خبرگزاری تسنیم – محمدرضا شجریان، یکم مهر ۱۳۱۹ در مشهد متولد شد. خواندن را با قرائت قرآن و تحت تعالیم پدرش آغاز کرد.

سال ۱۳۳۱ برای نخستین بار، صدای تلاوت قرآن او از رادیو خراسان پخش شد. شجریان در سال ۱۳۳۸ به دانش سرای مقدماتی در مشهد رفت و از همان سال برای نخستین بار با یک معلم موسیقی آشنا شد.

شجریان دیپلم دانش سرای عالی را گرفت و در آموزش و پرورش استخدام شد. در همان سال ها نواختن سنتور را نزد جلال اخباری آغاز کرد.

ازدواج با فرخنده گل افشان / خوشنویسی

شجریان در سال ۱۳۴۰ با فرخنده گل افشان ازدواج کرد که حاصل آن سه دختر به نام های فرزانه (راحله)، افسانه و مژگان و یک پسر با نام همایون بود.

سال ۱۳۴۶ به تهران رفت و با احمد عبادی آشنا شد و در کلاس اسماعیل مهرتاش شرکت کرد. در همین سال برای آموختن خوشنویسی در انجمن خوشنویسان نزد ابراهیم بوذری رفت. شجریان از سال ۱۳۴۷، خوشنویسی را نزد حسن میرخانی ادامه داد. وی در سال ۱۳۴۹، درجهٔ ممتاز را در خوشنویسی به دست آورد.

سیاوش بیدکانی

شجریان در سال های ابتدایی همکاریش با رادیو از نام هنری سیاوش بیدکانی استفاده کرد. پدرش با موسیقی رابطه ی خوبی نداشت و می خواست خانواده ی آن ها بیشتر با قرائت قرآن و با چهره ای مذهبی شناخته شوند. بعدها پدرش به او اجازه ی استفاده از نام اصلی اش را داد.

انتقال از وزارت آموزش و پرورش به منابع طبیعی

شجریان تا سال ۱۳۴۷ در استخدام آموزش و پرورش بود و پس از مدت زمانی تدریس و مدیریت مدارس، به وزارت منابع طبیعی انتقال یافت.

آشنایی با پایور، برومند و دوامی

سال ۱۳۵۰ با فرامرز پایور آشنا شد و یادگیری سنتور و ردیف های آوازی را نزد وی دنبال کرد.

سال ۱۳۵۱ در برنامه گل ها با نورعلی خان برومند آشنا شد و شیوه ی آوازی سید حسین طاهرزاده را نزد او آموخت.

از سال ۱۳۵۲ نزد عبدالله دوامی ردیف آوازی ایشان و شیوه های تصنیف خوانی را فراگرفت.

رفتن به مرکز حفظ و اشاعه موسیقی / داروگ

اوایل دهه پنجاه خورشیدی به همراه گروهی از هنرمندان همچون محمدرضا لطفی، ناصر فرهنگ فر، حسین علیزاده، جلال ذوالفنون و داوود گنجه ای به عضویت مرکز حفظ و اشاعه ی موسیقی به سرپرستی داریوش صفوت درآمد.

در آن زمان تصنیف «داروگ» را با آهنگسازی محمدرضا لطفی با شعری از نیمایوشیج اجرا کرد. تصنیف داروگ از اولین تصنیف هایی است که در آن شعر نو به کارگیری شده است. از جمله تصنیف های شجریان که به زبان محاوره ای هستند، می توان به تصنیف مگه نه (شعر بیژن سمندر، آهنگ از عطاالله خرم) اشاره کرد که در همان دوران اجرا شده است.

راست پنجگاه

محمدرضا شجریان با همراهی محمدرضا لطفی و ناصر فرهنگ فر کنسرتی در سال ۱۳۵۴ در جشن هنر شیراز برگزار کردند که در نوع خودش بی نظیر بود.

آنها برای این اجرا دستگاه «راست پنجگاه» را انتخاب کردند. در آن زمان راست پنج گاه به دلیل دشواری، به ندرت اجرا می شد.

نفر نخست مسابقه تلاوت قرآن / تاسیس دل آواز

محمدرضا شجریان در سال ۱۳۵۶ در مسابقه ی تلاوت قرآن کشوری، رتبه ی نخست را به دست آورد. و در اسفند سال ۱۳۵۷ شرکت دل آواز را بنیان گذاری کرد.

تاسیس شرکت «دل آواز» موجب شد که محمدرضا شجریان بیشتر آلبوم هایش را با صاحب امتیازی خودش منتشر کند. در این بین تنها آثاری که محمدرضا لطفی آهنگسازشان بود و البته آلبوم «جام تهی» به آهنگسازی فریدون شهبازیان از طریق شرکت دیگری منتشر شدند.

