به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، مسلم فرزند عقیل از جهت نسبی، برادرزاده امیرالمؤمنین (ع) و پسرعموی امام حسین علیه السلام محسوب می شود. زمانی که کوفیان به امام نامه نوشتند و ایشان دعوت آنها را پذیرفت، برای بررسی اوضاع، مسلم بن عقیل را به آنجا فرستاد. او پس از بیعت گرفتن از کوفیان، به پشتوانه آنها موفق به محاصره کاخ حاکم کوفه شد، اما در این هنگام یکباره مسلم را رها کردند و سرانجام به دست دشمنان به شهادت رسید.

در کتاب های تاریخی چند فرزند پسر و دختر برای جناب مسلم بن عقیل نام می برند که چهار تن از پسران ایشان در حادثه کربلا و پس از آن به شهادت می رسند. با این بیان که دو تا از فرزندان مسلم به نام های عبدالله و محمد در واقعه کربلا شهید می شوند. شیخ مفید در کتاب «الاختصاص» خود از عبدالله بن مسلم به عنوان یکی از شهدای کربلا یاد می کند.

اما در نقل هایی آمده است که دو طفل پس از فرار از معرکه کربلا، توسط عمال ابن زیاد دستگیر شده و به طرز فجیعی به قتل می رسند. در این باره سه نکته وجود دارد:

۱ سند روایت ۲ ابهام در هویت دو طفل ۳ غلو بودن داستان شهادت این دو طفل

در اینکه این دو طفل فرزندان مسلم هستند یا جعفر طیار، دو نقل متفاوت وجود دارد که شیخ عباس قمی در کتاب «نفس المهموم» آن دو روایت را نقل می کند. وی پس از نقل دو داستان شهادت این دو طفل، از منبع کتاب شیخ صدوق و علامه مجلسی در بحارالانوار، می نویسد «و تمام قصه را قریب آنچه صدوق نقل کرده است بیاورده و چون این حکایت به دو طریق با اندکی اختلاف روایت شده است، بایدمطمئن بود اصل آن صحیح است و این دو راوی از یکدیگر نگرفته اند، هرچند به تعیین نمی دانیم از اولاد عقیل بودند یاجعفرطیار.» شیخ عباس قمی بعد گمانه می زند که «این روایت دوم (ماجرای فرزندان جعفر طیار) نزدیک تر می نماید.» بعد در ذکر علت آن می نویسد «چون قبر این دو طفل نزدیک مسیب در پنج فرسخی کربلاست و ممکن است یک روز آن دو طفل این اندازه راه روند، اما از کوفه فاصله بسیار است و فرار کودکان از کربلا به قبول نزدیکتر است تا از زندان کوفه». چرا که در نقل اول داستان طفلان مسلم می خوانیم آنها از زندان کوفه به کمک زندانبان گریختند و به پیرزنی پناهنده شدند. ضمن آنکه ماجرای فراری دادن این دو طفل توسط زندانبان پیری که متوجه شد آنها از نوادگان امیرالمؤمنین (ع) هستند، بسیار مشکوک و قابل تأمل است. افزون بر اینکه کوفیان به شدت از ابن زیاد هراس داشتند.



اما درباره سند حدیث، شیخ عباس قمی پس از ذکر روایت اول می نویسد «این حکایت را به اعتماد شیخ صدوق نقل کردیم و خود با این تفصیل و کیفیت بعید شمرده است.» بعد مرتجم می نویسد «و اینکه مؤلف گوید شهادت این دو طفل به این کیفیت و تفصیل نزد من مستبعد است، دلیل آن نمی شود که وقوع اصل آن را هم مستبعد شمرده است، چون بسیار باشد که تفاصیل واقعه مشکوک و مستبعد است و اصل آن قابل تردید نیست.» او ادامه می دهد «مظالم آن ستمکاران نسبت به آل محمد صلی الله علیه و آله بیش از اینهاست و در اسناد حدیث، ابراهیم بن رجا ضعیف است و علما گفته اند: بر روایت او اعتماد نمی توان کرد و علی بن جبار و عثمان بن داوود هاشمی هر دو مجهولند، ولی از ضعف اسناد علم به کذب روایت حاصل نمی شود تا نقل آن جایز نباشد. شاید تضعیف یا استبعاد به سه وجه دفع شود:

اول آنکه سند حدیثی ضعیف باشد و چون ضعف سند دلیل کذب آن نیست؛ شاید کسی قرینه بر صحت آن بیابد که ما بر آن قرینه مطلع نشده باشیم.

دوم آنکه در نقل حدیث کلمه ای تصحیف شود یا راوی سهوا آن را به کلمه دیگر تبدیل کند و آن سبب استبعاد یا تکذیب حدیث شود.

سوم آنکه مبالغه در حدیثی راه یافته و راوی مطلب را بزرگ تر از آنچه واقع شده است بنماید یاکمتر و از این جهت به نظر مستبعد آید، و چون کسی به دقت در آن نگرد، اصل واقعه را از زواید آن جدا تواند کرد. اینها که گفتم در اخبار ضعیف است و اخبار صحیح را خود تکلیف معین است و از اینکه عبید الله قاتل این دو طفل را بکشت تعجب نبایدکرد.

منابع:

صفحات ۱۶۱ تا ۱۶۹ کتاب «نفس المهموم» شیخ عباس قمی این دو روایت نقل شده است.

انتهای پیام/