به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا امروز از یک سو به دلیل تلاش های غرب در جهت تخریب فرهنگ جوامع به ویژه مسلمانان و از دیگر سو تشطط آرای اندیشمندان و فعالان فرهنگی درباره فرهنگ جامعه، شاهد نوعی از ولنگاری فرهنگی هستیم که این مسئله بر سبک زندگی مردم اثر گذاشته است. از مهم ترین بسترهایی که در این فرآیند و طی سال های اخیر مورد آسیب جدی قرار گرفت، بستر خانواده است، بستری که نقش تعیین کننده ای در آینده جامعه دارد؛ چرا که اصلاح جامعه و پیشبرد آن به سوی ارزش های آسمانی در گروی تربیت افراد صالحی است که هسته اولیه آن در خانواده شکل میگیرد؛ در این راستا نقش والدین در درجه اول سپس نقش نهادهای فرهنگی و فرهنگ ساز مثل رسانه ملی بسیار حائز اهمیت است. از این منظر توجه به شاخصهها و معیارهای تربیت فرزند صالح بر اساس منبع وحی و نیز بازخوانی سیره (نقلی و عملی) اهل بیت(ع) می تواند الگوی مناسبی برای خانواده ها و متولیان فرهنگی محسوب شود.

به بهانه ایام میلاد با سعادت امیر مؤمنان(ع) در گفت وگو با حجت الاسلام حسین علوی مهر مدیر انجمن قرآن پژوهی حوزه، روش های تربیتی امام علی(ع) با همسر و فرزندان از زاویه اصلاح سبک زندگی مورد بازخوانی قرار گرفت.

اهل بیت(ع) به هر بهانه فرزندان خویش را دعوت به ارزش ها می کرد

* از مسائلی که خانواده ها نسبت به آن دغدغه دارند، تربیت فرزند است. به ویژه با وجود فضای مجازی که افکار و رفتار آن ها را مورد تهدید قرار داده است. مهم ترین شاخصه های رفتاری امیرالمؤمنین(ع) در برخورد با فرزندان چه مواردی است؟

بررسی ابعاد مختلف سیره زندگانی امیرالمؤمنین(ع) شاید از حیطه معلومات ما خارج باشد، اما به صورت گزاره ای می توانیم از برخی شاخصه های سیره آن بزرگوار بهره ببریم.

یکی از مهم ترین ابعاد زندگانی امام(ع) توجه به اجتماع به ویژه همسایگان و بستگان بود. در این بین توجه به مسئله خانواده و تربیت خانوادگی اولویت فراوانی داشت.

کلا اهل بیت(ع) به مناسبت ها و بهانه های مختلف توجه اطرافیان را به مسائل ارزشی سوق می دادند. پیوند با مسائل آخرت و جهان پس از مرگ و لزوم توشه گیری برای آن، از تأکیدات این بزرگواران بود برخلاف برخی برنامه های فرهنگی و تربیت های خانوادگی که توجهات را به مسائل دنیوی سوق می دهند گویا قیامت و بهشت و جهنمی نیست.

یکی از جریاناتی که خداوند در قرآن به معرفی آن می پردازد، ماجرای انفاق امیرالمؤمنین(ع) و حضرت زهرا(س) به مسکین و یتیم و اسیر بود. خداوند در آیات سوره انسان می فرماید «و یطعمون الطعام علی حبه مسکینا و یتیما و أسیرا». که داستان آن مشهور است. درسی که از این داستان می توانیم در حوزه سبک زندگی خانوادگی بگیریم، آموزش فرزندان درباره ایثار، ازخودگذشتگی و انفاق است. انفاق مال و کمک به نیازمندان یکی از مقولات اخلاق اجتماعی است که همواره مورد تأکید خداوند در قرآن قرار دارد. حضرت این درس را می دهند که نباید نسبت به نیازمندان بی تفاوت بود. چه بسا نیازمندانی که به شدت محتاج قسمت کوچکی از اموال ما هستند و ما با انفاق آن ها می توانیم گره ای از کارشان باز کنیم.

عبادات خود را در مقابل فرزندان انجام دهیم تا الگو بگیرند

از دیگر ویژگی های امیرالمؤمنین(ع) توجه به تقویت باورهای فرزندان است. نماز شب های امیرالمؤمنین(ع)، یعنی هزار رکعتی که حضرت در خانه می خوانند و تکیه به عبادت های مستحبی به صورت طبیعی بر تربیت تأثیرگذار است. این رفتارها ما را رهنمود می کند به این نکته که اگر هر یک از والدین برنامه ای را برای عبادات واجب و مستحب خود در خانه اختصاص دهند، تربیت اعتقادی و عبادی فرزندان را در پی خواهد داشت. خود حضرت زهرا(س) بسیار تلاوت قرآن می کردند و بسیار نماز می خواندند و مکان عبادتشان مشخص بود و فرزندان نظاره گر عبادت آن ها.

