بر اساس آمارهای رسمی منتشر شده، حدود نیم میلیون کره ای تبار در آسیای مرکزی زندگی می کنند؛ سابقه حضور آنان در این منطقه به دهه ۱۹۳۰ و بحبوحه نخستین تنش هایی که منتج به جنگ جهانی دوم شد، برمی گردد.

به گزارش خبرنگار دفاتر منطقه ای خبرگزاری فارس؛ کره جنوبی طی سال های اخیر تلاش کرده تا به یکی از بازیگران تاثیرگذار در منطقه تبدیل شود. اقتصاد و قدرت قابل توجه سرمایه گذاری اصلی ترین ابزار سئول در این راستا بوده است.

با این حال، مولفه های نرم افزاری قدرت نرم کره جنوبی که در این زمینه کمتر به آن توجه شده اقلیت های کره ای تبار در این کشورها می باشد. در چارچوب این مؤلفه های سخت افزاری و نرم افزاری، کره جنوبی توانسته فرمت روابط خود بر اساس ایده ۱+۵ را در منطقه شکل دهد.

این چارچوب سیاسی و دیپلماتیک به عنوان تسهیل گر مناسبات دوجانبه و چندجانبه سئول با آسیای مرکزی عمل کرده و ازبکستان بازیگر محوری و کلیدی آن به شمار می رود. در کنار این موضوع، از سال ۲۰۱۴ کره جنوبی با سیاست های اوراسیایی و پیگیری مسائل کره شمالی، تلاش کرده تا برنامه های بلندمدت و بلندپروازانه ای را نسبت به این منطقه ارائه دهد.

منافع کره جنوبی نیز عمدتا در چارچوب این برنامه ها پیگیری می شده که ابتدا در قالب «ابتکار اوراسیایی» خانم «پارک گئون های» ارائه شد و سپس با روی کار آمدن «مون جائه این» برنامه در قالب «سیاست جدید شمالی» ارائه شد.

*** اقلیت کره ای تبارهای آسیای مرکزی

بر اساس آمارهای رسمی منتشر شده، حدود نیم میلیون کره ای تبار در آسیای مرکزی زندگی می کنند. سابقه حضور کره ای ها در آسیای مرکزی به دهه ۱۹۳۰ در بحبوحه شکل گیری نخستین تنش هایی است که منتج به بروز جنگ جهانی دوم شد، بر می گردد.

زمانی که جوزف استالین پس از دریافت گزارش هایی مبنی بر جاسوسی کره ای تبارهای شرق دور شوروی برای امپراطوری ژاپن، دستور کوچ اجباری این کره ای تبارها به مناطق دیگر شوروی، از جمله آسیای مرکزی را می دهد.

در آن زمان حدود ۱۷۰ هزار کره ای در شوروی کوچانیده شدند. با این حال این جمعیت همچنان در آسیای مرکزی حضور دارند. ازبکستان با میزبانی بیش از ۱۸۰ هزار کره ای، در رتبه نخست قرار دارد.

در رده بعدی نیز قزاقستان با پذیرائی از ۱۰۷ هزار نفر، و قرقیزستان با ۱۷ هزار کره ای تبار در رده سوم قرار دارد. در کشورهای ترکمنستان و تاجیکستان اقلیت بسیار کوچک تری در حدود ۲ هزار نفر حضور دارند.

حضور این اقلیت کره ای در کنار جذابیت های ژئوپلیتیک آسیای مرکزی محصور در خشکی، و نیز محدودیت های ژئوپلیتیکی کره جنوبی محصور در دریا انگیزه ای برای شکل گیری رویکردهای سیاسی و اقتصادی این قدرت نوظهور اقتصادی نسبت به این منطقه شده است.

*** ابتکار «پارک گئون های»

سال ۲۰۱۳ و همزمان با نخستین روزهای اعلان ابرپروژه «یک کمربند، یک جاده» توسط شی جین پینگ در چین بود که همسایه کوچک غربی نیز پرده از طرحی بزرگ تحت عنوان «ابتکار اوراسیایی» برداشت.

«پارک گئون های» نخستین بار در کنفرانس «همکاری جهانی در عصر اوراسیا» این ایده را مطرح کرد. رئیس جمهور وقت کره جنوبی چارچوب کلی این ایده بلندپروازانه را پیوند دادن زیرساخت های لجستیک و انرژی همچون شبکه خطوط ریلی، خطوط لوله انتقال نفت و گاز و شبکه های برق عنوان کرد.

نخستین گام در تحقق این رویای سئول در چارچوب آغاز مذاکرات با کره شمالی و اجرای پروژه خط ریلی ترانس- کره (TKR) صورت می گرفت. در حقیقت سئول به این نتیجه رسیده بود که با استفاده از اوراسیا به عنوان یک پل ارتباطی، می تواند هزینه های ترانزیت به اروپا و بازارهای جذاب خاورمیانه را تا ۳۰ درصد کاهش دهد.

با این حال شدت گرفتن تنش ها با کره شمالی، سردی روابط با مسکو و از همه مهم تر، رسوائی سیاسی داخلی «پارک گئون های» این طرح را ناتمام گذاشت.

