گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم- ۱۶ آذرماه هر سال در تقویم ملی کشور به عنوان روز دانشجو نامگذاری شده تا علاوه بر یادآوری مجاهدت های دانشگاهیان در دوران حکومت پهلوی به ویژه شهیدان احمد قندچی، مهدی شریعت رضوی و مصطفی بزرگ نیا، به منزله پاسداشت و گرامیداشتی از دانشجویانی باشد که آینده سازان این کهن دیار خواهند بود.

جنبش های دانشجویی به ایده ها و فعالیت های گروهی دانشجویان گفته می شود که در اعتراض های اجتماعی دخالت دارند. تاریخ جنبش های دانشجویی به بلندای سابقه تاسیس دانشگاه هاست. در این مختصر به بررسی برخی از جنبش های دانشجویی خواهیم پرداخت که منشأ تغییرات گسترده ای شده اند.

تحصن «گرینزبورو» در آمریکا

روز اول فوریه ۱۹۶۰ چهار دانشجوی سیاه پوست آمریکایی در اعتراض به سیاست تفکیک نژادی در اماکن عمومی، وارد سالن غذاخوری یکی از فروشگاه های زنجیره ای «وولورث» در شهر «گرینزبورو» ایالت کارولینای شمالی شده و یک قهوه سفارش دادند.

دانشجوها روی صندلی هایی که مخصوص سفیدپوست ها بودند نشسته بودند و به همین دلیل مسئول فروشگاه از تحویل سفارش به آنها خودداری کرد؛ به همین دلیل دانشجویان در همانجا تحصن کرده و از ترک محل خودداری کردند. سه روز بعد، ۳۰۰ نفر دیگر به جمع آنها اضافه شدند.

این ۴ دانشجو اجناس کوچکی را از دیگر بخش های فروشگاه خریداری کردند؛ آنها رسیدهای خرید خود را نگاه داشتند و وقتی از ارائه سرویس به آن ها امتناع شد رسیدهای خود را نشان دادند و گفتند چگونه است که پول آن ها در دیگر بخش های فروشگاه چیز خوشایندی است، ولی برای سالن غذاخوری خوب نیست؟

ظرف چند ماه بعد، این تحصن ها به بیش از ۵۰ شهر گسترش یافت و مورد توجه گسترده رسانه ها و روزنامه ها قرار گرفت. یک روزنامه محلی در روز ۹ فوریه ۱۹۶۰ نوشت این تحصن ها باعث شده ده ها رستوران و اماکن غذافروشی تعطیل شده یا سیاست تبعیض جنسیتی را کنار بگذارند. پلیس در برخی تحصن ها برای بر هم زدن این تحصن ها گاه به زور متوسل می شد.

روش این چهار دانشجو برای اعتراض به مرور گسترش می یافت به طوری که تا پایان سال ۱۹۶۰، روند تحصن ها در تمام ایالات جنوبی و ایالات مرزی و حتی در آن دسته از اماکن عمومی نوادا، ایلینوی و اهایو که احساسات نژادپرستانه علیه سیاهان در آن ها شدت داشت، گسترش یافت.

متحصنان اکنون علاوه بر سالن های غذاخوری دامنه اعتراضات خود را به پارکها، سواحل، کتابخانه ها، سالن های سینما، موزه ها، و دیگر اماکن عمومی که در آنها تبعیض نژادی شایع بود بسط دادند. آوریل ۱۹۶۰ این گروه روش دیگری به نام «مسافرت های آزادی» را راه اندازی کردند. آن ها تصمیم گرفتند که به وسیله اتوبوس های بین ایالتی و اتوبوس های عمومی، تفکیک نژادی را به چالش بکشند. آن ها با شکل دادن گروه های چند نژادی، سوار این اتوبوس ها می شدند و از شمال به سمت جنوبی که هنوز تفکیک نژادی در آنها رواج داشت مسافرت می کردند.

این جنبش دانشجویی سرانجام منشأ تغییراتی گسترده در جامعه آمریکا شد و در سال ۱۹۶۴ به تصویب قانونی موسوم به «قانون حقوق مدنی» منجر شد. این قانون، تمامی اشکال جداسازی های نژادی در اماکن عمومی را ممنوع می کرد.

خیزش های دانشجویی ۱۹۶۸ در کشورهای مختلف دنیا

سال ۱۹۶۸ از لحاظ جنبش های دانشجویی سالی بسیار تعیین کننده و مهم قلمداد می شود. این سال، عرصه حرکت های اعتراضی متنوعی در میان جنبش های دانشجویی بود که در جهان غرب از آمریکا تا اروپا گسترش یافت. ریشه این تظاهرات ها، تحولات سیاسی و اجتماعی پس از جنگ جهانی دوم بود که به ایجاد نارضایتی های عمیق جوانان منجر شد. سمت و سوی اعتراضات در اکثر کشورها، مخالفت با مناسبات حاکم بر جامعه سرمایه داری مدرن و جنگ طلبی کشورهای غربی به ویژه آمریکا بود.

