ایسنا/خراسان رضوی مطالعه و کتاب خوانی یکی از شاخص های توسعه فرهنگی است و میزان توجه به کتاب بیانگر رشد و تعالی فرهنگی جوامع به شمار می آید. پیشرفت کشورهای جهان، چه توسعه یافته و چه درحال توسعه، مبین این واقعیت است که بهبود وضع مطالعه و راه های صحیح و تسریع در این امر و درک بهتر و فهم مطالب یکی از اقدامات مهم آموزشی محسوب می شود.

داشتن علم و آگاهی به خود و محیط اطراف خویش از ویژگی های مهم انسانی است که او را از سایر موجودات اطراف خویش جدا می کند. تا آنجا که خود را در میان آن ها غریبه و بیگانه می یابد. اهمیت این صفت به حدی است که بسیاری از انسان شناسان او را موجودی «جستجوگر» تعریف کرده اند. از منظر فلسفی «حقیقت جویی» را با خمیر و سرشت انسان عجین دانسته اند؛ یعنی او را فطرتا حقیقت جو می دانند. روانشناسان جدید این حس را در نیاز بنیادی تر و عمیق تر «خودشکوفایی» می بینند که انسان با به فعالیت درآوردن استعدادهای بالقوه خود، دامنه هستی و وجود خویش را می گستراند و وسیع تر می کند. ذهن خلاق بشر از زمان های دور همواره در پی این بوده است که پاسخی برای پرسش های خود بیابد، ناشناخته ها را مورد شناسایی قرار دهد و بنیان های زندگی فردی و اجتماعی خود را بر یافته های علمی هموار سازد. به همین دلیل روحیه پژوهش، مطالعه و کنکاش علمی در زمینه های مختلف از گذشته با انسان آمیخته بوده است.

برای رسیدن به رشد و شکوفایی علمی، هیچ راهی به جز گسترش فرهنگ مطالعه وجود ندارد

انسان امروز وارث ۲۰ قرن تجربه علمی و فرهنگی است. در عصر حاضر، تمام جوامع دنیا به سوی تحول گام برمی دارند، و مقوله کتاب و کتابخوانی، دسترسی به اطلاعات و ترویج مطالعه از مؤلفه های اصلی دنیای جدید است. کتاب برای تعلیم و تربیت نوشته شده و نقش تعلیم و تربیت بی اندازه مهم است چون تعیین کننده سرنوشت قطعی زندگی بشری است و برای رسیدن به رشد و شکوفایی علمی، فرهنگی و اقتصادی هیچ راهی به جز گسترش فرهنگ مطالعه و ایجاد عادت همگانی مستمر و هدفمند وجود ندارد.

کتابخوانی، به منزله سیر در اندیشه های دیگران و گشودن پنجره ای به دنیای ناشناخته هاست

مطالعه و کتاب خوانی یکی از شاخص های توسعه فرهنگی است و میزان توجه به کتاب بیانگر رشد و تعالی فرهنگی جوامع به شمار می آید. پیشرفت کشورهای جهان، چه توسعه یافته و چه درحال توسعه، مبین این واقعیت است که بهبود وضع مطالعه و راه های صحیح و تسریع در این امر و درک بهتر و فهم مطالب یکی از اقدامات مهم آموزشی محسوب می شود. در واقع کتابخوانی، به منزله سیر در اندیشه های دیگران و گشودن پنجره ای به دنیای ناشناخته هاست. کتابخوانی آراسته شدن به فضایل اخلاقی، مقابله با خرافات و انحرافات فکری و جلوگیری از خودباختگی در برابر بیگانگان در سطح جامعه در گرو افزایش آگاهی و دانش یکایک افراد جامعه است؛ که این مهم نیز ارتباط تنگاتنگی با درک ارزش و جایگاه کتاب و اهتمام به مطالعه آن دارد.

امروزه توجه به کتاب و کتابخوانی نشانگر رشد فرهنگی و ملی هر کشور است و تعداد کتاب ها و نشریه های منتشرشده هر کشور در سال، کتابخانه ها، کتابخوان ها، نویسندگان، مترجمان و ناشران به عنوان معیارهای اساسی توسعه یافتگی کشورها مورد استفاده قرار می گیرند. بنابراین گسترش فرهنگ مطالعه و کتابخوانی، توسعه کتابخانه ها، چاپ و انتشار کتاب و شیوه بهره گیری از این ابزار بی رقیب فرهنگی، ضرورت رشد و تعالی جامعه به سوی کمال است.

برای رفع موانع و ایجاد زمینه و بستر لازم جهت ترویج و توسعه فرهنگ مطالعه، نهادهای مختلف شامل خانواده، مدارس و نظام آموزشی، کتابداران و کتابخانه ها، دولت و رسانه های گروهی و ناشران و کتابفروشی ها، باید با رفع مشکلات موجود، همسو و هم هدف، به سمت مشخصی حرکت کنند.

خانواده

خانواده کوچکترین واحد اجتماعی است که نقش مهمی در پیشبرد شخصیت کودک ایفا می کند و همه فعالیت های تربیتی از خانواده شروع می شود. کودکی که با کتاب آشنا می شود برای همیشه از هم نشینی و دوستی با کتاب لذت خواهد برد. در واقع کتاب هم به کسب اطلاعات از دنیای پیرامون کودک منجر می شود و وی را به تجزیه و تحلیل مسائل وا می دارد و هم در رشد و شخصیت و تکامل روحی و روانی او تأثیر بسزایی دارد.

