به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، تا همین چند سال پیش هر فیلم و سریالی که توسط کارگردانان ترکیه ای تولید می شد، غالبا کل داستان یا بخش قابل توجهی از آن، حول محور زندگی روستاییان بود. چرا که ساخت جمعیتی، فرهنگی و اقتصادی ترکیه، غالبا روستایی بود.

اما حالا، کاهش جمعیت روستانشینان در این کشور، به جایی رسیده که عملا می توان آن را بحران نامید. در دو دهه اخیر تغییرات جمعیتی قابل توجهی در ترکیه روی داده و علاوه بر کاهش میزان زاد و ولد و پیرشدن جمعیت، تخلیه روستاها و کاهش جمعیت روستایی، موجب نگرانی مقامات این کشور شده است.

افزایش بی رویه جمعیت در شهرها، علاوه بر آن که تورم در بخش فروش و اجاره مسکن را به اوج رسانده، به تولیدات کشاورزی و صنایع روستایی نیز لطمه زده و حالا دولت و جامعه ترکیه، با شرایطی روبروست که حتی سیاست های تشویقی و تسهیلات حمایتی، منجر به مهاجرت معکوس نمی شود.

۹۴ درصد جمعیت ترکیه شهرنشین است

نگاهی به تازه ترین گزارش های موسسه دولتی آمار ترکیه (TurkStat) نشان می دهد که دولت این کشور، حق دارد نگران تخلیه روستاها باشد. چرا که مشخص شده ۹۳٫۳۹ درصد از جمعیت ترکیه در شهرها ساکن هستند و میزان ساکنان بخش و روستاها به ۶٫۶ درصد کاهش یافته است.



جمعیت ترکیه در سال ۲۰۲۴ میلادی با ۲۹۲ هزار و ۵۶۷ نفر افزایش، نسبت به سال قبل از آن به ۸۵ میلیون و ۶۶۴ هزار و ۹۴۴ نفر رسید. از این میزان، ۸۰ میلیون و ۷ هزار و ۲۵۸ ساکن مراکز استان ها، شهرستان ها و بخش ها هستند و جمعیت کل روستانشینان ترکیه از ۷ درصد به ۶٫۶ درصد کاهش یافته است.

تراکم جمعیت (تعداد مردم در هر کیلومتر مربع) در ترکیه، وضعیت نابسامانی دارد. اگر چه میانگین تراکم جمعیت در سراسر ترکیه ۱۱۱ نفر است، اما این رقم در استانبول به ۲۹۳۴ نفر در هر کیلومتر مربع رسیده، در کوجالی با ۶۲۳ نفر و در یالوا تنها ۳۹۰ نفر است.

اما در برخی استان های جنوب و جنوبی شرقی، از این هم عجیب تر است. به نحوی که در استان تونجلی تراکم جمعیت ۱۱ نفر در ۱ کیلومتر مربع است، در اردهان ۱۹ نفر و در ارزنجان و گوموشخانه به ۲۱ نفر می رسد.

استانبول با ۱۵ میلیون و ۷۰۱ هزار و ۶۰۲ نفر، به تنهایی ۱۸٫۳ درصد از کل جمعیت ترکیه را در خود جای داده و با احتساب آوارگان و مهاجرین غیرقانونی، این آمار به راحتی به عدد ۱۸ میلیون نفر نزدیک می شود. این در حالی است که استانبول، پذیرای ۴ میلیون نفر از جمعیت روستایی مناطق آناتولی، جنوب شرق و استان های دریای سیاه شده و روستاییانی که به استانبول مهاجرت کرده اند، قید کشاورزی و دامپروری را زده اند.

استان آفیون کاراحصار ترکیه به تنهایی، ۲۸۶ هزار و ۷۷۲ نفر و جمعیت روستایی دارد و این در حالی است که استان درسیم یا تونجلی، کمتر از ۳۰ هزار نفر جمعیت روستایی دارد.

دکتر امینه تحسین دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه استانبول می گوید: «تغییرات اقتصادی و اجتماعی مهمی در ترکیه روی داده و کاهش جمعیت روستا، غالبا ریشه در مشکلات اقتصادی دارد. ما نمی توانیم ادعا کنیم که جذابیت زندگی در شهرها بالاست و روستانشنیان، به خاطر زیبایی شهرها، زادگاه خود را ترک می کنند. درآمد روستاییان پایین آمده و دستمزدهای آنان با بخش هایی همچون کارگری مسکن و حتی مشاغل کاذب قابل مقایسه نیست. همچنین کاهش نرخ اشتغال کشاورزی در سراسر ترکیه باعث انقباض فعالیت های اقتصادی در روستا شده و در عین حال، ظرفیت ایجاد اشتغال در بخش های غیرکشاورزی محدود است. روند توسعه مناطق روستایی باید مبتنی بر مکمل بودن بخش ها، ارتباط بین حاشیه و مرکز و ساختار جمعیتی و خاکی مناطق باشد. اما سیاست موفقی برای تشویق به مهاجرت معکوس نداشته ایم».

