به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، در طول تاریخ نام «گاوخونی» و «زاینده رود» به موازات هم مطرح بوده است و طومار معروف شیخ بهایی و تقسیمات آب زاینده رود که از برجسته ترین نمونه های میراث فرهنگی این مرز و بوم است، نشان از اهمیت حیاتی این رودخانه از دید مردم در طول تاریخ دارد.

رودخانه زاینده رود به طول بیش از ۳۸۰ کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران از کوه های زاگرس مرکزی به ویژه زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته و در کویر مرکزی ایران به سمت شرق حدود ۲۰۰ کیلومتر پیش می رود و در نهایت به تالاب بین المللی گاوخونی در شرق اصفهان می ریزد.

تالاب گاوخونی منطقه ای به وسعت ۴۷۶ کیلومتر مربع در ۱۶۷ کیلومتری جنوب شرق اصفهان در ۳۰ کیلومتری شهرستان ورزنه و ۱۴۰ کیلومتری اصفهان است که بخش بزرگی از آن در اصفهان و مابقی در یزد است که در سال ۱۳۵۴ در کنوانسیون رامسر به ثبت رسید و نام آن در فهرست تالاب های بین المللی قرار گرفت.

این تالاب در گذشته پناهگاهی برای پرندگان مهاجر و زیستگاه گونه های مختلف بود اما از سال ۱۳۷۸ کم آب شد و روند خشک شدن آن به صورت تدریجی اما مستمر ادامه داشت این تالاب بیش از یک دهه به جز یک مورد آن هم کوتاه مدت در سال ۹۵، آب را به خود ندیده است.

به گفته کارشناسان تخصیص ندادن حقابه زیست محیطی مهم ترین علت خشک شدن تالاب بین المللی گاوخونی است که به استناد قانون و ضوابط تقسیم بندی سهمیه های آب، بعد از شرب اولویت دوم تأمین حق آبه های زیست محیطی است.

همچنین بیشتر مشکلات تالاب گاوخونی مربوط به کل حوضه آبریز است. کاهش و تغییر نوع بارش در سال های اخیر، استمرار خشکسالی های طولانی مدت، سدسازی و مهار روان آب ها در سرشاخه هایی که زاینده رود منتهی می شدند، بارگذاری های بیش از حد ظرفیت یک رودخانه و انتقال آب به استان های همجوار از دلایل خشکی حوضه آبریز زاینده رود و تالاب بین المللی گاوخونی به شمار می رود.

در این میان با تمام غفلت ها، بی مهری ها، وعده و وعید ها برای احیای تالاب گاوخونی و صدای خفته یکی از نخستین تالاب های کشور است که به علت معادلات غلط و بی تدبیری ها، سال ها در انتظار رسیدن آب به بستر خشک خود لحظه شماری می کرد، باز هم باران تنها چتر نجات گاوخونی شد و پس از ۱۵ سال دوباره تن خشکیده گاوخونی با جریان یافتن دوباره آب در زاینده رود و همچنین بارش های بهار امسال که منجر به سیلاب در ورزنه و طغیان این رودخانه شد را جانی تازه بخشید.

این تالاب با وجود بارش های فراوان در اوایل امسال همچنان خشک و بی آب بود و فقط ۲۰ درصد تالاب گاوخونی آبگیری شد و همین میزان در حال فرو نشستن بوده و تا فعال شدن فاصله بسیاری داشت.

در این شرایط خبرهای منتشر شده در فضای رسانه ها حاکی بسته شدن مجدد آب زاینده رود در آخر خرداد ماه بود. در حالی که بسیاری از تالاب های کشور پس از بارش های سال آبی ۹۷-۹۸ احیا شده و محیط زیست آنها زنده شدند و همچنان تالاب بین المللی گاوخونی در انتظار توجه های بیشتر است.

براساس این گزارش از یازدهم مهر ماه با توقف توزیع آب برای کشت تابستانه کشاورزان شرق اصفهان، بخشی از خروجی آب زاینده رود از سد رودشتین برای تالاب گاوخونی و محیط زیست رهاسازی شد و طبق تصمیم گیری ها قرار بود تا زمان رهاسازی آب برای کشت پاییزه کشاورزان غرب و شرق اصفهان، زاینده رود با هدف تامین بخشی از حقابه تالاب بین المللی گاوخونی جریان داشته باشد.

به گفته معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان از ۱۱ مهر تا ۲۰ آبان ماه بالغ بر ۱۱ میلیون و ۴۰۰ هزار مترمکعب آب وارد تالاب بین المللی گاوخونی شد که ۶٫۵ درصد نیاز آبی سالانه تالاب گاوخونی در این مدت تامین بوده است.

