با نیم نگاهی به تاریخ بلایای طبیعی در جهان، خواهیم دید که به دفعات متعدد سیل های ویرانگری در اقصی نقاط جهان رخ داده که نه تنها جان انسان های بسیاری را گرفته بلکه خسارات مادی زیادی به بار آورده است.

گروه بین الملل خبرگزاری فارس - مهدی خدابخش: زمین خشک است و به ناگاه بارانی شدید در مدت زمانی کوتاه، به قدری آب بر خاک می بارد که توانایی جذب آن را نداشته و روی زمین جاری می شود. اینگونه است که سیل به راه می افتد و هرچه در مسیرش باشد، با خود می برد.

مناطق بسیار کمی بر روی سیاره زمین هست که احتمال وقوع سیل در آنها محلی از اعراب ندارد، زیرا در این مناطق اصولا بارشی رخ نمی دهد یا به قدری گرم هستند که منابع آبی در آنجا کمیاب است. در مقابل، هر نقطه ای از این کره خاکی که در آن باران رخ دهد، احتمال وقوع سیل نیز وجود دارد لکن بارش تنها علت وقوع سیل نیست.

از نظر علمی، سیل زمانی رخ می دهد که آب، سطح زمین های خشک را اشباع کند و فرصت چندانی برای جذب آن وجود نداشته باشد؛ که این امر نیز خود به چند حالت احتمال وقوع دارد: بارش بیش از حد، شکسته یا سرریز شدن سدها و سیل بندها و ذوب شدن سریع برف و منابع یخ در کوهستان های مجاور مناطق مسکونی، هر کدام به تنهایی می تواند سطح آب رودخانه ها را به حدی افزایش دهد که زمین های مجاور (سیلابدشت) را فراگیرد. واژه «سیلاب» نیز به آب های باقی مانده در مناطق سیل زده پس از فروکش کردن باران و از حرکت ایستادن سیل اطلاق می شود.

انواع مختلف سیل شامل ۱- سیل برق آسا ۲- سیل رودخانه ای ۳- سیل ساحلی ۴- سیل آب های زیرزمینی ۵- سیل زهکش و فاضلاب می شود. بیشتر انواع سیل ها، دارای ضریب پیش بینی پذیری بالایی بوده و ساعت ها یا چند روز برای وقوع زمان می برند که همین امر می تواند فرصت خوبی برای ساکنین مناطق در خطر فراهم می کند تا برای مقابله با سیلاب آماده شده یا منازل خود را ترک کنند.

سیل های ساحلی معمولا زمانی رخ می دهند که طوفانی پر قدرت (هاریکان یا سایکلون) مخصوصا اگر بر روی اقیانوس سرعت گرفته باشد، یا امواج سونامی به مناطق اطراف دریا برخورد کند. همچنین تغییرات اقلیمی درپی افزایش دما، گرم شدن روزافزون زمین و ذوب شدن یخ های قطبین می تواند باعث بالا آمدن سطح آب دریاها و اقیانوس ها شده که همین امر باعث به زیر آب رفتن سواحل و مناطق پست تر از سطح دریا می شود.

چگونگی وقوع سیل

برخی سیل ها نیز غیر قابل پیش بینی بوده، به سرعت و بدون هشدار قبلی رخ می دهند. سیل های برق آسا که اغلب بر اثر باران های موسمی یا رگبارهای شدید اتفاق می افتند، بسیار خطرناک هستند و می توانند یک منطقه سرسبز یا خشکزار برهوت را با حجم گسترده ای از تندآب بپوشاند که هر چیزی را در مسیر خود نابود می کند.

طی چند هفته اخیر (از اواخر اسفند ۹۷ تا کنون) بارش های مداوم در برخی استان های ایران، منجر به وقوع سیل های مخرب شد که نه تنها خسارات ۳۰ هزار میلیارد تومانی به بار آورده بلکه جان حداقل ۷۰ شهروند ایرانی را نیز گرفته است. در این گزارش به بررسی برخی از سیل های مرگبار و بزرگ اخیر در کشورهای مختلف می پردازیم.

