به گزارش خبرگزاری مهر، محمد حسین مختاری؛ رییس دانشگاه مذاهب اسلامی، استاد سطوح عالی حوزه و دانشگاه و رییس پژوهشکده بین المللی عروه الوثقی به مناسبت دهه کرامت یادداشتی نوشته است که در ادامه می آید؛

جشن های دهه کرامت در سراسر ایران و دیگر کشورهای اسلامی فرصت خوبی برای مرور تعالیم روحبخش اهل بیت (علیهم السلام) است. ازاین رو، با توجه به نامگذاری این ایام به دهه کرامت که مزین به تولد حضرت معصومه و امام رضا (علیهماالسلام) است، نگاه کوتاهی به موضوع کرامت می اندازیم.

* کرامت چیست؟

«کرامت انسان» یکی از موضوعات بسیار مهم حقوقی، فلسفی، اخلاقی و عرفانی است؛ زیرا این مسأله مبنای حقوق، امتیازات و تکالیف انسانی است. ازاین رو، کرامت انسانی، مجموعه ای از حقوق غیرقابل سلب و انتقال است که محور حقوق بشر اسلامی نیز قرار گرفته است. «کرامت» به معنای ارزش، بزرگی، عزت، حرمت، شرافت، انسانیت، شأن، مقام، موقعیت، درجه، رتبه، جایگاه، منزلت، دوری از پستی، پاکی از آلودگی ، احسان و بخشش و جوانمردی و سخاوت آمده است [۱] چنانکه در جای دیگر، به عنایت و توجه ویژه حق تعالی بر بندگان تعریف شده است .[۲]

* چگونه می توان در مسیر کرامت گام برداشت؟

اگرچه کرامت انسان انکار ناپذیر است و هر کس با رجوع به خود، به بزرگی نفسش اقرار می کند، اما منش حقیرانه برخی افراد نشان می دهد که کرامت قابل فروش و اسقاط است چنانکه قرآن کریم در جریان بلعم باعورا با اشاره به جدال «کرامت» و «لئامت» بیان می کند که در آن نزاع، پستی و لئامت بر کرامت غلبه کرد و بلعم کرامتش را به بهای اندکی فروخت .[۳] این جریان گویای آن است که بقای کرامت نفس، در گرو بر هم کنش صحیح کرامت با عقل و احساس است. به عبارت دیگر، کریمانه زیستن و رسیدن به کامیابی حقیقی در گرو ایجاد ائتلاف میان کرامت با عقل و احساس است.

از سویی، تا این دو عنصر را نشناسیم نمی توانیم میان آنها با کرامت تعادل برقرار کنیم، بنابراین لازم است تا به طور مختصر به بحث تقابل عقل و احساس و رابطه آن با کرامت نفس اشاره نمایم.

جدال عقل و احساس از گذشته تاکنون محور گفتگوها بوده است. عده ای عقل را برگزیده اند و عده ای احساس را انتخاب کرده اند. اما ظاهرا تقابل عقل و احساس بد معنی شده است؛ زیرا نه عقل به معنی بی احساسی است و نه احساس به معنی بی عقلی است؛ بلکه عقل و احساس دو بال پرواز به سوی کامیابی هستند. انسان های موفق کسانی هستند که در این جدال به یک سمت متمایل نشوند بلکه سعی کنند تا در تعاملات زندگیشان میان عقل و احساس توازن و هم آوایی بر قرار نمایند همانگونه که حضرت سید الشهداء (علیه السلام) در جریان حادثه عاشورا به خوبی در تمام صحنه ها میان این دو عنصر به ظاهر متضاد اتحاد و همسویی بر قرار کرد و اشک و عقل را در جام خون ریخت تا کرامت انسان زنده بماند.

* کرامت و رواج روحیه کریمانه چه تاثیری بر سبک زندگی اسلامی دارد؟

بر اساس آنچه گفته شد، ائتلاف میان سه عنصر کرامت، عقل و احساس، چشم انسان را نافذ می کند و به او نیرو می بخشد تا روح بزرگ خود را اسیر غل و زنجیر شهوات و لذایذ مادی نکند چونانکه امیر مؤمنان علی (علیه السلام) فرمود: «من کرمت علیه نفسه هانت علیه شهوته؛ هر کس که بزرگ نفس باشد، شهوات در نظرش خوار و ناچیز آید ».[۴] از این رو، انسان کریم النفس در تقابل «لذت باطنی» با «لذت حسی» که دیگران برای آن سر و دست میشکنند، میان عقل و احساس جمع نموده و برای حفظ کرامت خود لذت باطنی را بر می گزیند چونانکه انسان کریم، تشنگی را بجان می خرد تا عزتش لگد مال نشود، اما انسان ضعیف النفس در مثل شرایط و یا حتی کمتر از آن، چوب حراج به کرامتش می زند تا صباحی در جهنم سوزان دنیا خوش باشد .[۵]

واضح است که نادیده گرفتن لذت حسی به معنی بی احساسی نیست بلکه حاصل تعامل صحیح عقل و احساس است. از این رو، انسان کریم نیز که زیست کریمانه را بر می گزیند و از شهوات مادی چشم می پوشد، بی احساس و بی عاطفه نیست؛ بلکه از تن آسایی می گذرد تا کرامتش حفظ شود.

با این بیان، دهه کرامت، دهه بازگشت به خود و مرور کتاب زندگی است. این ایام بهترین فرصت برای ایجاد ائتلاف میان عقل و احساس و کرامت است. خوب است در این روزهای مبارک با حضرت رضا و حضرت معصومه (علیهماالسلام) عهد ببندیم و از آنان بخواهیم که ما را یاری کنند تا در جدال ظاهر و باطن، عزت و کرامت خود را به بهایی کمتر از بهشت نفروشیم.

[۱]. دهخدا، لغت نامه دهخدا، ص ۱۶۰۷۰.

[۲]. امام خمینی، (۱۳۸۸ ش)، شرح دعاء السحر، تهران، نشر: مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام (ره)، دوم، ص ۱۶۹.

[۳]. «و لو شئنا لرفعناه بها و لکنه أخلد إلی الأرض» (اعراف، ۱۷۶)

[۴]. نهج البلاغه، (۱۴۱۴ ق)، حکمتها، ش ۴۴۹، قم، نشر هجرت، اول

[۵]. ابن سینا، (۱۳۷۵ ش)، اشارات و تنبیهات، نمط هشتم، قم، نشر نهج البلاغه، اول، ص ۱۳۶-۱۳۷.