حضرت زهرا(س) در محراب نماز توجه به تربیت داشت

جالب است که یک بار روایت مشهور امام حسن مجتبی(ع) درباره نماز حضرت زهرا(س) را از این منظر مطالعه کنیم. ایشان در حالی که در سنین نوجوانی یا نونهالی قرار دارند، مشاهده می کنند مادرشان فاطمه(س) در محراب نماز مدام به دیگران دعا می کنند. تا اینجا نشان می دهد که یک مادر چطور می تواند با این اعمال عبادی فرزندان را جذب خود کند. سپس از مادر می پرسد چرا مدام دیگران را دعا می کنی؟ حضرت پاسخ داد «الجار ثم الدار» ابتدا همسایه سپس خانه. بر خلاف آنچه اکنون گفته می شود که اول خانه بعد همسایه و به اشتباه می گویند چراغی که به خانه رواست به مسجد حرام.

شاخصه های دعا در سیره حضرت زهرا(س)

* مهم ترین گزاره های تربیتی امیرالمؤمنین(ع) در قبال فرزندان خویش چه مواردی بود؟

نامه امیرالمؤمنین(ع) به امام حسن مجتبی و امام حسین(ع) حاوی نکات معارفی و اخلاقی برجسته ای است که می توان این گزاره ها را از این منبع غنی یافت. هرچند خطاب به امام حسن مجتبی(ع) است، اما مخاطب اصلی شعیان هستند چرا که امام مجتبی معصوم هستند. مثل رفتاری که خداوند در قرآن دارد. خطاب به پیامبر(ص) نکته ای مطرح می فرماید، اما مخاطب اصلی آن در بیشترین مواقع سایرین هستند. امام صادق(ع) در یک روایتی فرمود: قرآن مانند این ضرب المثل عربی نازل شده (که گویند:) « نزل القرآن بإیاک أعنی و اسمعی یا جارة؛ یعنی به تو می گویم ولی ای همسایه تو گوش کن». خود حضرت بعدا فرمود معنای آن اینست که هر چه خدای عز و جل به پیغمبرش صلی الله علیه و آله عتاب فرموده مقصود، از آن دیگران است.

یاری مظلوم و دشمنی با ظالم

اما اگر بخوانیم درباره برخی گزاره های تربیتی امیرالمؤمنین(ع) در این نامه اشاره کنیم، یکی از آن ها عدالت است. می فرمایند: کونا للظالم خصما و للمظلوم عونا؛ یعنی دشمن ظالمان و یاور مظلومان باشید. در واقع حضرت انسان ها را دعوت به نجات مظلومان می کند به فریادرسی کسانی که حقش پایمال شده و از بین رفته است. همان مسئله ای که خود حضرت سالیان سال نسبت به آن تقید کامل داشتند.

از دیگر تأکیدات حضرت در این نامه، سفارش به یتیم نوازی است که یکی از ارزش های زیبا و لطیف دین مبین اسلام شمرده می شود. حضرت در یک فراز از این نامه می فرماید: «الله الله فی الأیتام فلا تغبوا أفواههم و لا یضیعوا بحضرتکم شما را به خدا در باره یتیمان حواستان باشد؛ نکند آنان گاهی سیر و گاه گرسنه بمانند و حقوقشان ضایع شود». در این باره خداوند آیات متعددی در قرآن آورده است به گونه ای که ۲۳ آیه از آیات قرآن را به خود اختصاص داده است. پیامبر گرامی اسلام(ص) در حدیثی قابل تأمل فرمود: «آیا دوست داری نرم دل شوی و به خواسته ات برسی؟ به یتیم مهربانی کن و دست محبت بر سر او بکش و از غذایت به او بخوران، تا دلت نرم شود و به خواسته ات برسی؛ أ تحب أن یلین قلبک وتدرک حاجتک؟ ارحم الیتیم و امسح راسه و أطعمه من طعامک یلن قلبک و تدرک حاجتک.

یتیم نوازی یکی از ارزش های زیبا و لطیف دین مبین اسلام شمرده می شود. حضرت در یک فراز از این نامه می فرماید: «الله الله فی الأیتام فلا تغبوا أفواههم و لا یضیعوا بحضرتکم شما را به خدا در باره یتیمان حواستان باشد؛ نکند آنان گاهی سیر و گاه گرسنه بمانند و حقوقشان ضایع شود».

عمل به قرآن توصیه مهم امام علی(ع)

توصیه دیگر امیرالمؤمنین(ع) درباره عمل به قرآن است. حضرت می فرماید «اینطور نباشد که دیگران یا غیر مسلمانان در عمل کردن به دستوراتش از شما سبقت بگیرند؛ و الله الله فی القرآن لا یسبقکم بالعمل به غیرکم». متأسفانه یکی از چالش هایی که در جامعه ما رواج یافته، آن است که غیر مسلمانان نسبت به جوامع اسلامی، برخی آموزه های قرآنی را بهتر عمل می کنند؛ این در حالی است که برترین کتاب وحی در دست ماست. برخی آموزه های قرآن مثل عدالت، رعایت حق دیگران، عدم رشوه خواری، دوری از سرقت بیت المال و اختلاس برخی مسئولان و … در جامعه ما کم رنگ شده است در حالی که باید در اوج این ارزش ها باشیم.

