ویژگی های خاص شب قدر در روایات

امام باقر علیه السلام فرمود : در آن شب، کار شایسته (مثل: نماز و زکات و خوبیهای گوناگون) بهتر از کار در هزار ماهی است که شب قدر در آنها نباشد .

در روایاتی که از اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام به ما رسیده نکاتی نهفته است که شب قدر را بیشتر به ما می شناساند. این نکات که برخی به عظمت، برخی به چیستی، برخی به زمان و برخی به سایر ویژگی های این شب بزرگ و پر رمز و راز اشاره دارد مجموعه ای از داده های وحیانی است که آگاهی از آنها ما را در شناخت و بعد در بهره برداری هر چه بیشتر از این شب مهم یاری می کند.

نوشته حاضر برخی از این روایت های شریف را به محضر خوانندگان محترم تقدیم می کند.

تأثیر برخی اعمال شب قدر

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: حضرت موسی علیه السلام به خداوند متعال چنین گفت: خدایا! نزدیکی به تو را میخواهم. فرمود: « قربی لمن یستیقظ لیلة القدر ؛ نزدیکی به من، برای کسی است که شب قدر را بیدار میماند».

گفت: خدایا! رحمت تو را میخواهم. فرمود: « رحمتی لمن رحم المساکین لیلة القدر ؛ رحمت من، برای کسی است که در شب قدر بر بینوایان ترحم کند».

گفت: خدایا! عبور از صراط را میخواهم. فرمود: « ذلک لمن تصدق بصدقة فی لیلة القدر ؛ آن، برای کسی است که در شب قدر، صدقهای بدهد».

گفت: خدایا! درختان و میوههای بهشتی میخواهم. فرمود: « ذلک لمن سبح تسبیحة فی لیلة القدر ؛ آن، برای کسی است که در شب قدر، تسبیح گوید».

گفت: خدایا! رهایی از آتش را میخواهم. فرمود: « ذلک لمن استغفر فی لیلة القدر ؛ آن، برای کسی است که در شب قدر، آمرزش بخواهد و استغفار کند».

گفت: خدایا! خرسندی تو را میخواهم. فرمود: « رضای لمن صلی رکعتین فی لیلة القدر ؛ خرسندی من، برای کسی است که در شب قدر، دو رکعت نماز بگزارد»[۱]

خداوند متعال نخستین دورانی که دنیا را آفرید، شب قدر را هم آفرید. نیز در آن شب، اولین پیامبر و اولین جانشین پیامبر را آفرید و مقدر کرد که در هر سال، شبی باشد که در آن شب، تفسیر کارها را تا سال آینده فرود آورد

منظور از برتری این ماه نسبت به هزار ماه

شخصی به نام حمران از امام باقر علیه السلام می پرسد: مقصود از این آیه که «شب قدر، بهتر از هزار ماه است» چیست؟

امام علیه السلام فرمود: العمل الصالح فیها من الصلاة والزکاة وأنواع الخیر، خیر من العمل فی ألف شهر لیس فیها لیلة القدر ؛ در آن شب، کار شایسته (مثل: نماز و زکات و خوبیهای گوناگون) بهتر از کار در هزار ماهی است که شب قدر در آنها نباشد.[۲]

سفارش امام صادق علیه السلام به فرزندانش در باره شب قدر

امام صادق علیهالسلام هر گاه ماه رمضان وارد میشد، به فرزندانش چنین سفارش میکرد: فاجهدوا أنفسکم ؛ خود را به تلاش افکنید که در این ماه، روزیها تقسیم میشوند و اجلها نوشته میشوند و در این ماه، میهمانان خدا که به زیارت خانهاش میروند، نوشته (معین) میشوند و در آن، شبی است که عمل در آن بهتر از عمل در هزار ماه است.[۳]

تقدیم برنامه هر سال به امام آن عصر

در روایتهایی به حقیقت مهم تصریح شده است که در شب قدر آنگاه که ملائکه و روح فرود می آیند به محضر امام و حجت آن عصر شرفیاب شده و برنامه سال آینده (تا شب قدر بعد) را خدمت ایشان تقدیم می دارند. دو نمونه از این روایات:

روایت اول.

امیرمۆمنان علیه السلام به ابن عباس فرمود:

إن لیلة القدر فی کل سنة وإنه ینزل فی تلک اللیلة أمر السنة، ولذلک الأمر ولاة بعد رسول الله صلیاللهعلیهوآله ؛ شب قدر در هر سال هست. در آن شب، برنامه سال، فرود میآید و پس از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، کسانی هستند که آن برنامه برعهده آنهاست.

ابن عباس گفت: آنان کیانند؟

[امیر مۆمنان علیه السلام] فرمود: من و یازده نفر از نسل من، پیشوایانی محدث [که از عالم غیب با آنان سخن گفته میشود][۴]

روایت دوم.

سعید بن یسار نقل می کند:

پیش معلی بن خنیس بودم که فرستاده امام صادق علیه السلام آمد. به او گفتم: از امام علیه السلام درباره شب قدر سوال کن. وقتی برگشت، به او گفتم: پرسیدی؟

گفت: آری؛ آنچه را خواستم و آنچه را نمیخواستم، به من خبر داد.