بعد از جنگ جهانی دوم و در دوران جنگ سرد آمریکا و شوروی این نگرانی که وقوع یک حمله هسته ای در هر لحظه می تواند به زندگی انسان های بی شماری خاتمه دهد هراس مشترک نسلی بود که احساس می کرد باید برای مخالفت با جنگ کاری انجام دهد. جنگ وحشیانه آمریکا در ویتنام و بمب گذاری همه روزه بر سر دهکده ها و مردمان بی گناه که هر شب از تلویزیون ها پخش می شد عاملی بود که این نگرانی ها را تقویت می کرد.

در چنین فضایی بود که انتشار اخباری از همکاری دانشگاه کلمبیا با یک اندیشکده فعال در زمینه ساخت تسلیحات جنگی در فوریه سال ۱۹۶۸ حساسیت دانشجویان را برانگیخت. دانشجویان خشمگین ساختمان های دانشگاه را به اشغال خود درآورده و برای یک ترم کل دانشگاه را فلج کردند.

اما مهم ترین اتفاقات این سال در آن سوی آتلانتیک، در فرانسه اتفاق افتاد. از مارس ۱۹۶۸ دانشجویان در فرانسه تحرکاتی را آغاز کردند که الهام بخش سلسله ای از اعتراض های و شورش های دانشجویی در سراسر دنیا شد.

روز ۲۲ مارس، گروهی از دانشجویان دانشگاه نانتر در اعتراض به دستگیری دوستانشان که به خاطر شرکت در تظاهرات ضد جنگ ویتنام دستگیر شده بودند ساختمان اداری این دانشگاه را به تصرف خود درآوردند. رئیس دانشگاه چند نفر از دانشجویان را به شورای انضباطی احضار کرده و برای چند روز کلاس های دانشگاه را تعطیل می کند. دانشجویان در اعتراض به خیابان ها ریخته و رئیس جمهور ژنرال دو گل را به معارضه طلبیدند.

«دانیل کهن بندیت»، یکی از فعالان این جنبش دانشجویی در دانشگاه نانتر روز دوم ماه می را روز «ضد امپریالیسم» اعلام کرد اما رئیس دانشگاه این روز را تعطیل اعلام می کند. در دانشگاه سوربون، صدها دانشجو در حیاط دانشگاه به حمایت از دانشگاه نانتر تجمع می کنند، اما رئیس دانشگاه پلیس را به دخالت فرامی خواند و حدود ۵۰۰ دانشجو دستگیر می شوند. در این درگیری ها پلیس برای نخستین بار از گاز اشک آور علیه دانشجویان استفاده می کند. سه روز بعد در تاریخ ششم ماه «می» تظاهرات همبستگی برای آزادی دستگیرشدگان و محکوم شدگان با شعار «دانشجوی زندانی آزاد باید گردد» برگزارمی شود. در جریان این راهپیمائی نه صدوچهل و پنج نفر زخمی و ۴۲۲ نفر دستگیرو زندانی می شوند.

یک روز بعد، ۳۰ هزار دانشجو در سراسر پاریس اقدام به راه پیمایی می کنند. در همین روز دانشجویان محله «لاتن» را تسخیر و با پلیس وارد درگیری شدند و اجازه ندادند محله از آنها بازپس گرفته شود. آنها این محله را «ویتنام قهرمان» نامیدند.

روز سیزدهم می، در دهمین سالگرد کودتایی که دو گل بر سر کار آمده بودند «کنفراسیون عمومی کار فرانسه» و فدراسیون اصلی استادان در فرانسه به عنوان قوی ترین اتحادیه های کارگری در این کشور به تظاهرات دانشجویان پیوستند و تظاهرات انبوهی با اجتماع بیش از ۸۰۰ هزار نفر برپا شد. از این به بعد، اعتصابات به اکثر بخش های فرانسه سرایت می کند.

روز ۲۲ مه، پایتخت فرانسه به یک شهر سقوط کرده شباهت داشت: کرکره های پنجره ها پایین کشیده شده بود و تمام سالن های شهر بسته شده بود. حتی بانک مرکزی فرانسه، وزارت دارایی و نیروگاه اتمی در مارکول نیز از این قاعده مستثنی نبودند. اداره هواشناسی نیز دچار رکود بود. جریان سوخت با کندی مواجه بود. پاریس خیلی درهم ریخته و کثیف به نظر می رسید. شهر مملو از زباله ها و تراکت های سیاسی بود.

ژنرال دو گل مجلس را منحل و دستور برگزاری انتخابات را در ماه ژوئن صادر کرد. رییس جمهوری فرانسه همچنین گفت که کارها باید از سر گرفته شوند و گرنه «دولت اضطراری» اعلام خواهد شد و از زور برای سرکوب استفاده خواهد کرد.

