به گزارش مشرق، به مناسبت ماه مبارک رمضان، مصطفی دلشاد تهرانی استاد دانشگاه در یادداشتی به روزه حقیقی پرداخته است:

امام رضا (ع) از پدران خود روایت کرده است که امیرمؤمنان علی (ع) نقل کرد که روزی [از روزهای آخر ماه شعبان] رسول خدا برای ما خطبه ای خواند و چنین گفت: أیها الناس إنه قد أقبل إلیکم شهر الله بالبرکة و الرحمة و المغفرة شهر هو عند الله أفضل الشهور و أیامه أفضل الأیام و لیالیه أفضل اللیالی و ساعاته أفضل الساعات و هو شهر دعیتم فیه إلی ضیافة الله و جعلتم فیه من أهل کرامة الله. (عیون اخبار الرضا، صدوق، ج ۱، ص ۲۹۵) مرد! همانا ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به شما روی کرده است؛ ماهی که نزد خدا برترین ماه ها است؛ روزهایش برترین روزها و شب هایش برترین شب ها و ساعاتش برترین ساعات است؛ و آن ماهی است که در آن به مهمانی خدا فرا خوانده و از اهل کرامت خدا قرار داده شده اید.

روزه داری مجرای ریزش رزق های معنوی

بشر برای زنده ماندن نیازمند رزق های مادی است، و برای انسان ماندن نیازمند رزق های معنوی است. بریده شدن آدمی از رزق های معنوی او را از معنا بی بهره می سازد و تهی از حقیقت خویش می نماید. در این میان، روزه داری معناگرایانه از جمله بهترین مجاری ریزش رزق های معنوی برای آدمیان است.

ملای روم گوید: انسانی که دهان خود را از خوردن و نوشیدن می بندد و روزه داری معناگرایانه را بهرۀ جان خویش می سازد، راهی پرشتاب به سوی سفرۀ گستردۀ آسمانی می یابد. پس باید رزق های معنوی را از مجاری درست و مناسب از آسمان های معنوی و عوالم روحانی طلب کرد و لحظه به لحظه رو بدان ها داشت و در عشق آنها مانند درختان بید رقصان شد و با شور و شوق سلوک نمود. شرط دریافت آن رزق های معنوی این است که در روزه داری معناگرایانه باید صبور و استوار بود و در هر لحظه منتظر رسیدن خوراک های الهی و معنوی بود. مشیت خدای مهربان نکوکار بر این است که هدیه ها و عطایا و رزق های معنوی خود را به بندگان منتظر خود می دهد.

انسان طالب رزق های معنوی فرصت ها را از دست نمی دهد و پی در پی به دنبال مطلوب خویش تلاش می کند و از طلب دست بر نمی دارد، برخلاف کسانی که آتش طلب در آنان نیست و چونان شکم سیرانی اند که برای رسیدن و دریافت نان و خوراک انتظار نمی کشند و برایشان مهم نیست که جیره شان زود برسد یا دیر. پس نباید چونان شکم سیران از رزق های معنوی بود و فرصت ها را از دست داد و زندگی را بی بهره از اصل جان خویش طی کرد، بلکه باید همت نمود و در این وادی گام نهاد و راه را هموار ساخت و منتظر دریافت مائده های آسمانی بود که جاری شود.

سنت الهی بر این امر استوار است که هر گرسنه ای عاقبت رزقی می یابد و آفتاب دولت و سعادت بر او می تابد و نظام خداوندی چنین است که اگر مهمانی ، عالی همت و بلند نظر، از غذایی کم خورد، میزبان غذایی بهتر نزد او گذارد. انسان در این جهان میهمان خدای رزاق است و اگر ادب نماید و با روزه داری لب از طعام و شراب بربندد و راه روزه داری معناگرایانه را بر خود هموار سازد، رزق های معنوی از سوی میزبان گشاده دست بر او جاری گردد.