*** «مون جائه» و سیاست شمالی جدید

نسخه بدیل ابتکار اوراسیایی پارک گئون های را مون جائه، رئیس جمهور جدید کره جنوبی، در سپتامبر ۲۰۱۷، درست ۴ ماه پس از پس از پیروزی اش در انتخابات ارائه کرد.

«سیاست شمالی جدید» یا (New Northern Policy) نخستین بار در کنفرانس سالانه اقتصادی شرقی در ولادی وستوک روسیه از سوی مون جائه اعلان شد. وی هدف اصلی این پروژه را اتصال دو کره به سرزمین های وسیع اوراسیا عنوان کرد. استراتژی کوتاه مدتی که دولت کره جنوبی برای نیل به این سیاست در پیش گرفته است نیز به «۹ پل» معروف است.

مون جائه در سخنرانی خود گفته بود در این سیاست فرصت های جدیدی از طریق اتصال به بنادر و مسیرهای ریلی کشورهای شمال شرق آسیا به دست خواهد آمد. وی همچنین کشورهای چین، روسیه و مغولستان را بازیگران کلیدی این طرح عنوان می کند.

وی همچنین یک کمیته ویژه برای پیگیری برنامه های کوتاه مدت و میان مدت این سیاست تشکیل می دهد.

*** نقش کلیدی روسیه در دو طرح

در ظاهر شاید سیاست جدید شمالی مون جائه و ابتکار اوراسیایی پارک گئون های، مشابه و هر دو حاوی یک سری جاه طلبی های ژئوپلیتک در نظر گرفته شود، اما با ورود به مقوله اجرا مشخص شد تفاوت هایی کارکردی و حتی مبنایی در طرح جدید وجود دارد.

نوع تعامل با روسیه نخستین وجه تمایز سیاست جدید است. مسکو و سئول پیش از این در سال ۲۰۰۸ سند مشارکت راهبردی را به امضا رسانده بودند.

با این حال اما مناسبات در سطح محدودی باقی مانده بود. مساله استقرار سامانه موشکی تاد یکی از مهم ترین محورهای اختلافات دو کشور بود. مون جائه اما در سفر به مسکو اعلام کرد که روسیه یکی از اولویت های کره جنوبی در سیاست خارجی این کشور است.

در کنار این موضوع کره ای ها نیم نگاهی نیز به نقش فزاینده روس ها در حل مساله کره شمالی دارند. یکی از رویکردهای جدید سئول، همراه کردن پیونگ یانگ در سیاست جدید شمالی است.

طبیعتا در صورت همراهی روسیه و چین، سئول می تواند امید زیادی برای همراهی بیشتر پیونگ یانگ داشته باشد. این رویکرد دقیقا در مقابل تجربه ناموفق ترامپ که منجر به تشدید تنش ها میان دو کره گردید، می باشد. از سوی دیگر، فرصتی که در بازه کنونی در اختیار کره جنوبی قرار گرفته، در دستور کار قرار گرفتن سیاست «نگاه به شرق» در روسیه است.

به ویژه آن که برای توسعه خطوط ریلی و لوله در سیاست جدید شمالی، شرق دور روسیه نیازمند سرمایه گذاری های قابل توجهی است که به صورت مشترک دو کشور، حتی با مشارکت چین می توانند این امر را به سرانجام برسانند.

از سوی دیگر اما مون جائه اعلام کرده است که سیاست جدید شمالی با پروژه کمربند و جاده چین نیز مرتبط خواهد بود. این تصمیم نیز ناشی از یک رویکرد عملگرایانه از سوی کره جنوبی است. سئول به خوبی می داند توانایی سیاسی و اقتصادی خود برای ایجاد زیرساخت های لازم در طرح بلندپروازانه سیاست جدید شمالی کافی نیست.

از سوی دیگر در بعد امنیتی نیز طبیعتا کره فاقد ظرفیت های لازم برای تامین امنیت مورد نیاز خطوط لوله، خطوط ریلی و تاسیسات مربوطه است. لذا، پیوند مناسب با چین در راستای منافع مشترک اوراسیایی، می تواند منطقی ترین راه حل پیش روی مون جائه باشد. پکن نیز طبیعتا از مشارکت هر کشوری در این پروژه ترانزیتی و اقتصادی حمایت می کند.

*** جایگاه آسیای مرکزی در طرح های اوراسیایی کره جنوبی

توجه ویژه به آسیای مرکزی اما رویکرد دیگری است که در سیاست جدید شمالی از سوی سئول در پیش گرفته شده است. در این راستا، سئول در دوره پارک گئون های، برنامه منسجمی را در سیاست و اقتصاد برای توسعه مناسبات با ۵ جمهوری ترتیب داد که تا حدودی موفق هم بود.

با این حال، مون جائه ابعاد جدیدی از قدرت نرم را در سیاست جدید شمالی خود ارائه کرده است. برای نخستین بار، تاکید بر اقلیت کره ای حاضر در این کشورها به صورت جدی از سوی سئول مطرح شده و تلاش هایی برای فعال سازی این ظرفیت بالقوه صورت گرفته است.

