ایسنا/خراسان رضوی گل «جام زرین پاییزه» گیاهی ارزشمند است که به دلایل مختلفی مانند تغییرات آب و هوایی و چرای بی رویه در رویشگاه های بومی و طبیعی آن و عدم حفاظت لازم، به شدت در معرض انقراض قرار گرفته است و چنانچه به طور جدی مورد توجه، پژوهش و سازگاری قرار نگیرد، با خطر انقراض مواجه خواهد شد.

انقراض یک پدیده طبیعی بوده، اما انسان به انقراض گونه ها در جهان سرعت بیشتری بخشیده است و با اینکار گونه ها در معرض خطر بیشتری قرار گرفته اند. این گونه های در حال انقراض، مزایای زیادی دارند که از جمله می توان به منبع ژن های حیاتی، اهمیت اکولوژیکی و خواص ارزشمند دارویی آن ها اشاره کرد.

بیش از ۱۵ تا ۴۰ درصد گونه های زنده، در سال ۲۰۵۰ انقراض پیدا خواهند کرد

در این مقاله آمده است: «گیاهان، یکی از ذخایر ارزشمند ژنتیکی جهان محسوب می شوند. پیش بینی می شود که بیش از ۱۵ تا ۴۰ درصد گونه های زنده، در سال ۲۰۵۰ انقراض پیدا خواهند کرد. مطالعات در مورد گونه های در حال انقراض و حفظ ذخایر ژنتیکی در دنیا، از سال ۱۹۶۰ به طور بسیار جدی مطرح شد. به طوری که سازمان های بین المللی در این راستا تشکیل شدند. این سازمان ها اقداماتی برای حفظ این گونه ها از جمله تشکیل بانک های ژن گیاهی، تعیین مناطق حفاظت شده جهت حفظ ذخایر ژنتیکی و کاشت گونه های در حال انقراض در باغ های گیاه شناسی را پیشنهاد کردند. سازمان بین المللی حفاظت از طبیعت، در سال ۲۰۱۶ اعلام کرد که ۲۴۹۳ گونه گیاهی در معرض خطر انقراض هستند».

جام زرین پتانسیل های زیادی به عنوان یک گیاه دارویی و زینتی دارد

در این پژوهش عنوان شده است: «گل جام زرین پاییزه یا استرنبرجیا با نام انگلیسی Daffodil Autumn و نام علمی Sternbergia lutea یکی از گیاهان سوخوار زینتی شگفت آور از تیره نرگس سانان در ایران است که به صورت وحشی در شمال و غرب کشور می روید. در برخی از مناطق ایران مانند استان های فارس، کهگیلویه و بویر احمد و هرمزگان این گونه با نام گل بی منت باران می شناسند که دلیل آن، گلدهی بدون نیاز به بارندگی این گل است. این گونه به خاطر گل های جذاب زرد طلایی، پتانسیل های زیادی به عنوان یک گیاه زینتی دارد. همچنین به دلیل اینکه سوخ(پیاز) آن دارای آلکالوئیدهای نوع آماریلیداسه است، دارای ویژگی های دارویی است. پتانسیل های ویژه زینتی و دارویی جام زرین پاییزه مانند سایر سوخوارها آنچنان که باید مورد توجه قرار نگرفته است. متاسفانه این گونه گیاهی ارزشمند به دلایل مختلفی مانند تغییرات آب و هوایی و چرای بی رویه در رویشگاه های بومی و طبیعی آن و عدم حفاظت لازم، به شدت در معرض انقراض قرار گرفته است و چنانچه به طور جدی مورد توجه، پژوهش و سازگاری قرار نگیرد، با خطر انقراض مواجه خواهد شد.

این گونه به دلیل داشتن گل های زرد طلایی جذاب آن که در اوایل پائیز باز می شوند، پتانسیل های زیادی به عنوان یک گیاه زینتی دارد و می تواند به عنوان گل شاخه بریدنی، گیاه گلدانی و آپارتمانی، کاشت در هوای آزاد و فضای سبز و پارک ها، باغچه ها و همچنین به عنوان گیاه دارویی استفاده شود».

پژوهشگران نشان داده اند: «گیاهان این جنس که سوخ دار هستند، علاوه بر اهمیت کاربرد به عنوان گیاه زینتی، به دلیل دارا بودن متابولیت های ثانویه ارزشمند دارویی مانند آلکالوییدها و لکتین ها نیز مورد توجه هستند. همچنین در مطالعاتی مشخص شده است عصاره تهیه شده از گیاهان این جنس دارای اثرات بازدارندگی و ضد قارچ است.

جام زرین پاییزه به سرما و تنش خشکی مقاوم بوده و نیاز به آفتاب کامل دارد

در کشور ترکیه جام زرین پاییزه مهمترین گونه از جنس Sternbergia به عنوان گیاهی زینتی و دارویی معرفی شده است. این گیاه به سرما و تنش خشکی مقاوم بوده و نیاز به آفتاب کامل دارد و جالب تر اینکه در خاک های قلیایی استقرار بهتری دارد. کشت و کار، سبز شدن و گلدهی آن در اواخر تابستان و اوایل پاییز و در زمانی که دیگر گیاهان زینتی و پوششی فضای سبز به خزان و پایان عمر خود رسیده اند، شروع می شود که سبب تازگی و زیبایی دوباره فضای سبز شده و گل های زرد طلایی آن می تواند مناظر چشم نواز ویژه ای را به تماشا بگذارد . همچنین از دیدگاه بهره وری بهتر مصرف آب نیز گیاهی کم نیاز و به صرفه است».

به طور کلی در این مقالات آمده است: «منبع ژنتیکی بومی هر کشور، ذخایر ژنتیکی ارزشمند و مورد نیاز برای به نژادی و استفاده از ژن های مفید در پژوهش های جاری و آینده کشور هستند و در این راستا گونه های وحشی فراوانی از گل و گیاهان زینتی در اقلیم پهناور ایران سازگار شده اند. با توجه به تنوع آب و هوایی و ذخایر ژنتیکی فراوان و ارزشمند کشورمان، گیاهان بومی با ویژگی های دارویی-زینتی و نیز متحمل به تنش هایی مانند خشکی و شوری در ایران دارای تنوع مناسبی هستند. با وارد کردن گیاهان بومی با کاربردهای زینتی و دارویی در فهرست گیاهان مناسب برای فضای سبز، جامعه گیاهان دارویی گسترش قابل توجهی پیدا کرده و بی شک میزان هزینه ها از لحاظ نگهداری کاهش خواهد یافت و از نابودی و انقراض آن ها جلوگیری خواهد شد».

منابع:

*توحید فر، م و دیگران. (۱۳۹۵). «نجات گونه های گیاهی در حال انقراض با استفاده از تراریخته». مجله ایمنی زیستی. شماره ۴- صص: ۳۱-۲۳.

*پاک دامن سردرود، ب و دیگران . (۱۳۹۶). «بررسی فعالیت ضدقارچی عصاره متانولیک گیاه جام زرین کوروش (Sternbergia clusiana Spreng)». کنفرانس بین المللی علوم کشاورزی، گیاهان دارویی و طب سنتی .صص: ۷-۱.

*ناصری،ا و دیگران. (۱۳۹۵). « اثر تیمار سرما و اندازه سوخ بر رشد، نمو و گلدهی گیاه جام زرین». پایان نامه کارشناسی ارشد تولیدات گیاهی(گرایش اصلاح گیاهان باغبانی). دانشگاه ملایر. دانشکده کشاورزی. صص: ۹۸-۱.

انتهای پیام