لب فرو بند از طعام و از شراب

سوی خوان آسمانی کن شتاب

دم به دم بر آسمان می دار امید

در هوای آسمان رقصان چو بید

باش در روزه شکیبا و مصر

دم به دم قوت خدا را منتظر

کان خدای خوب کار بردبار

هدیه ها را می دهد در انتظار

انتظار نان ندارد مرد سیر

که سبک آید وظیفه، یا که دیر

ای پدر الانتظار الانتظار

از برای خوان بالا مردوار

هر گرسنه عاقبت قوتی بیافت

آفتاب دولتی بر وی بتافت

ضیف با همت چو آشی کم خورد

صاحب خوان، آش بهتر آورد

روزه داری عارفانه، دریچۀ دریافت خوراک های معنوی و روحانی

روزه داری عارفانه، جان امساک در ماه مبارک رمضان است؛ که البته هرکسی را نصیب نمی گردد. ملای روم گوید: چنین امساک هایی عطیه ای است ویژۀ دوستان خدا، تا با امساک، قدرت روحی و معنوی یابند و چونان شیری نیرومند در بیابان زندگی شوند.

گوید: چنین امساک هایی را به هر گدای عاری از فضیلت های اخلاقی نمی دهند. درگاه روزه داری عارفانه پاسداشت اخلاق انسانی و دوری از پرده دری و حرمت شکنی است. گرسنگی و تشنگی عارفانه بهرۀ آنان نمی شود که از حیث فضیلت های انسانی و کمالات اخلاقی فقیر و بی چیزند و کارشان هرزه گویی و آزار دهی و مرز شکنی و تکفیر گری است. در این عالم علف کم نیست.

آنچه بهرۀ چنین کسان است علف است که پیش آنان می گذارند و سخت بدان سر خوش اند؛ و با زبان حال به ایشان می گویند: ای آدم نماهای حیوان صفت، بخورید که ارزش شما همین مقدار است. شما مرغ آبی و مرغ دریایی نیستید. شما مرغ خاکی و اسیران بی باکی هستید. همین راه را بروید، ولی بدانید که از آن خوراک های معنوی و جانانه همچنان بی بهره اید.

خود نباشد جوع، هرکس را زبون

کین علف زاریست ز اندازه برون

جوع، مر خاصان حق را داده اند

تا شوند از جوع، شیر زورمند

جوع، هر جلف گدا را کی دهند؟

چون علف کم نیست، پیش او نهند

که بخور، که هم بدین ارزانیی

تو نه ای مرغاب، مرغ نانیی

تبدیل کردن خوراک ها، شرط گام نهادن به عالم بالا

ملای روم بر این نظر است که برای گام نهادن به عالم بالا، لازم است انسان مزاج خود را دگرگون و متناسب آن عالم کند. روزه داری عارفانه تلاشی در جهت تبدیل کردن خوراک ها و مبدل کردن خویش است.

گوید: یا حریص البطن عرج هکذا

انما المنهاج تبدیل الغذا

ای کسانی که بیش ترین همتتان برای شکم است، حداقل مدتی همت خود را تغییر دهید و از زیاده خواری غذاهای جسمانی دست بکشید که راه روشن گام نهادن به عالم بالا، تبدیل کردن خوراک جسمانی به خوراک روحانی است.

یا مریض القلب عرج للعلاج

جملة التدبیر تبدیل المزاج

ای انسان های بیمار دل، راه درمان بیماری تان آن است که تدبیر کنید و تغییر مسیر و تغییر مزاج بدهید و مزاج کاملا ماده گرایانۀ خود را به مزاج معنویت طللبانه بگردانید.

أیها المحبوس فی رهن الطعام

سوف تنجو إن تحملت الفطام

ای کسانی که در بند خوراک های دنیوی هستید، اگر مدتی پرهیز از خوراک های دنیوی را تحمل کنید، در آینده از وجود دنیازده تان نجات خواهید یافت.

إن فی الجوع طعام وافر

افتقده و ارتج یا نافر

بی گمان در روزه داری و امساک طعامی فراوان نهفته است. پس ای گریزندگان از آن، فرصت غنیمت شمارید و آن را طلب کنید که آن چیزی است که می توان بدان امید بست.

اغتذ بالنور کن مثل البصر

وافق الأملاک یا خیر البشر

ای انسان های برگزیده! اینک فرصتی فراهم شده است تا به وسیلۀ روزه داری و امساک از نور الهی تغذیه کنید و جایگاهی چون چشم بیابید و به مقام همراهی فرشتگان خدا نائل شوید.