بیشتر آثار محمدرضا شجریان طی چند دهه گذشته از سوی شرکت «دل آواز» بازنشر شده اند.

رتبه دوم جهان در تلاوت قرآن

در مسابقات جهانی تلاوت قرآن در سال ۱۳۵۷ در مالزی، هنگامی که قاری ایرانی قادر به شرکت در مسابقه نبود، محمدرضا شجریان بدون هماهنگی و آمادگی قبلی، به عنوان نماینده ایران در مسابقه شرکت می کند و رتبه دوم جهان را به دست می آورد.

قطع همکاری با رادیو / تاسیس چاووش

محمدرضا شجریان در سال ۱۳۵۷ همانند بسیاری از هنرمندان آن زمان همکاریش را با رادیو قطع کرد.

شجریان درباره این تصمیمش گفته است: «آن موقع، آن جا با روحیات من نمی خواند، سیاست پخش صداها را از رادیو تلویزیون، من حس می کردم کاباره دار دارد تعیین می کند.»

هوشنگ ابتهاج و اعضای گروه «شیدا» و «عارف» نیز پس از واقعهٔ ۱۷ شهریور به نشانه ی اعتراض از رادیو خارج شدند.

پس از این اتفاق محمدرضا لطفی کانون چاووش را با حمایت هوشنگ ابتهاج بنیان گذاری کرد. بیش تر اعضای کانون چاووش همان اعضای گروه های شیدا و عارف بودند.

در آن زمان، محمدرضا شجریان به همراه شهرام ناظری در چند آلبوم مشترک از کانون چاووش آواز خواندن را بر عهده گرفتند که بیش تر محتوای آن ها انقلابی و میهنی بود. از میان آلبوم های مشترک شجریان و ناظری می توان به چاووش ۲ اشاره کرد که شامل دو سرود بسیار معروف شب نورد (برادر نوجوونه، با صدای شجریان) و آزادی (آن زمان که بنهادم، با صدای ناظری) می شد.

یکی از آثار ماندگار در دوران «چاووش» اثری است که امروز با عنوان «سپیده» شناخته می شود و مربوط به کنسرت گروه شیدا با آواز شجریان و به سرپرستی لطفی است. این کنسرت در آذر ۱۳۵۸ در دانشگاه ملی اجرا شده است.

جمعیت بسیاری در این کنسرت حضور داشتند و تصنیف معروف سپیده (ایران ای سرای امید) که مربوط به شعری از هوشنگ ابتهاج و آهنگی از محمدرضا لطفی است در همان کنسرت اجرا شده است. البته در آن زمان گروه به فکر ضبط اجرا نبود و به صورت اتفاقی کیوان ابتهاج (پسر هوشنگ ابتهاج) این اثر را ضبط کرد.

ربنا

شجریان در سال ۱۳۵۸ دعای ربنا و مناجات مثنوی افشاری را به صورت بداهه و بدون تمرین خواند. این اجراها تنها به این منظور ضبط شده بود که الگویی برای تمرین هنرجویان باشد تا براساس آن تمرین کنند و بتوانند اجرای خوبی داشته باشند و در نهایت بهترین اجرا از رادیو و تلویزیون پخش شود.

اما رادیو همان اجرای خود شجریان را پخش کرد و این دعا به مدت سی سال از اصلی ترین برنامه های رادیو در ماه رمضان بود.

مشکاتیان و شاهکارهایش

در فاصله سال های دههٔ ۱۳۶۰، شجریان همکاری گسترده ای با پرویز مشکاتیان آغاز کرد که حاصلش آلبوم هایی چون بیداد، آستان جانان، سر عشق (ماهور)، نوا، دستان، گنبد مینا، دود عود، جان عشاق و قاصدک بود. در این سال ها به همراه گروه عارف به سرپرستی مشکاتیان کنسرت هایی را در خارج از ایران اجرا کرد.

آلبوم بیداد به خاطر فضای اعتراضیش حاشیه هایی برای شجریان در پی داشت.

همکاری با پیرنیاکان، عندلیبی و اعیان

محمدرضا شجریان در سال ۱۳۷۰ با همکاری داریوش پیرنیاکان، مرتضی اعیان و جمشید عندلیبی، کنسرت هایی را در تور اروپا و آمریکا برگزار کرد که آلبوم های پیام نسیم، دل مجنون و سرو چمان حاصل این اجراها هستند.

ازدواج با کتایون خوانساری

محمدرضا شجریان در ۵۳ سالگی و در سال ۱۳۷۱ با کتایون خوانساری ازدواج کرد. آن زمان خانم خوانساری ۲۶ ساله بود.

