ایسنا/قزوین درباره درست خواندن و گفتن و نوشتن، تاکنون بسیار گفته اند و نوشته اند و شنیده ایم و خوانده ایم؛ ولی کافی نیست. پاسداشت زبان فارسی و برطرف کردن اشکال ها، نمی تواند به چندنوشته، برنامه، کتاب و جزوه منحصر باشد؛ بدین منظور بر آن شدیم تا برخی اشکال های رایج امروزی را که در گفتار و نوشتار مردم، فراوان دیده و شنیده می شود، یادآوری و اصلاح کنیم.

دکتر هادی انصاری، تحصیلکرده دکترای زبان و ادبیات فارسی، در مقاله خود با عنوان «درست بنویسیم و درست بخوانیم» که آن را در اختیار ایسنا قرار داده است، می نویسد: درباره درست خواندن و گفتن و نوشتن، تاکنون بسیار گفته اند و نوشته اند و شنیده ایم و خوانده ایم؛ ولی کافی نیست. پاسداشت زبان فارسی و برطرف کردن اشکال ها، نمی تواند به چندنوشته، برنامه، کتاب و جزوه منحصر باشد و اگر هر روز هم یادآوری شود، تکراری نخواهد بود و تأثیرخود را خواهد گذاشت.

گزاردن، گزاشتن / گذاردن، گذاشتن

یکی از اشکال های فراوان در نوشته های فارسی، جابه جا نوشتن واژه هایی است که با این دو مصدرترکیب می شوند. مصدر گزاردن یا گزاشتن با حرف (ز) به معانی اداکردن، انجام وظیفه یا کار، به جاآوردن است؛ و مصدر گذاردن یا گذاشتن با حرف (ذ) اغلب به معنی نهادن، چیزی را در جایی نهادن و قراردادن به شکل فیزیکی است؛ همان (وضع) عربی. بنابراین مفاهیم روحانی و معنوی مانند: نماز، حق، خدمت، شکر، خراج، سپاس و نظایر آن، با گزاردن با (ز) نوشته می شود: نمازگزار، حقگزار، خدمتگزار، شکرگزار، خراجگزار، سپاسگزار؛ و واژه هایی مانند: قانون، قیمت، بنیان، بنیاد و نظایر آن با گذاردن با (ذ) نوشته می شود: قانون گذار، قیمت گذار، بنیان گذار و بنیادگذار.

گفتنی است که یکی از معانی گزاردن یا گزاشتن، گفتن و شرح و بیان کردن است. به این اعتبار، واژه ی گزارش با (ز) نوشته می شود. یعنی متنی که نوشته شده و گفته و خوانده می شود. واژه ی پیغام گزار نیز با (ز) درست است. جناب نظامی در لیلی و مجنون می گوید: پیغام گزار، داد پیغام کای طالع توسنت، شده رام! …

گل خطمی/ گل ختمی

خطمی واژه ی عربی است و با (ط) نوشته می شود. نوعی گیاه گلدار است. گاهی به گمان فارسی بودن با (ت) می نویسند؛ (ختمی) که شکل درست آن، با (ط) است: گل خطمی.

حرف (ل)

لقوه / لغوه

لقوه، با (ق)، به فتح (ل) و (و) یعنی بی حسی و رعشه ی نیمی از چهره که باعث کجی دهان و چانه می شود. چیزی شبیه سکته. گاهی با (غ) نوشته می شود: لغوه؛ که نادرست است و لقوه درست است.

له او / برله او

له یا علیه از اصطلاحات حقوقی است. حرف (ل) در عربی، به معنی به سود یا نفع کسی است. اصطلاحا (له) همان معنای سود و نفع را دارد. یک از معانی (بر) در فارسی، ضد یا مخالف است؛ لذا ترکیب (بر) با (له) یعنی (بر له) ترکیب متضاد ایجاد می کند. بنابراین بهتر است فقط (له) گفته و نوشته شود؛ نه (برله).

مثال: او بر له ما شهادت داد، یعنی ضد ما … (نادرست)/ او له ما شهادت داد، یعنی به سودما … (درست)

لپتون / نپتون

یکی از اشکال های گفتاری و نوشتاری در زبان فارسی تلفظ های نادرست واژه های بیگانه است. مانند:

تلفظ ماسک (نه ماکس) فلاسک (نه فلاکس) و نظایر آن. لپتون واژه ی غربی است. نام یک چای خارجی است که در محفظه های توری شکل و ظریف بسته بندی می شود و با نخی که بدان متصل است درآب داغ یا گرم گذاشته می شود و مصرف می شود. اغلب مردم آن را چای نپتون تلفظ می کنند. درصورتی که نپتون نام سیاره ای در آسمان است. نپتون، پروتون و …

انتهای پیام