چون ملک تسبیح حق را کن غذا

تا رهی همچون ملایک از اذا

اینک فرصتی است که چونان فرشتگان تسبیح و نیایش حضرت حق را غذای خود کنید تا مانند فرشتگان از بند و آزار نفسانیت نجات پیدا کنید.

حبذا، خوانی نهاده در جهان

لیک از چشم خسیسان بس نهان

خدای رحمان چه سفرۀ خوبی در جهان برایتان گستره است. اما این سفره از دیدۀ فرومایگان به شدت پوشیده است.

گرفتاری در مادیات و نفسانیات، مانع بزرگ دریافت معنویات

ملای روم گرفتاری مردمان در مادیات و بسته بودن دست و پایشان در نفسانیات را مانعی بزرگ برای پرواز و دریافت معنویات می داند. می گوید: تا زمانی که آدمیان مست شیرینی و شراب اند، دل دادۀ قدرت و مکنت اند، برای دستیابی به منزلت های دنیایی به هر وسیله ای چنگ می زنند، امکان ندارد به معنویات حقیقی راه ببرند و روحشان خوشۀ عالم غیب را ببیند؛ هر چند دعوی وصال به حقیقت و دریافت معنویت فراوان باشد و مدعیان بسیار.

آن وصال و دریافت، نشانه هایی دارد؛ و از جمله نشانه هایش این است که انسان از دنیای نکوهیده و سرای فریب با همۀ نمودهایش چون بی اخلاقی، قدرت طلبی، خودخواهی و خودمداری، خود را حق دانستن و دیگران را بر باطل دیدن و دیگر دام های دنیای نکوهیده آزاد شده باشد.

می گوید: شما که پیوسته بر مدار خویش می چرخید و جز به قدرت و مکنت و خور و خشم و شهوت نمی پردازید، امکان ندارد که راه به حقیقتی برده و معنویتی حقیقی را درک کرده باشید. به عنوان مثال، پرنده ای که در اطراف آب شوری می چرخد و می گردد، دلیلش آن است که از آب شیرین و گوارا بهره ای ندیده و از آن خبری نشنیده و قطره ای از آن نچشیده است.

نفس تو تا مست نقل است و نبید

دان که روحت خوشۀ غیبی ندید

که علامات است زان دیدار نور

التجافی منک عن دار الغرور

مرغ چون بر آب شوری می تند

آب شیرین را ندیده است او مدد

امساک حقیقی، زمینه ساز دریافت های معنوی

ملای روم امساکی را که از سر حقیقت باشد، زمینه ساز دریافت های معنوی می داند. می گوید: اگر شما آدمیان با امساک حقیقی و نه صرف امور شکلی، انبان درونتان را برای مدتی از نان و طعام مادی و دنیوی خالی نگه دارید، این امکان برایتان فراهم می شود که بهره مند از گوهرهای گرانقدرمعرفت و معنویت شوید.

می گوید: اگر انسان، طفل جان خویش را از شیر شیطان و سلطۀ مادیات و خودخواهی ها بگیرد، این امکان برایش مهیا می شود که جان خود را با فرشتگان همراه و شریک بسازد و مانند آنان به بهره های معنوی ناب برسد.

نشانۀ دریافت های معنوی آن است که آدمی سبک بال گردد و از پلیدی خودخواهی ها و تاریکی مادیات و نفسانیات آزاد شود. تا زمانی که انسان به پلیدی و تاریکی، آغشته و ملول و دل مرده است، هنوز با دیو و دد درون و شیطان ملعون، قرین و دمساز است و طعم آزادی و دلشادی را نچشیده است.

اندکی زین شرب کم کن بهر خویش

تا که حوض کوثری یابی به پیش

گر تو این انبان، ز نان خالی کنی

پر ز گوهرهای اجلالی کنی

طفل جان، از شیر شیطان باز کن

بعد از آنش، با ملک انباز کن

تا تو تاریک و ملول و تیره ای

دان که با دیو لعین، همشیره ای