فرمود: إن الله یقضی فیها مقادیر تلک السنة، ثم یقذف به إلی الأرض ؛ خداوند در آن شب، مقدرات آن سال را حتمی میکند. سپس آن را [توسط ملائکه] به سوی زمین فرومی آورد.

پرسیدم: نزد چه کسی؟

فرمود: إلی من تری ؛ به کسی که میبینی (یعنی خدمت خود حضرت به عنوان امام آن عصر)[۵]

طواف ملائکه به دور امام هر عصر در شب قدر

به امام باقر علیه السلام عرض شد: شما شب قدر را میشناسید؟ (یعنی می دایند چه شبی است؟)

فرمود: وکیف لانعرف لیلة القدر والملائکة یطوفون بنا فیها ؛ چگونه شب قدر را نشناسیم در حالی که فرشتگان در آن شب بر گرد ما میچرخند؟! [۶]

آفرینش شب قدر

امام باقر علیه السلام فرمود:

لقد خلق الله جل ذکره لیلة القدر أول ما خلق الدنیا و لقد خلق فیها أول نبی یکون وأول وصی یکون …

خداوند متعال نخستین دورانی که دنیا را آفرید، شب قدر را هم آفرید. نیز در آن شب، اولین پیامبر و اولین جانشین پیامبر را آفرید و مقدر کرد که در هر سال، شبی باشد که در آن شب، تفسیر کارها را تا سال آینده فرود آورد.[۷]

سندی بر تداوم امامت

امام باقر علیه السلام فرمود:

یا معشر الشیعة، خاصموا بسورة «إنآ أنزلنه» تفلجوا

ای گروه شیعه! با سوره «إنا أنزلناه» مخاصمه و مجادله کنید تا چیره شوید. به خدا سوگند که این سوره، پس از پیامبر خدا، حجت خدای متعال بر مردم است و این سوره، سرور آیین شما و نهایت دانش ماست.

بعد فرمودند:

ای گروه شیعه! با سوره «حم و الکتب المبین إنآ أنزلنه فی لیلة مبرکة إنا کنا منذرین» مخاصمه کنید، که این آیات، ویژه پیشوایان الهی پس از پیامبر خداست.[۸]

امام صادق علیهالسلام هر گاه ماه رمضان وارد میشد، به فرزندانش چنین سفارش میکرد: فاجهدوا أنفسکم ؛ خود را به تلاش افکنید که در این ماه، روزیها تقسیم میشوند و اجلها نوشته میشوند و در این ماه، میهمانان خدا که به زیارت خانهاش میروند، نوشته (معین) میشوند و در آن، شبی است که عمل در آن بهتر از عمل در هزار ماه است

توضیح:

در تعدادی از روایات که روایت بالا نمونه ای از آنهاست آیات مربوط به شب قدر از محکمترین دلایل اثبات امامت و تداوم آن معرفی شده اند. در این روایات امام معصوم علیه السلام به شیعیان توصیه می کند که با منکران امامت و ولایت مناظره کنند و استدلال به این آیات بر آنها پیروز شوند و بعد هم برای تاکید بیشتر می فرماید: سوره قدر سرور دین شماست (یعنی از بزرگترین دلایل مذهب است) و نهایت دانش ماست (زیرا در آن شب مکنونات علمی برای ما هویدا میگردد)

چگونگی استدلال:

۱. از ظاهر قرآن فهمیده می شود که قضایای شب قدر، تداوم داشته و هر سال تکرار می گردد. این را می شود از مضارع بودن فعل « یفرق» در آیه ۴/ دخان و « تنزل» در آیه ۴/ قدر به خوبی استنباط کرد.

۲. محل نزول امر الهی بر اساس روایات در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله ، خود آن حضرت بوده است.[۹]

۳. اکنون از کسانی که معتقد به تداوم خط امامت و وصایت الهی از غدیر به بعد نیستند سوال می شود بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله چه کسی این مقام را دارد که محل نزول ملائکه و امر الهی باشد؟

روایتهای متعدد داریم که هم رسول خدا صلی الله علیه و آله تصریح کرد[۱۰] و هم دیگر معصومان علیهم السلام بیان فرمودند (نمونه های بالا) که بعد از آن حضرت دیگر ائمه معصومین به ترتیب عهده دار این جایگاه هستند که اگر ما معتقد به تداوم امامت از غدیر تا ظهور نباشیم شب قدر و رویدادهای آن شب مملو از سؤالات بی جواب خواهد ماند؟

پی نوشت ها :

۱. اقبال ۱/۳۴۵

۲. کافی ۴/۱۵۷

۳. کافی ۴/۶۶

۴. کافی ۱/۵۳۲

۵. بصائر الدرجات، ص۲۲۱

۶. تفسیر قمی ۲/۴۳۱

۷. کافی ۱/۲۵۰

۸. کافی: ۱/ ۲۴۹

۹. کافی ۱/۲۴۹/ح۵

۱۰. همان

نویسنده : امید پیشگر

https://article.tebyan.net/۲۱۷۵۶۹