ایسنا/قزوین دکتر هادی انصاری، تحصیلکرده دکترای زبان و ادبیات فارسی، در مقاله خود با عنوان «درست بنویسیم و درست بخوانیم» که آن را در اختیار ایسنا قرار داده است، می نویسد: درباره درست خواندن و گفتن و نوشتن، تاکنون بسیار گفته اند و نوشته اند و شنیده ایم و خوانده ایم؛ ولی کافی نیست. پاسداشت زبان فارسی و برطرف کردن اشکال ها، نمی تواند به چندنوشته، برنامه، کتاب و جزوه منحصر باشد و اگر هر روز هم یادآوری شود، تکراری نخواهد بود و تأثیرخود را خواهد گذاشت.

بدین منظور بر آن شدیم تا برخی اشکال های رایج امروزی را که در گفتار و نوشتار مردم، فراوان دیده و شنیده می شود، یادآوری و اصلاح کنیم تا شاید بتوانیم در راه درست خواندن و درست نوشتن واژه ها، اصطلاح ها، عبارت ها و درنهایت برای پاسداشت زبان فارسی قدمی برداریم.

حرف ( ش)

شادروان / شادروان

شادروان (شاد + روان) یا روانشاد، واژه ای مرکب است که برای احترام پیش از نام شخص متوفی می آید و تقریبا مترادف با مرحوم است. مثلا شادروان زرین کوب؛ شادروان به ضم (د) یا شادروان به فتح (د)، از واژه های قدیمی است و امروزه کاربرد بسیار کمی دارد. یعنی پرده یا سراپرده و خیمه ی بزرگ و مجلل بوده که در درگاه شاهان می آویخته اند. نیز به معنی فرش منقش و گران بها آمده است. شهرت (نام خانوادگی) یکی از خوانندگان امروزی، آقای شادروان است. روزی مجری محترم یکی از شبکه های رادیو فرمودند: خوب، حالا یک آهنگ از آقای شادروان بشنوید!

شب های احیا / شب های احیا

احیا یا احیاء، در عربی مصدر باب افعال است؛ یعنی زنده نگه داشتن یا شب زنده داری کردن. احیا یا احیاء، به فتح همزه، جمع (حی) است یعنی زنده ها. در فارسی همزه ی پایانی این گونه واژه ها حذف می شود. با این توضیح در ماه مبارک رمضان، آن شب های ویژه را باید شب های احیا خواند؛ نه احیا؛ چون بسیاری از مردم آن شب ها را تا سحرگاه زنده نگه می دارند و بیدار می مانند. لذا دراین باره، احیا درست است؛ نه احیا.

شفا / شفا

واژه های زیادی در فارسی وجود دارند که از نظر اعراب و حرکت و تلفظ، با تلفظ واژه ی اصلی تفاوت دارند. و دیرزمانی است که تلفظ غیراصلی آن ها جا افتاده است. مانند: (احیا و احیا)، (خلط مبحث و خلط مبحث)، (سفته وسفته)، (زوار و زوار)، و … . (شفا) هم از آن واژه هاست. شفا یا شفاء، به کسر (س) مصدر است و به معنی بهبود یافتن از مرض و تندرستی و بهتر شدن حال بیمار است. اسم فاعل آن، (شافی) است که یکی از اسم های حضرت حق است؛ یعنی شفا دهنده از بیماری. شفا، به فتح (ش) اسم است و معنی زیادی دارد از جمله: کنار، کناره، کران، کرانه و لبه. شفا، در زبان مردم بیشتر (شفا) به فتح (ش) در افعال شفا یافتن و شفا دادن تلفظ می شود. در واقع باید گفته شود: فلانی شفا یافت. یا؛ خدا او را شفا بدهد؛ نه شفا بدهد.

شهید بلخی / شهید، بلخی

واژه ی شهید در طول تاریخ از واژه های خاص و مقدس بوده و هست. شهید، عنوان یا لقب کسی است که به درجه ی شهادت نایل شود. مانند شهید مطهری، شهید بهشتی، شهیدرجایی. در زبان فارسی واژه هایی مانند شهید برای نام بعد از خود به «شاخص» معروفند. واژه ی شهید در این حالت، بدون کسره نوشته می شود. مانند: شهید رجایی. گویی که بعداز شهید ویرگول وجود دارد.

در اینجا نکته ی قابل ذکر این است که درگذشته واژه ی شهید، نامی مردانه بوده؛ مانند: سعید، مجید، حمید. نام یکی از شاعران برجسته ی ایران، شهید بوده است؛ ابوالحسن، شهید بلخی. امروزه به سبب ناآشنایی با این مسأله، معمولا نام این شاعر را با ویرگول می خوانند: شهید، بلخی؛ و گمان می کنند که ایشان هم شهید شده و لقب شهید دارد! در صورتی که نامش شهید است و شهرتش بلخی است و معمولا نام به نام خانوادگی اضافه می شود و کسره می گیرد. مانند: سید حسن غزنوی، سعدی شیرازی، عمان سامانی و … . ابوالحسن، شهید بلخی نیز بدین گونه خوانده می شود؛ نه شهید، بلخی.

انتهای پیام