ایسنا/خراسان رضوی یک پژوهشگر و مشهدشناس گفت: مشهد تا قبل از تیموریان شهر کوچکی بود و با قنات هایش آبیاری می شد. فردی در مشهد به نام میرکاریز بود که آب قنات را تقسیم و مدیریت می کرد. آخرین میرکاریز مشهد، محمد شمس الدین میرکاریزی بود.

مهدی سیدی در نشستی گفتگومحور با موضوع «قصه شهر مشهد در ادوار تاریخی» که در پژوهشکده ثامن برگزار شد، عنوان کرد: در سال ۱۹۹۷ هجری قمری بیشترین کشتار در مشهد توسط ازبک ها اتفاق افتاده است که در آن زمان مشهد را هم گرفتند.

وی با بیان اینکه «مشهد در زمان نادرشاه بیشترین جمعیت را داشته است»، افزود: به نظر می رسد با توجه موقعیت جغرافیایی، در شهر مشهد هیچ گاه طاعون و بیماری گزارش نشده است. در گذشته محله سراب، بالای شهر بود و بر مبنای شیب زمین بالا و پایین شهر تعریف می شد. شمال شهر لزوما به معنای بالای شهر بودن نیست و محله سراب بالای شهر بود. محله سراب هویت اعیانی داشت.

این پژوهشگر و مشهد شناس تصریح کرد: شهرداری در حال حاضر محلاتی را به وجود آورده که اصولی نیست و کسی به محله خودش احساس تعلق و هویت ندارد. به زبانی دیگر محلات معنا پیدا نکرده اند.

وی با اشاره به اینکه «محلات در قبل معنا و مفهومی داشتند»، عنوان کرد: در زمان پهلوی، شوراهای محلات خودجوشی در مشهد فعالیت می کردند که در حال حاضر گروهی روی آن ها تحقیق می کنند.

این پژوهشگر و مشهدشناس خاطرنشان کرد: در حال حاضر، محلات بر مبنای خیابانها تعریف شده اند و جای مطالعه ای درست خالی است تا مرزبندی ها به شکل صحیحی صورت گیرد.

وی با بیان اینکه «شهرهای بزرگ معمولا رودخانه ای در کنارشان بوده است»، گفت: اما مشهد که آب نداشت و رودخانه ای در کنارش نبود. کشف رود با مشهد بسیار فاصله داشت و محله نوغان در آنجا بود.

سیدی ادامه داد: حاکمان قصد نداشتند مشهد شهر بزرگی شود و این شهر برای جمعیت محدودی ساخته شد. به جز دوره نادرشاه، جمعیت مشهد در صد سال قبل از انقلاب ۵۷ هزار نفر بود و شهر بزرگی نبوده است و در زمان صنیع الدوله خیابان، ستون فقرات محلات مشهد را تشکیل می داد.

این پژوهشگر و مشهدشناس عنوان کرد: مشهد تا قبل از تیموریان شهر کوچکی بود و با قنات هایش آبیاری می شد. فردی در مشهد به نام میرکاریز بود که آب قنات را تقسیم و مدیریت می کرد. آخرین میر کاریز مشهد، محمد شمس الدین میرکاریزی بود.

وی اظهار کرد: تا اینکه مشهد در زمان تیموریان، بجای نیشابور مرکز خراسان شد و دولت خانه و چهارباغ را ساختند و گفتند شهر آب کم دارد و آب چشمه گلاسب یا کلسب، که الان به چشمه گیلاس معروف است را به مشهد منتقل کردند و مشهد مرکز استان شد.

سیدی مطرح کرد: در زمان صفویه، مشهد شهر زیارتی شد و از قول حافظ هم شعری سرودند و شاه عباس هم از اصفهان به مشهد پیاده آمد. بعد از این اقدامات، صحن درست شد، و مهمان سرا درست کردند و دارالشفاء ساخته شد.

این پژوهشگر و مشهد شناس با بیان اینکه «پس از آن اقدامات، آب چشمه گیلاس را به کشف رود ریختند و مشهد دارای رودخانه شد»، گفت: حمام مهدی قلی بیگ هم که مشهور به حمام شاه بود را ساختند و قنات کشیدند و آب حمام تامین شد.

وی اظهار کرد: مشهد به زندگی خودش ادامه داد تا زمان نادرشاه که مرکز کشور شد و دوباره با کمبود آب مواجه شدند و از بند گلستان آب آوردند. تا زمان رضاشاه که امنیت برقرار شد مردم از شهر بیرون آمدند و دوباره با کمبود آب مواجه شدند.

سیدی گفت: در آلاندشت، از گناباد کنونی، چند رشته قنات حفر کردند و به مشهد آب کشیدند. بعد از انقلاب، چاه ها را بی رویه حفر کردند. سد دوستی هم آخرین ابتکار بود و اگر این هم تمام شود، شاید برادر همسایه، چین، بتواند برایمان آب بیاورد.

این پژوهشگر و مشهدشناس خاطرنشان کرد: در ۸۰ سال گذشته، مشهد ۱۴۵ روستا را در پایین دست بدون هیچ مدیریتی بلعیده که همه حاصل خیز و برای زراعت مفید بوده اند.

انتهای پیام