محمد جواد تندگویان

پرش به ناوبری پرش به جستجو

این صفحه مدخلی از دانشنامه جهان اسلام است

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

محمدجواد تندگویان، وزیر نفت دولت محمدعلی رجایی بود. وی در ۲۶ خرداد ۱۳۲۹ در خانی آباد تهران به دنیا آمد. پدرش حاج جعفر در میدان بهارستان مغازه کفاشی داشت. تندگویان علوم مقدماتی قرآنی را نزد پدرش فراگرفت و با حضور در مسجد بینایی و هیئت های بنی فاطمه و فاطمیون خانی آباد با تعالیم دینی آشناتر شد. پس از گذراندن دوره ابتدایی (۱۳۳۶۱۳۴۱ ش)، دوره متوسطه را در ۱۳۴۲ ش در دبیرستان جعفری اسلامی آغاز کرد.[۱]

قیام ۱۵ خرداد در این سال به شدت او را تحت تأثیر قرار داد و موجب آشنایی او با نهضت و افکار امام خمینی شد. در ۱۳۴۶ ش، دوره متوسطه را با موفقیت به پایان رساند. از نیمه اول سال تحصیلی ۱۳۴۷۱۳۴۸ ش تحصیلات خود را در دانشکده نفت آبادان آغاز نمود و بلافاصله با انجمن اسلامی دانشجویان همکاری کرد و در مدتی کوتاه، عضوی بسیار فعال و مؤثر شد. او از شخصیت هایی چون مرتضی مطهری، علی شریعتی، محمدتقی جعفری برای ایراد سخنرانی در دانشکدة نفت دعوت کرد[۲] و هم زمان با این اقدامات با انجمنهای اسلامی دانشجویان ایرانی خارج از کشور به همکاری و تبادل افکار پرداخت.[۳]

در ۱۳۵۱ ش، دوره کارشناسی مهندسی پتروشیمی را به پایان رساند و در پالایشگاه نفت تهران بکار مشغول شد. در شهریور ۱۳۵۲، حدود یک سال پس از فارغ التحصیلی ازدواج کرد. پس از آن در آبان ۱۳۵۲ به آبادان رفت تا فعالیت های انجمن اسلامی دانشکده نفت آبادان را گسترش دهد اما با اعمال فشار ساواک از پالایشگاه تهران اخراج شد.[۴] تندگویان در ۱۳ آبان ۱۳۵۲ در پالایشگاه تهران دستگیر شد و حدود هفت ماه در زندان انفرادی بود. سپس دادگاه او را با احتساب مدت بازداشت به یک سال زندان محکوم کرد. در آبان ۱۳۵۳ آزاد شد و به عنوان سرباز صفر به شیراز اعزام گردید و پس از اتمام این دوره در شرکت بوتان گاز مشغول به کار شد اما در ۶ تیر ۱۳۵۴، با اعمال فشار ساواک و به بهانة نقص پرونده، مجبور به استعفا گردید. سپس به منظور دورماندن از نظارت ساواک، پیشنهاد کار در شرکت پارس توشیبا (پارس خزر فعلی) را در رشت پذیرفت و از ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۶ مدیر تولید آن شرکت بود. او در ۱۳۵۶ ش، در رشته مدیریت صنعتی در مدرسه عالی مدیریت وابسته به دانشگاه هاروارد پذیرفته شد و در ۱۳۵۷ ش موفق به دریافت مدرک کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی گردید و به شرکت پارس توشیبا بازگشت.[۵]

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ مدیر شرکت پارس توشیبا شد و تا آذر ۱۳۵۸ این سمت را به عهده داشت. سپس معین فر، وزیر نفت وقت جمهوری اسلامی ایران وی را به کار دعوت کرد و او نماینده قائم مقام وزیر نفت در آبادان و عضو اصلی کمیسیون پاکسازی در اداره نفت آبادان گردید. در تیر ۱۳۵۹ سرپرستی مناطق نفت خیز به وی واگذار گردید و او تا مهر ۱۳۵۹ در این سمت بود.[۶] در نتیجه عملکرد موفقیت آمیز او در دورة سرپرستی مناطق نفت خیز در اول مهر ۱۳۵۹ برای تصدی وزارت نفت به مجلس شورای اسلامی معرفی شد و رأی اعتماد نمایندگان مجلس شورای اسلامی را برای تصدی این مقام بدست آورد.[۷] او در مدت کوتاهی، کارکنان وزارت نفت را برای حفاظت از تأسیسات نفتی خوزستان سازماندهی کرد. در طول چهل روز وزارت به منظور نظارت مستقیم بر این عملیات سه بار به آبادان رفت اما در چهارمین سفرش به آبادان، در ۹ آبان ۱۳۵۹ نیروهای عراقی که صبح آن روز جادة فرعی ماهشهر آبادان را در اختیار گرفته بودند وی را به همراه دو معاونش و دو تن از محافظانش به اسارت گرفتند.[۸] دولت ایران با استناد به قوانین و مقررات بین المللی از مجامع جهانی، به ویژه صلیب سرخ، برای آزادی وی استمداد کرد اما عراق تندگویان را اسیر جنگی دانست.[۹]