حاصل ازدواج دوم محمدرضا شجریان، پسری به نام رایان است که در سال ۱۳۷۶ در کانادا متولد شد.

سال ۱۳۷۱ با همکاری گروه آوا آلبوم آسمان عشق منتشر شد. مدتی بعد آلبوم مربوط به کنسرت پاریس سال ۱۳۷۲ محمدرضا شجریان به همراه محمدرضا لطفی و مجید خلج در قالب آلبوم چشمه نوش به بازار عرضه شد.

شجریان مدتی بعد آلبوم های بهاریه، جان عشاق و گنبد مینا که حاصل همکاری خودش با پرویز مشکاتیان در سال های دهه ۱۳۶۰ بود را منتشر کرد.

قاصدک هرگز اجازه انتشار رسمی نیافت

آلبوم قاصدک در سال ۱۳۷۳ شکل گرفت که آخرین همکاری شجریان با مشکاتیان است. این آلبوم هرگز به صورت رسمی اجازه انتشار نیافت. این آلبوم در زمان ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی مجوز انتشار نگرفت.

هم اکنون دو اجرا از آلبوم «قاصدک» در فضای مجازی موجود است که حاصل دو کنسرت در دو کشور متفاوت است. این اجراها به صورت غیر مجاز منتشر شده است.

یاد ایام

آلبوم یاد ایام حاصل کنسرت آمریکا در تابستان ۱۳۷۱ است. در این آلبوم برای نخستین بار همایون شجریان در کنار پدرش قرار گرفت.

یاد ایام در سال ۱۳۷۴ منتشر شد. مدتی بعد آلبوم «رسوای دل» با همکاری گروه آوا منتشر شد. شجریان در سال ۱۳۷۵ نیز در آلبومی با آهنگ سازی مجید درخشانی تحت عنوان «در خیال» همکاری کرد.

در سال ۱۳۷۶ آلبوم های «معمای هستی» با همکاری محمدرضا لطفی، عبدالنقی افشارنیا و همایون شجریان و «عشق داند» که مربوط به بداهه خوانی و بداهه نوازی به همراه محمدرضا لطفی در سال ۱۳۵۹ بود، منتشر شدند. همچنین در این سال، آلبوم «شب وصل» با همکاری داریوش طلایی، سعید فرج پوری و همایون شجریان به بازار عرضه شد.

نقطه ی عطفی به نام شب، سکوت، کویر

در سال ۱۳۷۷، آلبوم شب، سکوت، کویر منتشر شد. این آلبوم حاصل آهنگسازی کیهان کلهر بود که براساس موسیقی مقامی شمال خراسان و با اجرای برخی از سازهای محلی خراسان، ضبط و منتشر شد.

حاج قربان سلیمانی هم در این آلبوم دوتار نواخته است.

«شب، سکوت، کویر» آغازی برای معرفی بیشتر کیهان کلهر به جامعه موسیقی ایران بود. کلهر بعدهای به شناخته شده ترین چهره ی موسیقی ایران تبدیل شد

محمدرضا شجریان کمی بعد نیز یک بار دیگر با گروه آوا همکاری کرد که حاصل آن دو آلبوم «آهنگ وفا» و «آرام جان» بود.

جایزه یونسکو

محمدرضا شجریان در سال ۱۳۷۸ جایزه پیکاسو را از طرف سازمان یونسکو دریافت کرد.

شجریان با همکاری حسین یوسف زمانی آلبوم «بوی باران» را در سال ۱۳۷۸ منتشر کرد.

ترکیب جادوییه علیزاده، کلهر و شجریان ها

از سال ۱۳۷۹، همکاری شجریان با حسین علیزاده، کیهان کلهر و همایون شجریان آغاز شد و این همکاری تا اوایل دهه ۱۳۸۰ ادامه داشت. اولین آلبوم حاصل این همکاری «زمستان» نام داشت که در سال ۱۳۷۹ به صورت زنده در کالیفرنیا، اجرا و ضبط شد و سپس به بازار آمد. آلبوم زمستان است بر اساس شعر زمستان اثر مهدی اخوان ثالث اجرا شده است.

سال ۱۳۸۱ دو آلبوم «بی تو به سر نمی شود» و «فریاد» منتشر شد که حاصل همکاری محمدرضا شجریان، حسین علیزاده، کیهان کلهر و همایون شجریان بود. این دو آلبوم نامزد جایزه گرمی شدند.