کمک به همسر مساوی با ثواب هزار شهید

* در حال حاضر به دلیل سبک های فرهنگی وارداتی که عمدتا از ماهواره ها، شبکه های مجازی و تلویزیون به خورد مردم داده می شود، شاهد یک نوع از هم گسستگی در رابطه بین زوجین هستیم. دلسردی از روابط زناشویی، عدم تعامل مناسب با همسر و … از جمله مسائل شایع زوجین است. از این جهت نیاز به بازخوانی سیره امیرالمؤمنین(ع) در برخورد با همسر بزرگوارشان فاطمه زهرا(س) داریم.

یکی از لوازم جذب همسر، محبت به اوست. وقتی محبت باشد، بسیاری از معضلات ناخداگاه برطرف می شود. ضرب المثل «از محبت خوارها گل می شود» حقیقتش را باید درک کنیم. این محبت را می توان به بهانه های مختلف ابراز کرد از جمله:

کمک در کارهای منزل؛ از امیرالمؤمنین روایت شده: «رسول خدا (ص) بر ما داخل شد، در حالی که فاطمه نشسته بود و من عدس در دیک می ریختم. آن سرور فرمود یا ابو الحسن. عرض کردم لبیک یا رسول الله. فرمود بشنو از من. هر آنچه می گویم و نمی گویم از امر پروردگارم است. مردی که زن خود را در خانه یاری کند برای او به اندازه موئی که در بدن اوست، عبادت یک ساله که روز آن روزه باشد نوشته می شود. ما من رجل یعین امرأته فی بیتها إلا کان له بکل شعرة علی بدنه عبادة سنة صیام نهارها و قیام لیلها» روایت طولانی است.

یکی از لوازم جذب همسر، محبت به اوست. وقتی محبت باشد، بسیاری از معضلات ناخداگاه برطرف می شود. از محبت خوارها گل می شود حقیقتش را باید درک کنیم. این محبت را می توان به بهانه های مختلف ابراز کرد

در بخش دیگری فرمود: «یا علی هر که در خانه خدمت عیال باشد و از آن ننگ ندارد، خدای تعالی نام او را در دیوان شهیدان بنویسد و نیز خدا از برای وی ما به ازای هر روز و شبی ثواب هزار شهید را بنویسد و برای هر قدمی ثواب حج و عمره بنویسد. بدهد او را به اندازه رگی که در بدن اوست شهری در بهشت به او بدهد. یا علی من کان فی خدمة العیال فی البیت و لم یأنف کتب الله تعالی اسمه فی دیوان الشهداء و کتب الله له بکل یوم و لیلة ثواب ألف شهید و کتب له بکل قدم ثواب حجة و عمرة و أعطاه الله تعالی بکل عرق فی جسده مدینة فی الجنة. یا علی یک ساعت در خدمت خانه بهتر از عبادت هزار ساله و هزار حج و هزار عمرهاست؛ یا علی ساعة فی خدمة العیال خیر من عبادة ألف سنة و ألف حج و ألف عمرة …»

یا در دیگر روایت می خوانیم عده ای از زنان خدمت رسول مکرم اسلام (ص) رسیدند و از آن حضرت سؤال کردند: مردان ثواب جهاد در راه خدا را از آن خود کرده اند، دیگر عملی نیست که با انجام آن به فضیلت عمل مجاهدان در راه خدا برسیم. پیامبر در جواب فرمود: کار و خدمت هر یک از شما در خانه اش، با عمل مجاهدان در راه خدا برابری می کند.

گاهی مشاهده می شود مردان به گونه ای از زنان خود مراقبت می کنند که زن در حصار قرار می گیرد. به دنبال آن، شروع به آزارهای مختلف می کنند و در آخر به وسواس رفتاری کشیده می شوند.

غیرت بی جا، زن پاکدامن را دچار آلودگی می کند

دومین نکته، مراقبت از غیرت بی جاست. گاهی مشاهده می شود مردان به گونه ای از زنان خود مراقبت می کنند که زن در حصار قرار می گیرد. به دنبال آن، شروع به آزارهای مختلف می کنند و در آخر به وسواس رفتاری کشیده می شوند. امیرالمؤمنین(ع) در توصیه های خویش به امام حسن و امام حسین(ع) فرمود:

«برحذر باش از اینکه در جایی که نباید غیرت به خرج دهی، اظهار غیرت کنی (و کار تو به سوء ظن ناروا بیانجامد) زیرا این غیرت بی جا و سوء ظن زن پاک دامن را به ناپاکی و بی گناه را به آلودگی ها سوق می دهد؛ وإیاک والتغایر فی غیر موضع غیرة، فإن ذلک یدعو الصحیحة إلی السقم والبریئة إلی الریب.

انتهای پیام/