تأسیس موسسه «کینگ سجانگ (King Sejong)» در هر ۵ جمهوری (از جمله ترکمنستان) یکی از فاکتورهای کلیدی این رویکرد است. این موسسه از سال ۲۰۰۷ تاسیس شده و اصلی ترین وظیفه آن آموزش زبان و فرهنگی کره ای است. علاوه بر این، مون جائه در سفر به ازبکستان بر پیوندهای تاریخی تمدن کره با تمدن های ترک زبان تاکید کرده که تا پیش از این سابقه نداشته است.

وی با نام بردن از ابن سینا، خوارزمی و میرزا الغ بیک، این چهره ها را از پیشروان و تاثیرگذاران در دانش جهانی می خواند.

در ادامه رویکرد پیشین پارک گئون های، مون جائه دومین رئیس جمهور کره جنوبی بود که به کشورهای آسیای مرکزی سفر کرد. به ویژه به ترکمنستان که تا پیش از این تا قبل از ۲۰۱۴ سابقه سفر رئیس جمهوری از کره وجود نداشت.

در بازه ۱۶ الی ۲۳ آوریل ۲۰۱۹ رئیس جمهور کره جنوبی در سفری یک هفته ای به سه کشور ازبکستان، قزاقستان و ترکمنستان رفت. در مجموع این دیدارها قراردادهایی به ارزش ۲۸ میلیارد دلار میان دو طرف به امضا رسید.

«جاده ابریشم آهنی» اصطلاحی بود که به برداشت ژئوپلیتیکی کره ای ها از جاده ابریشم تعبیر می شود. مون جائه این عبارت را پس از سفر آسیای مرکزی در صفحه شخصی فیسبوکش منتشر کرده بود.

در ترکمنستان پالایشگاه ها و تاسیسات ساخته شده توسط غول های صنعتی کره افتتاح شد و برنامه های جدیدی برای همکاری در حوزه انرژی تعریف شد. در ازبکستان نیز که میزبان بزرگ ترین اقلیت کره ای است، قراردادهای متعددی میان سئول و تاشکند منعقد شد.

با این حال، در نورسلطان، دیدار با تاکایف علاوه بر موضوعات اقتصادی، مون جائه نیم نگاهی نیز به مسائل امنیتی در چارچوب عدم اشاعه هسته ای داشت. سئول همواره به قزاقستان به عنوان یک نمونه ویژه در حوزه تسلیحات هسته ای، در راستای رویکردهایش نسبت به کره شمالی نگریسته است.

از سوی دیگر، رئیس جمهور کره جنوبی در دیدار با تاکایف بر اشتراکات گسترده سیاست جدید شمالی با استراتژی ۲۰۵۰ قزاقستان تاکید می کند. مون جائه در قزاقستان علاوه بر تاکایف، دیدار مجزایی را نیز با نظربایف صورت می دهد.

*** ابتکار ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک کره جنوبی

ابتکار ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی کره جنوبی نیز در کنار دیگر برداشت های سال های اخیر از جاده ابریشم صورت می گیرد. کریدورهای اقتصادی از شرق به غرب با محوریت اوراسیا که می تواند آینده جریان های اقتصادی جهان را متحول سازد.

طبیعتا هرگونه نقش آفرینی در این جریان ها می تواند بسیار مثمر ثمر باشد. به ویژه در خصوص کره جنوبی که کشورمان سابقه ای از تنش های سیاسی را نداشته و سطح مناسبات تجاری نیز ارقام قابل توجهی را لمس کرده است.

یکی از رویکردهای اصلی کره جنوبی در سیاست جدید شمالی، بازارهای جذاب خاورمیانه است. در حال حاضر محموله های ترانزیتی سئول، می بایست مسیری طولانی در دریاهای چین شرقی و جنوبی و اقیانوس هند و دریای عمان بپیماید تا به خلیج فارس برسد.

ارائه یه مسیر آلترناتیو زمینی از آسیای مرکزی برای مبادلات تجاری قابل توجه تهران و سئول، و در پی آن کشورهای منطقه، می تواند علاوه بر آن که جمهوری اسلامی ایران را به یک هاب ترانزیتی تبدیل می کند، توسعه مناسبات با کشورهای آسیای مرکزی را نیز موجب شود.

از سوی دیگر نیز، جمهوری اسلامی ایران می تواند از طریق بازیگری در چارچوب های چندجانبه متقابلا سودمند همچون سیاست جدید شمالی، تجربیات ناموفق دوجانبه پیشین را با محوریت ژئوپلیتیک منحصر به فرد خود که تا کنون بالقوه مانده جبران نماید.

طبیعتا مادامی که سئول بر چالش های واشنگتن در مقابل همکاری با پکن و مسکو غلبه کند، همکاری با ایران نیز در چارچوب های چندجانبه منطقه ای، به ویژه با پیوند به طرح هایی نظیر کمربند و جاده و کریدور بین المللی شمال-جنوب، ابعاد کیفی تری می یابد.

انتهای پیام/ح