به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد، محمدرضا ساقی در حاشیه نمایشگاه بین المللی قرآن مشهد در گفت وگو با خبرنگاران اظهارداشت: موزه قرآن آستان قدس رضوی، اولین موزه تخصصی قرآن در جهان است که از سال ۱۳۶۴ در صحن کوثر حرم مطهر رضوی تأسیس شده و تاکنون ۳۹ سال است که به فعالیت خود ادامه می دهد. در این موزه، منتخبی از نفیس ترین قرآن های خطی آستان قدس به نمایش گذاشته شده است و بازدیدکنندگان می توانند با سیر تحول رسم الخط و تذهیب قرآن در طول تاریخ آشنا شوند.

بزرگ ترین گنجینه قرآن های خطی جهان در کتابخانه آستان قدس

وی افزود: کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی با دارا بودن حدود ۲۳ هزار نسخه قرآن و جزوات قرآنی خطی، بزرگ ترین مجموعه قرآن های خطی جهان را در اختیار دارد. در میان این نسخ، جزواتی با دست خط منسوب به هفت تن از ائمه اطهار (ع) نیز وجود دارد که بخشی از آن ها در موزه به نمایش درآمده و بخشی دیگر در بخش نسخه های خطی کتابخانه نگهداری می شود.

چاپ نفیس نسخ خطی ارزشمند قرآن توسط آستان قدس رضوی

کارشناس مسئول تعاملات فرهنگی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تصریح کرد: آستان قدس رضوی برای حفظ و معرفی این آثار ارزشمند، اقدام به چاپ نفیس برخی از نسخ خطی خاص کرده است.از جمله نسخ ارزشمندی که چاپ نفیس شده اند، می توان به قرآن با دست خط منسوب به حضرت امام علی (ع)، جزوه قرآنی با دست خط منسوب به حضرت علی بن موسی الرضا (ع)، قرآن بایسنقر میرزا ، نوه تیمور گورکانی و جزوه قرآنی برادرش ابراهیم سلطان اشاره کرد؛ این دو نسخه از نفیس ترین آثار خطی دوره تیموری محسوب می شوند.

ساقی ادامه داد: قرآن کامل با دست خط عبدالله طباخ هروی و مصحف مشهد رضوی نیز در زمره آثار چاپ شده اند، یکی از مهم ترین قرآن های خطی جهان است که به دلیل ویژگی های خاص رسم الخطی و قدمت تاریخی خود، اهمیت زیادی دارد.

قدیمی ترین قرآن خطی جهان به خط «مایلی» در آستان قدس رضوی

وی یکی از برجسته ترین آثاری که آستان قدس در نمایشگاه به نمایش گذاشته، قرآن به خط «مایلی» عنوان کرد و افزود: خط مایلی قدیمی ترین خطی است که برای نگارش قرآن به کار رفته و حتی از خط کوفی نیز کهن تر است. در این خط، حروفی مانند «الف» و «لام» به صورت مایل نوشته می شوند. این شیوه نگارش، شباهت زیادی به تایپ ایتالیک امروزی دارد.

کارشناس مسئول تعاملات فرهنگی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی افزود: در جهان، تنها ۵۰ جزوه قرآنی به خط مایلی موجود است که کامل ترین آن ها در مجموعه آستان قدس رضوی نگهداری می شود. پژوهش های گسترده ای روی این نسخه انجام شده که نشان می دهد این قرآن متعلق به نیمه دوم قرن اول هجری، یعنی حدود ۱۴۰۰ سال پیش است.

تحقیقات گسترده برای اثبات اصالت و قدمت نسخه های خطی قرآن

ساقی در ادامه به پژوهش های انجام شده روی این نسخه اشاره کرد و گفت: دکتر مرتضی کریم نیا، پژوهشگر برجسته، بیش از شش سال روی این نسخه تحقیق کرده است. این پژوهش تحت نظارت سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و با حمایت مؤسسه آل البیت (ع) که تحت سرپرستی آیت الله شهرستانی فعالیت می کند، انجام شده است.

وی افزود: برای تعیین قدمت این قرآن، نمونه هایی از آن در هشت آزمایشگاه معتبر بین المللی مورد بررسی قرار گرفته و نتایج آزمایش ها تأیید کرده که این نسخه به نیمه دوم قرن اول هجری بازمی گردد. این موضوع، تمامی شبهات مربوط به جدید بودن یا وحیانی نبودن قرآن را رد می کند و اهمیت این نسخه را دوچندان می سازد.

