باشگاه خبرنگاران | فرهنگی و هنری | چهارشنبه، 30 آذر 1401 - 17:41

ادبیات در شب چلّه نقش مهمی دارد و خواندن اشعار و داستان های کهن فارسی، جزء جدایی ناپذیر این شب طولانی بوده اند.

یلدا یا چلّه، شبی است که علاوه بر تفأل به حافظ، با داستان های کهن ایرانی همراه است؛ داستان هایی که هر یک درس زندگی هستند و شب چلّه را به ماندگارترین لحظات تبدیل می کنند.
یکی از محبوب ترین موضوعاتی که در داستان های کهن شاهد آن هستیم عشق و علاقه اسطوره هاست؛ به طوری که «نظامی» در «خسرو و شیرین» می گوید: «نروید تخم کَس بی دانهٔ عشق/کَس ایمن نیست جز در خانهٔ عشق» و خواندن و مرور هر یک از این داستان ها در شب یلدا، گرمابخش این شب در کنار خانواده، دوستان و بستگان است.
سوگل مشایخی، جامعه شناس و حافظ پژوه بیان کرد: موارد زیادی از خواستگاری بانوان از آقایان در شاهنامه وجود دارد و این اهمیت و قدرتی که زنان در شاهنامه داشتند، بسیار جالب است.
زیرا یکی از سنت های شب یلدا این است که ما از طریق اسطوره ها و افسانه ها و داستان های کهن کشور با فرهنگی که داشته ایم، آشنا شویم.
مشایخی گفت: در «نظامی» شخصیت مهین بانو، عمه شیرین، زن قدرتمندی است که شاهان زیادی دوست دارند با او معاشرت داشته باشند و شیرین هم وقتی از خسرو برایش گفته می شود، خودش به سمت این تصمیم می رود، در حالی که شاید امروز در جامعه ما، این موضوع هنوز جا نیفتاده باشد و می گویند خانم نباید اظهار علاقه کند و در اصطلاح عامیانه می گویند اگر دختر اظهار علاقه کند، سبک می شود، ولی می بینیم در ادبیات کهن ما این طور نیست و درواقع، این نشان قدرت زنان است.
مشایخی ادامه داد: دلیل این که خسرو و شیرین دیر به هم رسیدند، این بود که هم باید آیین ها، مراسمات و اصول و حریم ها رعایت می شد و هم این که جسارت و پاکی قلب داشت.
رشید کاکاوند، داستان نویس، ترانه سرا و پژوهشگر ادبیات فارسی بیان کرد: داستان زال و رودابه از این قرار است که وقتی مهراب کابلی، پدر رودابه، با خبر می شود رابطه ای بین زال، پسر سام، پهلوان ایران و رودابه وجود دارد، دخترش را صدا زد که سرزنشش کند.
به همین دلیل، سیندخت، مادرِ حکیم رودابه به او گفت: یک مقدار زار و نزار نزد پدرت برو تا دلش برایت بسوزد و رودابه با این تصور که کار اشتباهی نکرده است، خیلی آراسته نزد پدر رفت و هر قدر هم سرزنشش کرد، حقیر نشد و با غرور از عشقش سخن گفت و رفت و پس از آن، وقتی مهراب از پشت سر به رودابه نگاه می کرد، کِیف می کرد که چنین دختری با احساس ناب و پاکی دارد که پای احساس خود می ماند.
کاکاوند گفت: احساس ناب و پاک انسانی که اسمش عشق است و در ادبیات و اشعار ایرانی به آن اشاره شده است، احساسی نیست که انسان به خاطر آن بخواهد سرافکنده و یا خجالت زده شود؛ به طوری که مولانا می گوید: «هر که را جامه ز عشقی چاک شد/ او ز حرص و عیب کلی پاک شد.» زیرا از نشانه های عشق، پاکی است و در این میان، چیز های دیگری به نام عشق نامیده و مطرح شده اند که بحثشان جداست، ولی عشق پاک سرافرازی می آورد.
کاکاوند افزود: نظامی در قسمتی از داستان خسرو و شیرین، عاشقی را لایق بشر می داند و جنسیت را از آن دور می کند و در مورد عشق خسرو و شیرین می گوید؛ به طوری که وقتی می خواستند جنازه خسرو را در دخمه ای قرار دهند، آخرین فردی که با او دیدار می کند شیرین به عنوان همسرش است و نظامی هم به عنوان راوی، تحت تأثیر قصه قرار می گیرد و از قهرمانی شیرین هیجان زده می شود و به تعبیر نظامی، خیلی از زنان، شجاعانه زندگی می کنند.