*******

شرق آفریقا، مارس ۲۰۱۸ – مجموعه سیل های گسترده و پی درپی در کشورهای کنیا، اتیوپی، اوگاندا، رواندا، سومالی، جیبوتی و برونئی درپی باران های موسمی و شدید مارس سال گذشته و بعد از تحمل ۱۲ ماه خشکسالی سخت در آفریقای شرقی شروع شد و پیامدهای آن هنوز هم ادامه دارد. داده های ثبت شده نشان می دهد این بلیه طبیعی که منجر به وقوع دیگر حوادث ازجمله رانش زمین و شکستن چندین سد مختلف در این کشورها شد، تا کنون حدود ۵۰۰ قربانی برجای گذاشته است.

در رواندا، حدود ۱۰ هزار خانه تخریب شده و خسارت وارده فقط به جاده های این کشور حدود ۲۸ میلیون دلار تخمین زده می شود. در کنیا، سد خصوصی «پاتل میلمت» بر اثر حجم زیاد آب ورودی، در تاریخ ۹ می ۲۰۱۸ شکسته شد و موجی به ارتفاع ۱٫۵ و عرض ۵۰۰ متر، مناطق مسکونی تا شعاع ۲ کیلومتری را کاملا به زیر آب برد. متعاقبا به تاریخ ۲۶ می، چهار سد دیگر در نزدیکی دریاچه «بارینگو» در کنیا نیز شکسته شد. هزینه مرمت جاده های این کشور تا کنون ۱۸۷ میلیون دلار برآورد شد است.

ژاپن، ۲۸ ژوئن تا ۹ جولای ۲۰۱۸ – شکل گیری طوفان سهمگین «پاپیرون» از منطقه هوکایدو، باعث آغاز باران شدید در جنوب ژاپن و حرکت آن به سمت مناطق شمالی شد. بارش های بی وقفه در حدود ۱۰ روز متمادی، حدود ۴۰۰ میلی متر محاسبه شد و بعد از آن بود که سیل های مرگبار به تاریخ ۵ جولای در منطقه کانسای رخ داد. سه هفته قبل از حادثه در همین منطقه، زلزله ای به قدرت ۶ ریشتر (با ۵ کشته و ۴۱۷ مصدوم) اتفاق افتاده بود.

در منطقه شیکوکو میانگین بارش ۱۸۵۲ میلی متر گزارش شد و سطح سیلاب نیز در برخی مناطق حدود ۵ متر بالا آمده بود. این بارش های سیل آسا که در تاریخ ژاپن بی سابقه بود، باعث صدور هشدار تخلیه برای بیش از ۸ میلیون نفر در ۲۳ استان این کشور شد. در این بلای طبیعی، که دومین سیل بزرگ ژاپن از سال ۱۹۸۲ (ناگاساکی با حدود ۳۰۰ کشته) محسوب می شود، حدود ۲۲۵ نفر جان خود را از دست داده و ۱۳ نفر نیز هنوز مفقود هستند. طبق اعلام دولت ژاپن، بسیاری از قربانیان، کسانی بودند که به هشدارها بی اعتنایی کرده و علی رغم دستور تخلیه، در مناطق مسکونی باقی مانده بودند. این سیل همچنین خسارت هنگفتی به ارزش تخمینی حدود ۱۰ میلیارد دلار به صنایع، کشاورزی، جاده ها و زیرساخت های ژاپن وارد کرد.

همچنین به دستور «شینزو آبه» نخست وزیر ژاپن، حدود ۵۴۰۰ نفر از خدمه نیروهای پلیس، آتش نشانی و نیروی نظامی واحد ژاپن (نیروهای دفاع از خود – SDF) برای کمک رسانی به مردم و بیرون کشیدن جنازه ها اعزام شدند.

هند، جولای تا آگوست ۲۰۱۸ – درپی باران های موسمی غیرمعمول در ایالت ساحلی «کرالا» واقع در جنوب کشور هند، که منجر به سرریز شدن ۳۵ سد از ۵۴ سد این منطقه در عرض فقط ۲۴ ساعت اولیه بارش شد، سیل مرگباری به راه افتاد که در تاریخ یک قرن اخیر کرالا بی سابقه بود. با وقوع این حادثه، که مرکز زمین شناسی هند آن را معلول تغییرات اقلیمی و گرم شدن زمین اعلام کرد، بیش از ۴۸۳ نفر جان خود را از دست داده و ۱۴ نفر نیز هنوز مفقود هستند. با اعلام وضعیت قرمز در این ایالت، بیش از یک میلیون و دویست هزار نفر نیز از شهرهای بزرگ کرالا تخلیه شدند.