نظام آموزشی

مدرسه دومین جایگاه تربیتی انسان است که کودک اصول و قواعد خواندن و نوشتن را فرا می گیرد و می آموزد که بدون کمک والدین و معلمان خود مطالب کتاب را بخواند و بفهمد. کودک به دلیل همین تحول بزرگی که در خود احساس می کند، اشتیاق فراوانی به مطالعه دارد و هر لحظه می خواهد بیشتر با دنیای پررمز و راز درون کتاب ها آشنا شود. شکل گیری عادت به مطالعه در مدرسه و گسترش آن به نگاه نظام آموزشی به مقوله آموزش و پرورش بستگی دارد.

کتابخانه های عمومی

کتابخانه های عمومی از طریق خدمات ویژه خود، مطالعه در جوامع را تشویق و ترغیب می کنند و در واقع افراد بیگانه با کتاب را، به افرادی کتابخوان تبدیل می کنند. جوامع به لحاظ جمعیتی دارای افرادی با نیازهای مختلف هستند، عدالت ایجاب می کند که همه افراد در همه سنین و در شرایط جسمی و ذهنی مختلف و در گروه های قومی، نژادی، زبانی و … به منابع اطلاعاتی دسترسی داشته باشند و لذا هدف کتابخانه های عمومی ترویج فرهنگ مطالعه در بین تمامی اقشار جامعه است.

نقش دولت و رسانه های عمومی

شیوه حکومت و همچنین شرایط اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر جامعه، نقش بزرگ و غیرقابل انکاری در ترویج فرهنگ مطالعه و کتاب خوانی دارند. در این زمینه نقش فرهنگ، سنت های اجتماعی و متولیان فرهنگی بیش از همه مهم و حیاتی جلوه می کند. توسعه فرهنگ مطالعه و کتابخوانی، یک عزم همگانی را می طلبد ولی سهم دولت نیز بسیار مهم است. دولت باید بنیان های فرهنگی را در استان های محروم، تقویت کند تا به سطح مطلوب برسند. زیرا توجه لازم به این مقوله سبب رسیدن جامعه به سطح ایده آل فرهنگی می شود. از طرفی دیگر گروه های مرجع چون نویسندگان، علما، صاحب نظران و تمام کسانی که می توانند نقش هدایت جمعی را در جامعه در زمینه مطالعه برعهده بگیرند، باید از کانال های رسانهای به مخاطبان، اطلاعات لازم را برسانند. تقویت رسانه ها، در نهایت به بهبود وضعیت نابسامان مطالعه در کشور می انجامد.

ناشران و کتاب فروشی ها

ناشران و کتابفروشی ها هم به نوبه خود نقش بسیار مؤثری در اشاعه فرهنگ کتابخوانی ایفا می کنند. میزان توجه ناشران به تمایلات و نیازهای خوانندگان، استانداردهای چاپ و نشر و همچنین گسترش قلمرو نمایش و توزیع کتاب توسط کتابفروشی ها از جمله عوامل اثرگذاری در گرایش مردم به سمت مطالعه است.

محققان دریافته اند، بیسوادی و کم سوادی افراد، نارسایی نظام آموزشی، کم توجهی دولت و رسانه های گروهی به امر مطالعه، ناکافی بودن کتابخانه های مجهز و کتابداران متخصص، گرانی کتاب و مشکلات اقتصادی، تعدد مشاغل و محدودیت ساعات فراغت افراد، بی توجهی ناشران و مؤلفان به نیازهای مختلف مخاطبان در تهیه و تولید کتاب به طور کلی، شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور ایران، باعث بی علاقگی افراد به کتاب و عدم ترویج و گسترش آن شده است.

امام علی (علیه السلام) چنین فرمود: «کتاب، بستان های عالمان و دانشمندان است.» حال که اینگونه است، بیایید هر روز کتابی بگشاییم و ارزش های لحظه های انس با این همدم و رفیق صمیمی را به نیکی درک کنیم. کتاب، معلمی ساده و صمیمی و همواره در دسترس است که بی ادعا و بی تکلف، آنچه دارد، در اختیار ما می گذارد.

منابع:

*غفاری،س و دیگران. (۱۳۹۷). «راهکارهای ارتقا فرهنگ مطالعه درمیان زنان عضو کتابخانه های عمومی ملایر». فصلنامه علمی و پژوهشی زن و فرهنگ. شماره ۳۶- صص: ۱۱۷ و ۱۲۶.

*محمدی، تقی و لطفی. ر. (۱۳۹۵). «شناسایی و اولویت بندی چالش ها و راهکارهای توسعه مطالعه و کتابخوانی». کنفرانس منطقه ای فرهنگ مطالعه و کتابخوانی آسیب شناسی و راهکارها. صص:۴-۱.

*واحد تالیف اداره پژوهش. (۱۳۹۳). «اهمیت کتاب و کتابخوانی در رشد جوامع». فصلنامه علمی تخصصی صدای جمهوری اسلامی ایران. شماره ۶۹- صص: ۱۷۸-۱۸۰.

*همایی،م و دیگران .(۱۳۹۳). «بررسی راهکارهای ترویج فرهنگ مطالعه و کتاب خوانی». ماهنامه تخصصی صدای جمهوری اسلامی ایران. شماره ۶۹- صص: ۴۲-۵۴.

انتهای پیام