی، بهداشت و زیرساخت ها، آب و فاضلاب، فناوری اطلاعات، حمایت از پناهندگان سوری و فلسطینی، ساخت هتل، توسعه مناطق گردشگری و استخراج مواد معدنی از جمله پتاس می باشد، به طوری که چین بزرگترین وارد کننده پتاس است که سالانه بیش از ۶۰۰ هزار تن از اردن وارد می کند.

از نظر گردشگری اردن یکی از محبوب ترین مناطق گردشگری برای چینی ها می باشد و با وجود عدم خطوط هوایی مستقیم بین دو کشور، تعداد گردشگران چینی که به اردن می آیند به طور مداوم در حال افزایش است به طوری که بر اساس یک قراردادی که در سال ۲۰۱۵ در زمینه همکاری های اقتصادی بین دو کشور منعقد گردیده است ،تعداد گردشگران در سال ۲۰۱۶ به ۳۷ هزار گردشگر نسبت به سال ۲۰۱۵ افزایش یافت.

حجم سرمایه گذاری چین در اردن۱۰۰ میلیون دلار تخمین زده می شود و حجم مبادلات تجاری بین دو کشور در سال ۲۰۱۴ به حدود دو و نیم میلیارد دلار رسید که نسبت به ۲٫۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ افزایش یافت و در این دهه روند صعودی را به خود گرفته است. صادرات به چین از ۱۰۶ میلیون دلار در سال ۲۰۱۳ به ۱۸۷ میلیون دلار در سال ۲۰۱۴ افزایش یافت که افزایشی ۷۸ درصدی را به خود گرفت و در مقابل واردات اردن از چین ۲٫۲میلیارد دلار به در سال ۲۰۱۳ به ۲٫۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ با نرخ ۹ درصد افزایش یافت.

صادرات به چین در حوزه محصولات شیمیایی و صنایع وابسته به آن، ماشین آلات، تجهیزات الکتریکی، پارچه و لباس می باشد. صادرات اردن به چین در سال ۲۰۱۸ به حدود ۱۰۴٫۸ میلیون دلار در مقایسه با حدود ۱۳۷٫۳ میلیون دلار در سال ۲۰۱۷ بود که کاهشی۲۳ درصدی در مقایسه با واردات از چین در سال ۲۰۱۸ نزدیک به ۲٫۷۷ میلیارد دلار ، در مقایسه با حدود ۲٫۷۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷ بوده است، که این امر ناشی از بحران اقتصادی اردن در این سال بوده است.

* سعید جمشیدی ( کارشناس مسائل غرب آسیا و شما آفریقا)

انتهای پیام/