شریف | یه جستجوی عمیق

ظهور <a href="/fa/dashboard/ ir/امام زمان حضرت مهدی سلام الله علیه" class="text info">امام زمان حضرت مهدی سلام الله علیه</a> در منظرگاه <a href="/fa/dashboard/ ir/ویکی" class="text info">ویکی</a> شیعه

اعتقادات شیعه خداشناسی

توحید | اثبات خدا • توحید ذاتی • توحید صفاتی • توحید افعالی • توحید عبادی • صفات ذات • صفات فعل
فروع | توسل • شفاعت • تبرک • استغاثه
عدل الهی
حُسن و قُبح • بداء • امر بین الامرین
نبوت
عصمت پیامبران • خاتمیت • پیامبر اسلام • معجزه• اصالت قرآن
امامت
باورها | عصمت امامان • ولایت تكوینی • علم غیب • خلیفة الله • غیبت • مهدویت • انتظار فرج • ظهور• رجعت • امامت تنصیصی
امامان | امام علی • امام حسن • امام حسین • امام سجاد • امام باقر • امام صادق • امام کاظم • امام رضا • امام جواد • امام هادی • امام عسکری • امام مهدی
معاد
برزخ • معاد جسمانی • حشر • صراط • تطایر کتب • میزان
مسائل برجسته
اهل بیت • چهارده معصوم • کرامت • تقیه • مرجعیت • ولایت فقیه • ایمان مرتکب کبیره

ظهور امام زمان نمایان شدن امام مهدی(عج) پس از غیبت کبرا و پیش از قیام برای برپایی عدل و داد است.

اعتقاد به ظهور منجی موعود و نجات بخش در نزد اقوام و ملل مختلف با آیین ها و فرهنگ های متفاوت، به صورت های متنوعی مطرح شده است؛ اما همه در این نکته توافق دارند که نجات بخشی خواهد آمد و آنان را از ستم و حاکمان زورگو رها خواهد کرد و جامعه ای پر از عدل و داد به وجود خواهد آورد.

زمان دقیق ظهور امام زمان (عج) مشخص نیست؛ اما گفته شده که پس از فراگیرشدن ظلم در جهان خواهد بود. در روایات، نشانه هایی برای ظهور ذکر شده، که به علائم ظهور مشهور است. در روایاتی محل ظهور، منطقه ذی طوی معرفی شده است.

امام زمان(عج) پس از ظهور، قیام خود را از مکه و کنار خانه کعبه آغاز می کند. آن حضرت در کنار کعبه پرچم خود را می افرازد و در بین رکن و مقام از یاران خود بیعت می گیرد.

مفهوم شناسی

ظهور به معنای آشکار شدن چیز پنهان است[۱] و ظهور امام زمان را نمایان شدن حضرت مهدی(عج) پس از غیبت کبرا برای برپایی عدل و داد تعریف کرده اند.[۲] بر اساس این معنا، ظهور با قیام متفاوت و در مرحله ای پیش از آن قرار دارد؛ البته در برخی روایات ظهور به معنای قیام نیز به کار رفته است؛ در این صورت قیام و ظهور به یک معنا و در یک زمان و مکان رخ می دهد.[۳] در برخی روایات از واژه بَعْث(برانگیختن)[۴] و امر[۵] برای اشاره به ظهور استفاده شده است.

کلمه ظهور بر مواردی چون آشکار شدن دولت حق[۶]، آشکار شدن امر امامان معصوم، پیروزی امام زمان(عج) و حکومت آن حضرت[۷] نیز به کار رفته است.[۸]

پیشنیه باور به ظهور منجی

مقالهٔ اصلی: موعودباوری

موعودباوری به معنای اعتقاد به یک منجی(نجات بخش) است که در آخرالزمان برای نجات و رهایی انسان ها و برقراری صلح و عدالت خواهد آمد.[۹] منجی موعود و نجات بخش در نزد اقوام و ملل مختلف با آیین ها و فرهنگ های متفاوت، به صورت های متنوعی مطرح شده است؛ اما همه در این نکته توافق دارند که نجات بخشی خواهد آمد و آنان را از ستم و حاکمان زورگو رها خواهد کرد و جامعه ای پر از عدل و داد به وجود خواهد آورد.[۱۰] برای نمونه: هندوها انتظار دهمین اَوَتاره با نام کَلْکی یا کَلکین را دارند؛[۱۱] زرتشت ها در انتظار سوشیانت [یادداشت ۱] به سر می برند؛[۱۲] یهودیان مسیح (ماشیح) را نجات دهنده می دانند؛[۱۳] مسیحیان، بازگشت عیسی را به عنوان منجی موعود منتظرند؛[۱۴] بالاخره مسلمانان که قائل به ظهور حضرت مهدی(ع) هستند و یکی از القاب مشهور او را موعود می دانند.[۱۵]