این گروه چهارنفره در زمستان سال ۱۳۸۲ نیز جهت کمک به زلزله زدگان بم در تهران کنسرتی برگزار کردند که با نام «هم نوا با بم» معروف شد. آنها درآمد حاصل از فروش دی وی دی این کنسرت را به پروژه ی باغ هنر بم اختصاص دادند.

این ترکیب رویایی در پاییز ۱۳۸۴ نیز کنسرتی برگزار کرد که حاصل آن آلبوم های «ساز خاموش» و «سرود مهر» بود و پس از آن دیگر این چهار نفر با یکدیگر همکاری نکردند.

از سال ۱۳۸۶، محمدرضا شجریان به همکاری با گروه «آوا» پرداخت و کنسرت هایی در تهران، اصفهان، اروپا، آمریکا و کانادا اجرا کرد. در این دوران، دو اثر به نام های «غوغای عشق بازان» و کنسرت محمدرضا شجریان و گروه آوا (آلبوم تصویری) به همراه گروه آوا اجرا و به بازار عرضه شد.

شهناز

محمدرضا شجریان در سال ۱۳۸۷ گروهی موسیقی بنیان گذاری کرد و آن را به افتخار زنده یاد جلیل شهناز نوازنده تار، گروه شهناز نامید. شجریان در این گروه از سازهای ابداعی خودش استفاده کرد.

نامه به صدا و سیما

پس از دهمین دوره ی انتخابات ریاست جمهوری ایران، محمدرضا شجریان در نامه ای به عزت الله ضرغامی از وی خواست تا از پخش آثارش در صدا و سیما خودداری کند.

در همان نامه شجریان دعای «ربنا» و «مناجات افشاری» را به ملت ایران تقدیم و تأکید کرد حساب این دو اثر از بقیه آثارش جداست.

پس از شکایت رسمی شجریان از صدا و سیما عده ای از مدیران صدا و سیما اعلام کردند دیگر حتی دعای ربنا را هم پخش نمی کنند.

سال ۱۳۸۸ و افتادن در دام سیاست

سال ۱۳۸۸ و پس از ماجراهای انتخابات ریاست جمهوری، محمدرضا شجریان وارد عرصه سیاسی شد و واکنش های تندی از خود نشان داد. شجریان در چندین مصاحبه با رسانه های معاند شرکت کرد و به فضاسازی برعلیه دولت و نظام جمهوری اسلامی پرداخت.

بسیاری معتقدند که این موضع گیری های شجریان، اشتباه بود و وجهه ی هنری او را تحت الشعاع قرار داده است.

انتشار آخرین آثار

محمدرضا شجریان در اوایل دهه ۹۰ چند اثر منتشر کرد؛ آلبوم «مرغ خوش خوان»، آلبوم تصویری «کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز در دبی» و «کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز در تهران.»

اثر منتشر نشده ی رنگ های تعالی

محمدرضا شجریان در سال های پایانی فعالیتش با تهمورس و سهراب پورناظری همکاری کرد که حاصل آن آلبوم «رنگ های تعالی» است. این اثر هنوز به صورت رسمی منتشر نشده است.

آغاز وخامت سرطان

نوروز سال ۱۳۹۵ بود که محمدرضا شجریان در پیام تبریکش با چهره ای دگرگونه و موهای بسیار کوتاه حاضر شد. او در این ویدیو از ابتلایش به سرطان خبر داد.

طریق عشق

در روز پنجم مهر ۱۳۹۵، آلبوم «طریق عشق» اثر مشترک محمدرضا شجریان و پرویز مشکاتیان منتشر شد و همایون شجریان آن را در تالار وحدت رونمایی کرد.

تلاوت های شجریان – به یاد پدر

در آلبوم مجزا از تلاوت های محمدرضا شجران با عنوان «به یاد پدر» منتشر شده است که شامل تلاوت های شجریان بین سال های ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۱ است. محمدرضا شجریان این اثر را پس از درگذشت پدرش، مهدی شجریان برای یادبود او در سال ۱۳۷۸ منتشر کرد. این مجموعه شامل تلاوت سوره های قصص، انعام، فجر، بلد، فتح و نمل است و البته شجریان در به یاد پدر ۲ دعای ربنا را نیز اضافه کرد.

نمایشگاه سازهای ابداعی

محمدرضا شجریان مبدع چند ساز جدید در موسیقی ایرانی است. وی در اردیبهشت ۱۳۹۰ در نمایشگاه در تهران این سازها را به نمایش عمومی درآورد. برخی از این سازها عبارتند از: صراحی، شهر آشوب، ساغر، کرشمه و سبو.

محمدرضا شجریان پنجشنبه ۱۷ مهر ۱۳۹۹ در تهران درگذشت.

انتهای پیام/