دسترسی آزاد پژوهشگران به اطلاعات و تصاویر نسخه های قرآنی

کارشناس مسئول تعاملات فرهنگی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تأکید کرد: تمامی پژوهش ها و تصاویر باکیفیت این نسخه ارزشمند در یک سایت تخصصی به نام Codex Mashhad بارگذاری شده و علاقه مندان از سراسر جهان می توانند به این اطلاعات دسترسی داشته باشند.

ساقی افزود: علاوه بر این، سایر نسخ خطی قرآن که در مجموعه آستان قدس رضوی نگهداری می شوند، برای پژوهشگران قابل دسترسی هستند.

حمایت از پژوهشگران حوزه نسخ خطی قرآن

وی تصریح کرد: سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی علاوه بر نگهداری از این گنجینه ارزشمند، از پژوهشگران فعال در حوزه نسخ خطی قرآن نیز حمایت می کند.

کارشناس مسئول تعاملات فرهنگی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی گفت: این سازمان دارای یک مرکز تخصصی پژوهش های خطی است که پژوهشگران می توانند با مراجعه به آن، از منابع و مشاوره کارشناسان بهره مند شوند. همچنین، این سازمان اولویت های پژوهشی خود را اعلام کرده و پژوهشگرانی که در این زمینه فعالیت کنند، از حمایت های مالی نیز برخوردار خواهند شد.

ساقی افزود: در حال حاضر، پژوهشگران متعددی در حوزه نسخ خطی قرآنی با ما همکاری دارند و این تعداد در حال افزایش است. ما آماده ایم تا از پژوهشگران بیشتری در این زمینه حمایت کنیم و امکان دسترسی به منابع ارزشمند قرآنی را برای آنان فراهم سازیم.

همکاری های گسترده آستان قدس رضوی در حوزه نسخ خطی و مرمت آثار

وی گفت: سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، علاوه بر فعالیت های گسترده در حوزه نگهداری و معرفی نسخ خطی قرآن، همکاری های علمی و فرهنگی متعددی را در سطح ملی و بین المللی دنبال می کند.این سازمان با مراکز علمی و مذهبی مختلف از جمله عتبات عالیات و کتابخانه های معتبر جهان تفاهم نامه هایی منعقد کرده و در حوزه مرمت نسخ خطی و چاپ نفایس فرهنگی نقش فعالی ایفا می کند.

دعوت از پژوهشگران برای مطالعه و چاپ نفایس خطی

کارشناس مسئول تعاملات فرهنگی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی خاطرنشان کرد: ما از پژوهشگران و ناشرانی که در زمینه چاپ و نشر نفایس خطی فعالیت دارند، دعوت می کنیم تا به انتخاب خود و براساس سلیقه و حوزه علمی موردنظرشان، به مجموعه ما مراجعه کنند و از گنجینه غنی نسخ خطی بهره مند شوند. با انعقاد تفاهم نامه، این افراد می توانند تصاویر باکیفیت این آثار را دریافت کرده و چاپ نفیس از آن ها را منتشر کنند تا این میراث گران بها در دسترس پژوهشگران و علاقه مندان سراسر جهان قرار گیرد.

ساقی تأکیدکرد: این همکاری ها منحصر به داخل کشور نیست، بلکه ما با مراکزی در خارج از کشور نیز در ارتباط هستیم و تلاش داریم از طریق تعاملات بین المللی، ذخایر فرهنگی مان را به جهانیان معرفی کنیم.

تفاهم نامه های علمی و فرهنگی با عتبات عالیات و مراکز علمی جهان

وی درباره همکاری های بین المللی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی افزود: ما در حوزه نسخ خطی با عتبات عالیات از جمله عتبات حسینیه، عتبات عباسی و عتبات علویه تفاهم نامه های مختلفی منعقد کرده ایم و پروژه هایی را در زمینه مرمت نسخ خطی برای این مراکز اجرا کرده ایم. همچنین، به مرمت گران این عتبات آموزش های تخصصی ارائه داده ایم تا بتوانند از آثار ارزشمند خود بهتر نگهداری کنند.

کارشناس مسئول تعاملات فرهنگی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی ادامه داد: این همکاری ها تنها محدود به کشورهای همجوار نیست. به عنوان نمونه، اخیرا از بوسنی و هرزگوین نسخه ای خطی و ۶۰۰ ساله از دیوان حافظ به کتابخانه آستان قدس رضوی آورده شد که متعلق به کتابخانه قاضی خسرو بیک بود. متخصصان ما بیش از ۲۳ هفته برای آموزش مرمت خطی به کارشناسان این کشور وقت گذاشتند و با کمک خود آن ها، این نسخه ارزشمند مرمت و احیا شد. نسخه اسکن شده این اثر در اختیار ما قرار گرفت، اما نسخه اصلی پس از مرمت به کشور خود بازگشت.