جهان در آستانه ظهور

در روایات شیعه، جهان در آستانه ظهور دارای سه ویژگی عمده است:

1. ظلم و ستم فراگیر و فتنه ای که بر هر خانه ای وارد می شود.[۱۶]
2. وجود دشمنانی مانند سفیانی و نواصب و دیگرانی که در عراق و دیگر مناطق سرزمین های اسلامی مشغول فعالیت علیه شیعه هستند و سپس سوریه را تصرف کرده و حکومت آنجا را می گیرند.[۱۷]
3. جریان یاران و موالیان امام زمان که در سرزمین های اسلامی در تلاشند تا یاد و نام امام زمان در عالم پراکنده شود.[۱۸]

نشانه های ظهور

مقالهٔ اصلی: علائم ظهور

نشانه های ظهور دو گونه است؛ حتمی[۱۹] و غیر حتمی(مشروط).[۲۰]

نشانه های حتمی

در روایات نشانه هایی حتمی برای ظهور برشمرده شده است که عبارتند از:

خروج سفیانی: فردی که در روایات، سفیانی خوانده شده از شام به سوی مدینه لشکرکشی می کند.

خسف بیداء: سپاه سفیانی در منطقه ای به نام بیداء در زمین فروخواهد رفت.

ندای آسمانی: جبرئیل در آسمان ندایی سرمی دهد و همگان آن را خواهند شنید.

قیام یمانی: فردی از اهالی یمن قیام می کند و مردم را به سوی امام مهدی(ع) دعوت می کند.

قتل نفس زکیه: فردی از نسل امام حسین(ع) در کنار کعبه در حال دعوت به سوی امام زمان کشته می شود.[۲۱]

نشانه های غیر حتمی(مشروط)

به جز نشانه هایی که صراحتاً در روایات شیعه به حتمی بودن آنها اشاره شده است، بقیه نشانه ها از امور موقوفه یا مشروط و غیر حتمی به شمار می روند. نشانه هایی که بنا بر مشیت و اراده الهی ممکن است تغییر، تبدیل، تقدم یا تأخر داشته باشند؛ مثلاً اگر در حدیث به نزول بلایی(مشروط) اشاره شده باشد، ممکن است با توسل و استغفار مؤمنان و مسلمانان نزول آن به تأخیر بیافتد یا اصلاً چنین بلایی نازل نشود.

برخی از نشانه های غیر حتمی: خورشیدگرفتگی در نیمه ماه رمضان، برخلاف عادت، فرو رفتن بخش غربی(راست) مسجددمشق، فرو رفتن یکی از روستاهای شام به نام خرشنا (یا حَرَستا)در زمین، ویرانی بصره، کشتن فردی که علیه سفیانی قیام کرده در پشت کوفه همراه هفتاد نفر از یارانش، به اهتزاز درآمدن پرچم های سیاه از جانب خراسان، ویرانی گسترده در شام و عراق، ندای غیرعادی از آسمان بر همه جهان به طوری که هرکسی در هر زبانی باشد آن ندا را به زبان خودش می شنود.[۲۲]

زمان و مکان ظهور

زمان دقیق ظهور حضرت مهدی(عج) معلوم نیست. روایات کسانی را که برای ظهور آن حضرت زمان تعیین می کنند، مذمت و لعن کرده و دروغگو نامیده اند.[۲۳]

اگر ظهور را به معنای قیام بدانیم در پاره ای روایات به زمان آن به صورت مختصر اشاره شده است.[۲۴] این روایات قیام آن حضرت را پس از ناامیدی مردم[۲۵] و در آخرالزمان [۲۶] می دانند. و در آنها از قیام آن حضرت در سال های فرد[۲۷] روز عاشورا [۲۸] نوروز [۲۹] از ایام سال، روز جمعه [۳۰] و شنبه [۳۱] از ایام هفته و پس از نماز عشاء [۳۲] از اوقات روز یاد شده است.

