ایسنا/قزوین دکتر هادی انصاری، تحصیلکرده دکترای زبان و ادبیات فارسی، در مقاله خود با عنوان «درست بنویسیم و درست بخوانیم» که آن را در اختیار ایسنا قرار داده است، می نویسد: درباره درست خواندن و گفتن و نوشتن، تاکنون بسیار گفته اند و نوشته اند و شنیده ایم و خوانده ایم؛ ولی کافی نیست. پاسداشت زبان فارسی و برطرف کردن اشکال ها، نمی تواند به چندنوشته، برنامه، کتاب و جزوه منحصر باشد و اگر هر روز هم یادآوری شود، تکراری نخواهد بود و تأثیرخود را خواهد گذاشت.

بدین منظور بر آن شدیم تا برخی اشکال های رایج امروزی را که در گفتار و نوشتار مردم، فراوان دیده و شنیده می شود، یادآوری و اصلاح کنیم تا شاید بتوانیم در راه درست خواندن و درست نوشتن واژه ها، اصطلاح ها، عبارت ها و درنهایت برای پاسداشت زبان فارسی قدمی برداریم.

رسم الخط همزه

همزه و شکل های گوناگون آن در زبان عربی، رسم الخط و قوانین ویژه ای دارد که برای رفع ابهام و اشکال در نگارش واژه های مهموز، باید بدان مراجعه کرد. چندمثال می نویسیم.

سؤال (نه سئوال)، مسأله (نه مسئله)، مسؤول (نه مسئول)، رؤوف (نه رئوف) و …

برای بسیاری از واژه های مهموز درکتاب های درسی، دو شکل نگارشی نزدیک به هم ارائه شده که نوشتن هر دو را درست می دانند؛ مانند: مسأله و مسئله، ولی هر واژه ی مهموزی در عربی، رسم الخط ویژه ای دارد.

لازم به ذکر است که براساس قوانین زبان فارسی، همزه ی( ء) برخی واژه ها ی مهموز، برای سهولت تلفظ، در فارسی به (ی) بدل می شود. مانند: جوایز (به جای جوائز)، مسایل (به جای مسائل)، قایل (به جای قائل)، زاید (به جای زائد) و … . این سخن بدان معنا نیست که درهمه ی واژه ها همزه (ء) را به (ی) تبدیل کنیم. درواژه ای که همزه (ء) جزء حروف اصلی است، نباید تغییر یابد. در دهه های اخیر در برخی ازمجله ها، روزنامه ها یا نوشته ها واژه های (رئیس) و (ارائه) را به اشتباه، به صورت (رییس) و (ارایه) می نویسند. (رئیس) از ریشه (رأس) است و (ارائه) از ریشه (رأی) بنابراین، همزه، جزء حروف اصلی است و باید در کتابت نوشته شود: رئیس و ارائه.

نکته ی مهم دیگر درباره ی واژه هایی است که فارسی اند و به اشتباه، با همزه (ء) نوشته می شوند. مانند: شرایین (نه شرائین، جمع شریان)، جدایی (نه جدائی)، دانایی (نه دانائی)، رسوایی (نه رسوائی)، آیینه (نه آئینه)، آیین (نه آئین) و همه ی افعال فارسی مانند: می گوییم( نه می گوئیم)، بفرمایید (نه بفرمائید)، می جویید (نه می جوئید) و نظایر آن؛ نتیجه این که در استفاده از همزه (ء) و (ی) باید با مطالعه و دقت عمل کرد و نباید جابه جا به کاربرد.

رفع نقایص / تکمیل نقایص / رفع نواقص

نقایص جمع نقیصه است؛ یعنی عیب، کمبود، کوتاهی و نارسایی و … . گاهی در برخی ادارات گفته می شود: برای تکمیل نقایص پرونده به …. مراجعه کنید. تکمیل نقایص یعنی عیب ها را کامل کردن. درحالی که منظور، رفع نقص است نه تکمیل نقص. با این توضیح به جای تکمیل نقایص، باید گفت: رفع نقایص یا برطرف کردن نقایص و کمبودها. بهتراست به جای نقایص از (نواقص) استفاده شود.

نواقص جمع ناقصه و ناقص است. یعنی ناتمام و ناکامل. در این صورت تکمیل نواقص می تواند معنای درستی داشته باشد. تکمیل نواقص، یعنی تکمیل کردن ناتمام ها و ناقص ها.

به طور کلی ادبا پیشنهاد می کنند که به جای تکمیل نقایص و تکمیل نواقص، بهتراست از (رفع و برطرف کردن) استفاده کنیم و بگوییم: برای رفع نواقص پرونده یا برای برطرف کردن نواقص، به … راجعه کنید.

رمان / رمان

رمان، به ضم (ر) و بدون تشدید (م)، واژهٔ فرانسوی است: (roman) به معنی داستان بلند. مردم عموما آن را با تشدید (م) می خوانند: (رمان)؛ درصورتی که (رمان) در عربی به معنی (انار) است. با این توضیح باید بنویسیم و بخوانیم: رمان بینوایان؛ نه رمان بینوایان.

حرف (ز)

زبانا

همان گونه که در بارهٔ واژه های شبیه زبانا ذکر شد، این واژه ها، غیر عربی اند و بدین سبب نباید با تنوین نصب عربی (ا) نوشته شوند. پس زبانا درست نیست و به جای آن باید گفت: زبانی، با زبان، شفاهی. مثال: زبانا به او فهماند (نادرست)؛ زبانی یا، با زبان، به او فهماند (درست)

زغال / ذغال

املای درست این واژه با (ز) است؛ زغال، نه ذغال.

زکام / ذکام

زکام، که نوعی سرماخوردگی است با (ز) نوشته می شود؛ زکام، نه ذکام.

زوار / زوار

زوار در عربی، جمع مکسر (زائر) است. یعنی زائران. مردم معمولا به اشتباه، به فتح (ز) تلفظ می کنند: زوار. درحالی که زوار، صیغهٔ مبالغهٔ (زائر) است یعنی بسیار زیارت کننده. می گویند: زوار مشهد در این روزها زیاد شده؛ که بهتراست بگویند: زوار مشهد زیاد شده است. شکل درست آن در فارسی، زائران است.

انتهای پیام