دولت منطقه ای کرالا می گوید که این سیل بی سابقه حداقل یک ششم از جمعیت ایالت را تحت تاثیر قرار داده ، صدها روستا را به زیر آب برده، بیش از ۱۰ هزار کیلومتر از راه های این منطقه را تخریب کرده و حدود ۵٫۶ میلیارد دلار خسارت وارد کرد. نکته جالب این است که فقط چند روز بعد از وقوع سنگین ترین بارش در کرالا، با تهدید فوری خشکسالی مواجه شد. بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان، سوء مدیریت و کم توجهی دولت مرکزی به اقدامات پیشگیرانه را مقصر اصلی صدمات وارده از این سیل می دانند.

چین، نیمه ژوئن تا اوایل جولای ۲۰۱۷ – بیش از ۳۵ هزار خانه تخریب شده یا آسیب دیدند، حدود ۹۸۰۰ متر مربع از زمین های کشاورزی به زیر آب رفته، بیش از ۲۰۳ نفر کشته شده و حدود ۱۵ میلیون نفر نیز آسیب دیدند. این آماری است از سیل گسترده در ۱۰ استان چین که پس از بارش های چند روزه و طغیان بیش از ۶۰ رودخانه، خسارت ۵٫۷ میلیارد دلاری به این کشور وارد کرد.

جنوب آسیا، جولای تا آگوست ۲۰۱۷ – باران های موسمی شدید در روزهای تابستانی جنوب آسیا، منجر به جاری شدن سیل های گسترده در کشورهای هند، بنگلادش، نپال و پاکستان شد. تخمین زده می شود که این سیل ها در مجموع حدود ۱۳۰۰ نفر تلفات داشته که ۱۲۰۰ نفر از آنها متعلق به هند است. ۴۵ میلیون نفر در مناطق سیل زده، آسیب دیده و حدود ۱۸ هزار مدرسه تخریب شد.

فدراسیون بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر در آن زمان اعلام کرد که چهارمین سیل بزرگ سال در بنگلادش رخ داده و نزدیک به ۷۰۰ هزار خانه در این کشور تخریب شده و بیش از ۴٫۵ میلیون هکتار از زمین های زراعی به زیر آب رفتند. مرکز تحقیقات و آسیب شناسی بلایای طبیعی در آمریکا طی گزارشی اعلام کرد که سیل های مرگبار طی دو دهه اخیر در جنوب آسیا، به طور متوسط سالانه جان ۲ هزار نفر را می گیرد.

چین، ژوئن تا سپتامبر ۲۰۱۶ – در نیمه ژوئن بود که با برخورد جبهه هوای «میو» به جنوب چین و باران های سنگین، سیل های ویرانگری را در ۲۶ استان این کشور جاری کرد. در یک ماه پس از آن نیز تداوم بارش ها و بالا آمدن سطح آب رودخانه ها و سیلاب در شهرهای مختلف جنوب چین، مناطق بیشتری نیز به زیر آب رفتند. کارشناسان می گویند که در آن زمان، چنین سیلی با این قدرت تخریب در سال ۱۹۹۸ رخ داده بود.

درپی وقوع این سیل، ۳۲ میلیون نفر در ۲۶ استان چین آسیب دیده و حدود ۴۵۰ نفر نیز جان خود را از دست دادند. همچنین علاوه بر ازبین رفتن ۲۸۰ هزار هکتار از زمین های کشاورزی جنوب چین، خسارات وارده حدود ۲۲ میلیارد دلار برآورد شد. یکی از عللی که کارشناسان برای وارد شدن این حجم از خسارات و تلفات اعلام می کنند، تبدیل کردن بستر دریاچه های خشک شده به مناطق مسکونی در جریان توسعه شهرهای جدید است.

علاوه بر آن، به دلیل نیاز گسترده چین به مواد غذایی و خانه سازی، سیستم های طبیعی زهکشی از بین رفت و طغیان آب های زیرزمینی منجر به وقوع سیل در داخل بسیاری از شهرها شد. همچنین سدسازی بیش از حد در طول رودخانه های چین باعث کاهش میزان دبی آب و برهم خوردن تعادل طبیعی آنها شده بود.