محل ظهور

برخی روایات ظهور (به معنای آشکار شدن) را کمی پیش تر از قیام حضرت مهدی(عج)، در منطقه ذی طوی، می دانند.[۳۳]

حوادث پس از ظهور

مقالهٔ اصلی: قیام امام مهدی(عج)

امام زمان(عج)، پس از ظهور، قیام خود را از مکه و کنار خانه کعبه آغاز می کند. آن حضرت در کنار کعبه پرچم خود را می افرازد و در بین رکن و مقام از یاران خود بیعت می گیرد.[۳۴] سپس به کعبه تکیه می زند در حالی که ۳۱۳ نفر از یارانش گرد اویند؛ آیه ۸۶ سوره هود «بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ» را تلاوت می کند و می گوید: «انا بقیة الله فی ارضه»، و خود را معرفی می کند.[۳۵] آنگاه بیعت عمومی می گیرد و هنگامی که شمار یارانش به ۱۰،۰۰۰ تن رسید، حرکت خود را به سمت کوفه آغاز می کند.[۳۶]

پانویس

فراهیدی، العین، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۶۴.

- سلیمیان، درسنامه مهدویت، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۱۵۵.

- صدر، تاریخ ما بعد الظهور، ۱۴۱۲ق، ص۱۹۵.

- نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۶۸.

- شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۳۷۸.

- کلینی، الکافی، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۳۳۵.

- نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۵۱.

- سلیمیان، درسنامه مهدویت، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۱۰۴.

- تونه ای، موعودنامه، ۱۳۸۷ش، ص۷۰۶.

- نگاه کنید به: تونه ای، موعودنامه، ۱۳۸۷ش، ص۷۰۷ و ۷۰۸؛ جمعی از نویسندگان، گونه شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان، ۱۳۸۹ش، ص۱۹.

- جمعی از نویسندگان، گونه شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان، ۱۳۸۹ش، ص۶۶.

- نگاه کنید به: جمعی از نویسندگان، گونه شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان، ۱۳۸۹ش، ص۳۶-۴۴.

- تونه ای، موعودنامه، ۱۳۸۷ش، ص۷۰۸-۷۱۰؛ جمعی از نویسندگان، گونه شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان، ۱۳۸۹ش، ص۱۷۷و۱۷۸و۲۲۲.

- جمعی از نویسندگان، گونه شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان، ۱۳۸۹ش، ص۲۲۵.

- تونه ای، موعودنامه، ۱۳۸۷ش، ص۷۰۶و۷۰۷.

- سید بن طاووس، الطرائف، ۱۴۰۰ش، ج۱، ص۱۷۷

- مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۱۸۶.

- شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، باب۳۱.

- نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۲۰۴؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۲۴۹.

- نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۲۰۲.

- شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۶۵۰؛ طوسی، الغیبه، ۱۴۲۵ق، ص۲۶۷؛ صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، مکتبة الصدر، ص۴۳۹ و ۴۵۵.

- نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۴۲۹؛ شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ص ۶۵۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۳، ص۱۸۲؛ طوسی، الغیبه، ۱۴۲۵ق، ص۴۴۵.

- صدر، تاریخ ما بعد الظهور، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۲۰۷؛ کلینی، الکافی، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۳۶۸.

- صدر، تاریخ ما بعد الظهور، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۲۱۲-۲۱۳.

- مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۱، ص۶۷؛ نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۸۱.

- نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۴۱، ۲۴۷.

- نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۲۶۲؛ طوسی، الغیبه، ۱۴۲۵ق، ص۴۵۳؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۷۹.

- نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۲۸۳؛ طوسی، الغیبه، ۱۴۲۵ق، ص۴۵۲؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۷۹.

- مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۲۷۶ ،۳۰۸؛ ج۵۶، ص۹۲، ۱۱۹.

- مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷، ص۵۹؛ ج۵۶، ص۲۷.

- طوسی، الغیبه، ۱۴۲۵ق، ص۴۵۳؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۷۹.

- سید بن طاووس، الملاحم و الفتن، ۱۴۱۲ق، ص۱۳۷.

- نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۳۱۵.

- نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۲۸۱؛ طوسی، الغیبه، ۱۴۲۵ق، ص۴۵۴؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۷۹؛ صدر، تاریخ ما بعد الظهور، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۲۱۲-۲۲۴.

- مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۱۹۳.
  *

1. محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۸، ص۲۰۱.

یادداشت

1. سوشْیانْت نجات دهنده هر یک از موعودان دین زردشتی و در اوستا مکرر از سوشیانت هایی نام برده شده که در آخرالزمان ظهور کنند و غالباً از آخرین سوشیانت که پس از ظهور او قیامت خواهد بود اسم برده شده است. دهخدا، لغتنامه، ذیل سوشیانت.