حسین اکبری درباره چگونگی تخصیص این حجم از آب به تالاب اینگونه توضیح داد که از ۱۱ تا ۳۰ مهر ماه حدود ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار مترمکعب و از یکم تا ۲۰ آبان ماه بالغ بر ۶ میلیون مترمکعب آب وارد تالاب بین المللی گاوخونی شد که این میزان آب ورودی به گاوخونی معادل یک پانزدهم حجم نیاز آبی تالاب برآورد می شود.

در این میان پس از ۳۹ روز، با اعلام معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای اصفهان دریچه های سد زاینده رود برای توزیع آب کشاورزی در شبکه های غرب و شرق استان اصفهان برای کشت پاییزه در بامداد ۲۱ آبان ماه به مدت ۲۰ روز بازگشایی شد.

به گفته حسن ساسانی طی بازگشایی دوباره آب رودخانه میزان حجم ذخیره سد زاینده رود ۴۲۸ میلیون مترمکعب بوده که میزان حجم آب ورودی به این سد ۱۳ و خروجی آن ۲۴ مترمکعب بر ثانیه برآورده شده بود که مجموع میزان حجم توزیع آب برای کشت پاییزه کشاورزان ۱۲۰ میلیون مترمکعب از سد زاینده رود بوده است.

براساس این گزارش با گذشت ۲۳ روز از بازگشایی مجدد زاینده رود به منظور کشت پاییزه در ۱۳ آذر ماه ۱۳۹۸ خروجی سد زاینده رود به طور کامل بسته شد و به گفته معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای اصفهان، با پایان یافتن توزیع آب کشاورزی، آب جاری موجود در سد رودشتین به سمت تالاب گاوخونی روانه شده است.

حسن ساسانی در گفت و گو با خبرنگار تسنیم در اصفهان پیرامون اینکه با پایان یافتن توزیع آب کشاورزی در شبکه های آبشار و رودشتین برای کشت پاییزه، آب جاری موجود در سد رودشتین به سمت تالاب گاوخونی هدایت شده است، اظهار داشت: با پایان تعهد تامین آب کشت پاییزه کشاورزان شرق و غرب استان اصفهان و کاهش خروجی حجم سد، آب موجود در بستر رودخانه به سمت تالاب گاوخونی در جریان خواهد بود.

وی درباره اینکه تامین حقابه زیست محیطی و نگرانی از تالاب گاوخونی یکی از مهمترین دغدغه های شرکت آب منطقه ای استان است، افزود: زاینده رود با احیای ۱۳۰ کیلومتر مسیر خشک رودخانه به تالاب گاوخونی رسیده است.

معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای اصفهان در پاسخ به اینکه تاکنون حجم ورودی آب به تالاب گاوخونی چه میزان بوده است، گفت: سد رودشتین آخرین بند در شرق اصفهان است و به دلیل فاصله حدود ۱۳۰ کیلومتری سد رودشتین تا تالاب گاوخونی و خشکی طولانی مدت هم اکنون نمی توانیم درباره میزان ورودی آب به تالاب گاوخونی نظر دهیم.

وی با اشاره به اینکه هم اکنون حجم سد زاینده رود ۳۰۸ میلیون مترمکعب است، افزود: ورودی آب به سد ۱۸٫۷ مترمکعب بر ثانیه و خروجی از آن به ۱۱مترمکعب بر ثانیه رسیده است.

به گزارش تسنیم، به باور کارشناسان محیط زیستی خشکی این تالاب نه تنها بر تنوع زیستی گیاهی و جانوری به ویژه پرندگان مهاجر به طور جدی اثرگذار است، بلکه حیات بسیاری از دوزیستان این زیست بوم را نیز تهدید می کند و خشک شدن این تالاب می تواند آن را به یکی از بسترهای خطرناک تولید گرد و غبارهای سمی و نمکی در شعاع ۵۰۰ کیلومتری خود در مرکز ایران تبدیل کند.

مشکلات زیست محیطی تالاب گاوخونی مربوط به امروز و دیروز نیست. سال هاست که رسانه ها از مرگ تدریجی گوهری در دل کویر خبر می د هند اما توجه لازم به آن نمی شود، خشکی تالاب گاوخونی و بیابان های شرق اصفهان خطری است که در آینده محیط زیست، کیفیت هوا و خاک اصفهان را در معرض تهدید قرار خواهد داد و در نتیجه مسئولان کشور موظفند همان طور که به دنبال احیای دیگر دریاچه ها و تالاب ها هستند برای احیای حق آبه تالاب گاوخونی هم برنامه ریزی کنند و تنها به بارش های کوتاه مدت در استان اصفهان و رهاسازی آب زاینده رود برای سیرانی چند صباح لب های خشکیده تالاب گاوخونی دلخوش نباشند زیرا به گفته ناصر حاجیان عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اصفهان؛ تالاب گاوخونی اصفهان برای سیراب شدن به حدود ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب نیاز دارد یعنی زمانی که ارتفاع آب در این اکوسیستم طبیعی تقریبی یک متر باشد به کارکرد واقعی اش می رسد.

انتهای پیام/ ۱۷۱/ ت