برزیل، ژانویه ۲۰۱۱ – همراه شدن چند سیل همزمان با رانش زمین و گل شار می تواند ترکیب بسیار مرگباری را به وجود بیاورد که نه تنها چند برابر مخرب تر از جریان تند سیل هاست بلکه کار امدادرسانی به مناطق مورد آسیب و قربانیان را نیز پیچیده و سخت تر می کند. طی ۲۴ ساعت مابین روزهای ۱۱ و ۱۲ ژانویه، بارش شدید و بیشتر از یک ماه عادی در ایالت «ریو دو ژانیرو» باعث به راه افتادن سیل همزمان در مناطق بسیاری از این ایالت شد.

این سیل ها که دومین بلای طبیعی مرگبار در تاریخ برزیل بود (۱۹۶۷ با ۱۷۰۰ کشته) در مناطق توریستی و گردشگری ریو شدت بیشتری داشتند، با رانش زمین و جریان گل همراه شد تا حدود ۳ هزار خانه را تخریب و ۹۰۳ نفر را نیز به کام مرگ بکشاند. این واقعه همچنین حدود ۱٫۲ میلیارد دلار خرج روی دست دولت برزیل باقی گذاشت.

ایالات متحده، آگوست ۲۰۰۵ – توفندی از درجه قدرت ۵ با بادهایی به سرعت ۲۸۰ کیلومتر بر ساعت که بر فراز اقیانوس اطلس شدتی چشمگیر پیدا کرده بود، به خلیج مکزیک نزدیک شد و به دو ایالت فلوریدا و لوئیزیانا برخورد کرد. ۱٫۲ میلیون نفر تخلیه شدند، بیش از ۵۰ سیل بند و محافظ سیل فقط در شهر «نیو اورلئان» شکست، آب به فاصله ۱۹ کیلومتری از دریا به روی خشکی گسترش پیدا کرد، بیش از ۸۰۰ هزار خانه به زیر آب رفت و حدود ۱۸۰۰ نفر جان خود را از دست دادند.

این توصیف کوتاهی بود از طوفان (توفند) کاترینا، فاجعه بارترین بلای طبیعی که جنوب شرقی آمریکا را درنوردید و ۱۲۵ میلیارد دلار خسارت (۱۶۰ میلیارد دلار هزینه بازسازی) برجای گذاشت. ۸۰ درصد از شهرهای دو ایالت مذکور، با سیل پوشیده شدند و سیلاب برای ماه ها در بین خانه ها جاخوش کرده بود. ده ها هزار آمریکایی نیز که به هشدارهای تخلیه بی اعتنایی کرده بودند، برای مدت طولانی (چند روز تا چند هفته) روی سقف خانه های خود بدون آب و غذا گرفتار شده بودند.

بعد از فرونشستن بحران، این بار سیل شکایت ها و انتقادات از امدادرسانی نهادهای مختلف دولت فدرال ایالات متحده به ریاست «جورج بوش پسر» بود که به دستگاه قضایی این کشور روانه شد و نهایتا مقامات زیادی را از جمله «مایکل براون» مدیر سازمان مدیریت اورژانس فدرال را به استعفا کشاند.

منابع:

Christina Nunez, Floods, explained. National Geographic

Gebre, Samuel (۲۹ May ۲۰۱۸). «Fatal Floods in Eastern Africa May Mean Yet More Food Shortages». Bloomberg News.

Xinhua. Thousands still live in shelter month after deadly rain disaster hit western Japan. ۶ August ۲۰۱۸

New Indian Express. «Kerala floods: Death toll rises to ۴۸۳, says CM Pinarayi Vijayan». ۳۰ August ۲۰۱۸

NDEPENDENT: «At least ۴۱ million people affected in floods in India, Bangladesh and Nepal, UN says», ۳۰ August ۲۰۱۷

Masters, Jeff; Henson, Bob (۱۵ July ۲۰۱۶). «Earth's ۵th Costliest Non-U.S. Weather Disaster on Record: China's $۲۲ Billion Flood». The Weather Underground.

Brasileiro, Adriana (۱۷ January ۲۰۱۰). «Brazil Cities Hit by Landslides, Floods Will Need $۱٫۲ Billion to Recover». Bloomberg.

''Knabb, Richard et al. ''Hurricane Katrina: August ۲۳ – ۳۰, ۲۰۰۵- National Hurricane Center (December ۲۰, ۲۰۰۵)

انتهای پیام/