نگهداری از آثار دانشمندان و علمای بزرگ اسلامی

ساقی با اشاره به دیگر نسخ ارزشمند موجود در کتابخانه آستان قدس گفت: علاوه بر نسخه های قرآنی، مجموعه ای از آثار دانشمندان و علمای بزرگ اسلامی نیز در این کتابخانه نگهداری می شود. برخی از این آثار، نسخه هایی هستند که با دست خط خود این بزرگان نوشته شده اند و در هیچ نقطه دیگری از جهان یافت نمی شوند.

وی افزود: از جمله این آثار می توان به دست نوشته های ابن سینا، ابوریحان بیرونی، خواجه نصیرالدین طوسی، شیخ بهایی، شیخ حر عاملی، علامه مجلسی و شهید اول اشاره کرد. این نسخه ها از نظر تاریخی و علمی اهمیت بسیار زیادی دارند و پژوهشگران علاقه مند می توانند با مراجعه به کتابخانه از این منابع ارزشمند استفاده کنند.

حضور فعال بخش مرمت نسخ خطی در نمایشگاه قرآن

ساقی به معرفی فعالیت های بخش مرمت نسخ خطی در نمایشگاه پرداخت و گفت: در نمایشگاه امسال، بخش مرمت کتاب های خطی نیز حضور فعالی دارد. در این بخش، مراحل مختلف مرمت شامل جزئی سازی، کاغذسازی، ساخت کاغذ ابرو باد و ابزارهای مورد استفاده در صحافی و مرمت به نمایش گذاشته شده است. بازدیدکنندگان می توانند با رنگ های طبیعی و گیاهی که در مرمت نسخه های خطی استفاده می شود آشنا شوند و کارشناسان حاضر در غرفه، توضیحات مفصلی درباره این فرآیندها ارائه می دهند.

سابقه ۴۵۰ ساله مرمت نسخ خطی در ایران

کارشناس مسئول تعاملات فرهنگی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با اشاره به قدمت هنر مرمت نسخ خطی در ایران افزود: بر خلاف تصور عمومی، مرمت نسخ خطی در ایران حداقل ۴۵۰ سال قدمت دارد. ما سندی در اختیار داریم که نشان می دهد ۴۵۰ سال پیش، مبلغی به عنوان حق الزحمه یک مرمت کار نسخ خطی پرداخت شده است. این نشان می دهد که سنت مرمت نسخ ارزشمند، از دیرباز در فرهنگ اسلامی و ایرانی وجود داشته است.

کتابخانه آستان قدس؛ قدیمی ترین کتابخانه جهان اسلام

وی درباره سابقه تاریخی کتابخانه آستان قدس رضوی گفت: اگر قدیمی ترین نسخه وقف شده به کتابخانه آستان قدس را ملاک قرار دهیم، قدمت این کتابخانه بیش از ۱۱۰۰ سال است. طبق اسناد موجود، در سال ۳۲۷ هجری قمری، حاکم وقت اصفهان، جزوه ای قرآنی را به این کتابخانه وقف کرده است. این سند، یکی از قدیمی ترین شواهد مکتوب درباره قدمت این کتابخانه است.

ساقی ادامه داد: البته برخی ممکن است استدلال کنند که این نسخه به حرم مطهر اهدا شده و نه مستقیما به کتابخانه، اما تحقیقات ما نشان داده که حداقل ۶۰۰ سال پیش، این کتابخانه به عنوان یک مرکز علمی و فرهنگی شناخته می شده است. در یکی از منابع تاریخی متعلق به قرن نهم هجری، فردی به کتابخانه آستان قدس مراجعه کرده و درباره بزرگی و در دسترس بودن آن برای عموم سخن گفته است. این سند تاریخی، تأیید می کند که این کتابخانه از قرن ها پیش، یکی از مهم ترین مراکز علمی و فرهنگی جهان اسلام بوده است.

گفتنی است؛ هجدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن و عترت مشهد مقدس از ۱۳ لغایت ۲۰ اسفند ماه ۱۴۰۳، در مرکز دائمی نمایشگاه های آستان قدس رضوی واقع در پارکینگ شماره یک یا ورودی باب الجواد حرم مطهر رضوی از ساعت ۱۹ تا ۲۳ برگزار می شود و فرصتی است برای زائران و مجاوران تا از دستاوردهای قرآنی و فرهنگی بهره مند شوند.

انتهای پیام/۲۸۲