کمی بعد، تانک ها در اطراف پاریس مستقر شدند و نیروهای ارتش نیز به حال آماده باش در آمدند. با سرکوب خشونت بار تظاهرات و اعتراض های دانشجویی، جنبش مه ۱۹۶۸ به همان تندی که اوج گرفته بود فروکش کرد، اما به باور بسیاری از تحلیلگران تاثیر بسیار زیادی بر زندگی اجتماعی در فرانسه گذاشت.

تظاهرات دانشجویان در آلمان غربی، ۱۹۶۸

تظاهرات های سال ۱۹۶۸ البته صرفا محدود به فرانسه نبود، بلکه به صورتی گسترده آمریکا و اکثر کشورهای اروپایی را هم درگیر کرد. در همین سال در ایرلند شمالی، دانشجویان به دنبال رهایی از حاکمیت بریتانیا بودند. در لهستان، مارس ۱۹۶۸ بعد از آنکه دانشگاه ورشو جلوی پخش یک تئاتر را گرفت، تظاهرات های گسترده دانشجویی برگزار شد.

آمریکا به تنهایی هر هفته شاهد برگزاری تجمعات گسترده دانشجویی در مخالفت با نژادپرستی، جنگ ویتنام و سلاح های هسته ای و بیولوژیکی بود. در آلمان غربی، مخالفت های دانشگاه در اعتراض به سیاست های دولت به اوج خود رسید. در تظاهراتی که ماه مه در بن به دعوت تشکل های دانشجویی برگزار شد جمعیتی نزدیک به ۸۰۰ هزار نفر شرکت کردند. در ایتالیا، روز ۱ مارس در دانشکاه معماری دانشگاه ساپینزای رم درگیری سختی میان پلیس و تظاهرات کنندگان ضد جنگ درگرفت.

در اسپانیا، دانشجویان معترض به سیاست های «فرانسیسکو فرانکو»، حاکم وقت اسپانیا با پلیس درگیر شدند که در نتیجه آن دانشگاه برای ۳۸ روز به حالت تعطیل درآمد.

آپارتایدستیزی

این جنبش ، همانند تحصن های گرینزبورو توسط دانشجویان دانشگاه آغاز شد و بعد از آن گسترش یافت. روز ۱۶ ژانویه ۱۹۷۶ چندین هزار دانشجو در نزدیکی «ژوهانسبورگ»، بزرگترین شهر آفریقای جنوبی تظاهرات مسالمت آمیزی را آغاز کردند که بعد از حمله پلیس با سلاح و گاز اشک آور چندین کشته به جا گذاشت.

هدف دانشجویان مخالفت با قانونی بود که به تازگی در آن کشور به تصویب رسیده بود، اما تظاهرات آنها به یک جنبش جهانی علیه آپارتاید تبدیل شد. انتشار تصاویری از برخورد بی رحمانه پلیس، به خصوص تصویر یک دانش آموز دبیرستانی در حال حمل جسد یک کودک ۱۲ ساله باعث معطوف شدن توجه دنیا به رفتارهای بی رحمانه دولت آفریقای جنوبی شد.

این تظاهرات ها به ایجاد کارزاری گسترده به رهبری دانشجویان آمریکایی برای جلوگیری از سخنرانی مقام های آفریقای جنوبی شد. شکل گیری تظاهرات های گسترده از دانشگاه کلمبیا گرفته تا دانشگاه کالیفرنیا، مقام های واشنگتن را مجاب کرد سرمایه گذاری های چند میلیارد دلاری با شرکت های وابسته به آفریقای جنوبی را قطع کنند. مجموعه ای از اقدامات اینچنینی سرانجام به پایان نظام آپارتاید منجر شد.

جنبش «زندگی سیاهان اهمیت دارد»

جنبشی به نام «زندگی سیاهان اهمیت دارد» با فعالیت سه دانشجوی دختر سیاه پوست از سال ۲۰۱۳ آغاز به کار کرد، اما اوج فعالیت آن در سال ۲۰۱۴ نمایان شد؛ بعد از آنکه یک پلیس سفیدپوست، جوان سیاه پوست ۱۸ ساله ای به نام «مایکل براون» را به ضرب گلوله به قتل رساند. «زندگی سیاهان اهمیت دارد» بعد از این قتل، نقش بسیار مهمی در برگزاری تظاهرات های اعتراض آمیز به نژادپرستی نهادینه شده در آمریکا ایفا کرد.

«زندگی سیاهان اهمیت دارد» محور فعالیتش را در جلب نظر عموم مردم دنیا به برخوردهای خشن و تبعیض آمیز پلیس آمریکا با سیاه پوستان غیرمسلح دارد. این جنبش، اکنون جنبه بین المللی پیدا کرده. شاخه بریتانیایی این جنبش در سال های گذشته اعتراضات و تحصن هایی در اعتراض به فرصت های کمتر سیاه پوستان در زمینه اشتغال، خدمات درمانی و غیره ترتیب داده است.

انتهای پیام/