یکی دیگر از ابعاد مهم در ارزیابی وضعیت جمعیتی روستانشینان، مقایسه جمعیت سالمندان در یک بازه زمانی ۱۷ ساله است. آمارهای رسمی ترکیه نشان داده که جمعیت سالمندان در سال ۲۰۰۷ میلادی در روستاها، فاصله معنی داری به نسبت جمعیت سالمندان در شهرها نداشته اما در سال ۲۰۲۴ میلادی، اغلب مناطق روستایی ترکیه، عملا از جوان، کودک و نوجوان خالی شده اند.

در نتیجه، علاوه بر آن که میزان توان جسمی روستانشینان برای تولید محصول کشاورزی کاهش یافته، در حوزه فرهنگی و اجتماعی نیز، مفاهیمی همچون همبستگی خانواده و خویشاوندی، تا حد زیادی معنای خود را از دست داده است.



گزارش روزنامه حریت چاپ آنکارا نشان می دهد که در سال ۲۰۰۰، یک سال قبل از بحران اقتصادی ۲۰۰۱ میلادی ۳۵٫۱ درصد از جمعیت ترکیه در مناطق روستایی زندگی می کردند، در حالی که میزان ساکنان شهرها ۶۴٫۹ درصد بود.

به عبارت دیگر هنوز جمعیت روستاها از تقریبا یک سوم جمعیت کشور بیشتر است. باز هم در اوایل دهه ۱۹۹۰، زمانی که ترکیه با مشکلات اقتصادی مواجه بود، نسبت جمعیت روستایی تقریبا ۴۰ درصد بود.

به همین دلیل در روستاهایی که تولیدات کشاورزی و دامی ادامه داشت، هزینه های بالای زندگی که بر شهرها تأثیر می گذاشت کمتر احساس می شد و به نوعی با ارسال آذوقه، به بستگان و اقوام خود در شهرها کمک می کردند.

اما حالا جمعیت روستانشین ترکیه، از ۷ درصد هم کمتر است و اغلب روستانشینان نیز، مایحتاج غذایی و بسیاری از ملزومات خود را از شهرها می خرند!

هاجر ییلدرم، جامعه شناس و محقق حوزه فقر که تحقیقات می‌دانی در مورد پراکندگی جغرافیایی فقر انجام می دهد، گفته است:«امروزه هیچ نوع حمایت غذایی از روستا به اقوام در شهرها وجود ندارد. مردم در مناطق روستایی برای تامین مخارج زندگی خود مشکل دارند. در بسیاری از روستاها، حتی نان و میوه و سبزیجات مایحتاج روزانه تولید نمی شود».

در همین حال عزیز کوچال، رئیس انجمن حمایت از مصرف کنندگان (TÜKODER) می گوید: «در شرایط کنونی هیچ نیرویی در روستاها باقی نمانده تا برای ساکنان شهر غذا تهیه کنند! روستاهای ما غالبا خالی شده اند و ساکنان فعلی، غالبا سالمند هستند. ما در مسیری هستیم که کشاورزی و دامپروری، نیروی شاغل جوان خود را از دست داده است».

پیامدهای تخلیه روستاها در ترکیه

کاهش جمعیت روستایی ترکیه پیامدهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی قابل توجهی دارد. به عنوان مثال، با افزایش شهرنشینی، قدرت سیاسی تا حد قابل توجهی از مناطق روستایی دور می شود و به طور بالقوه منجر به کاهش احساس نمایندگی و دوری از فرصت ها و منابع برای جوامع روستایی می شود.

این موضوع حتی می تواند منجر به قطبی شدن فضای سیاسی و شکاف بین جمعیت شهری و روستایی شود و ساکنان شهری و روستایی اولویت ها و ترجیحات سیاسی متفاوتی داشته باشند.

از دیگر سو، میزان فشار بر نهادهای اجرایی و بخش خدمات عمومی بیشتر می شود. شهرنشینی سریع و مهاجرت بی رویه روستایی در ترکیه به ویژه در استان های بزرگ، بخش های حمل و نقل، آموزش و بهداشت را با موانع بزرگی روبرو کرده و این کمبودها و نارسایی ها در کنار تورم، هزینه های سنگین اجاره مسکن، منجر به اعتراض مداوم و تنش سیاسی شود.



درباره پیامدهای اقتصادی نیز باید گفت، کاهش جمعیت روستایی در ترکیه، منجر به کمبود نیروی کار در کشاورزی و سایر صنایع روستایی شده و در ۱۰ سال اخیر، بخش قابل توجهی از امنیت غذایی این کشور، متکی به واردات و پرداخت هزینه های ارزی کلان بوده است. در عین حال، در فضای شهری نیز، ترکیه شاهد میزان بی سابقه ای از نابرابری، حاشیه نشینی و افزایش جرم است.

انتهای پیام/