با نزدیک شدن زمان برگزاری اجلاس وزیران نفت اوپک در بالی اندونزی در ۲۴ آذر ۱۳۵۹/۱۵ دسامبر ۱۹۸۰، دولت ایران درخواست کرد که موضوع حملة عراق به ایران و اسیر شدن وزیر نفت در دستور کار اجلاس قرار گیرد[۱۰] اما با تلاش عراق و چند کشور حامی آن، این موضوع از دستور کار اجلاس حذف شد و به هیئت ایرانی فقط اجازه داده شد در این خصوص بیانیه ای صادر کند.[۱۱] تا یک سال بعد از اسارت او و تا زمانی که دولت محمدعلی رجایی بر سر کار بود، تمامی نامه های وزارت نفت به نام محمدجواد تندگویان صادر می شد. در دوران اسارت، تنها دو نامه از وی به خانواده اش رسید که آخرین نامه مورخ ۲۴ فروردین ۱۳۶۱ است.[۱۲]

پس از گذشت حدود یازده سال با آزاد شدن تدریجی اسرای ایرانی در ۱۳۶۹ ش، اخباری حاکی از زنده بودن تندگویان انتشار یافت؛ ولی دولت عراق اعلام کرد که وزیر نفت سابق ایران در ۱۳۶۱ ش/۱۹۸۲ در سلولش خودکشی کرده است. در پی انتشار این خبر، در ۱۴ آذر ۱۳۷۰ هیئتی از ایران برای روشن شدن واقعیت امر به عراق سفر کرد. نظر هیئت ایرانی این بود که تندگویان زنده است اما عراقی ها از همان ابتدا با ارائة مدارکی شامل عکس و گواهی فوت و گزارش پزشکی قانونی، این نظر را رد کردند.[۱۳] پس از قطعی شدن شهادت تندگویان، عراق از استرداد پیکر او امتناع نمود که سرانجام با پیگیری و پافشاری ایران جنازة مومیایی شده اش پس از گذشت یازده سال از زمان اسارت تحویل گرفته شد و به ایران انتقال یافت و در ۲۹ آذر ۱۳۷۰ در قطعة ۷۲ تن (شهدای ۷ تیر ۱۳۶۰) بهشت زهرا به خاک سپرده شد.[۱۴] هیئت ایرانی بر مبنای مشاهدات و معاینات کالبد شکافی، تاریخ شهادت وی را در فاصله سالهای ۱۳۶۷۱۳۶۸ ش دانسته اند.(جوانبخت، ص۸۴) بر روی سنگ قبر او تاریخ شهادت ذکر نشده است.

پانویس

• کامور بخشایش، ص۷، ۱۳؛ جباری، ص۵؛ دولت عشق، ص۴۵۴۶.


• نفت و ایثار، ص۱۴۱۵؛ جوانبخت، ص۱۵۱۶، ۲۱۲۳؛ دولت عشق، ص۴۶۴۷.


• ایران، مجلس شورای اسلامی، ص۹.


• پرونده بازجویی محمدجواد تندگویان در ساواک تهران موجود در مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد ش ۱۸۳، ۱۸۴، ۷۸۱؛ جوانبخت، ص۲۷۲۹.


• زنده عشق، ص۱۹۳۱۹۴؛ کامور بخشایش، ص۵۵، ۶۱؛ ایران، مجلس شورای اسلامی، همانجا.


• ایران، مجلس شورای اسلامی، همانجا؛ کامور بخشایش، ص۶۱۶۲.


• ایران، مجلس شورای اسلامی، ص۲۰؛ کامور بخشایش، ص۶۳.


• بوشهری، ص۵؛ یحیوی، ص۵۶؛ کامور بخشایش، ص۷۱۷۲.


• روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب پنجم، ص۱۵۷؛ ترزیان، ص۳۸۶۳۸۷.


• رجوع کنید به «اوپک و جنگ» در مجموعة اسناد بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، پرونده مجامع بین المللی، کد۶.


• خبرگزاری پارس، گزارشهای ویژه، ش۳۷۲، مورخ ۲۵ آذر ۱۳۵۹؛ جباری، ص۳۵.


• آقائی سریرزه، ص۲۰؛ جوانبخت، ص۹۵۹۶.


• مهدی تندگویان ، مصاحبة مورخ ۹ مرداد ۱۳۸۲؛ کامور بخشایش، ص۷۷۷۸، ۸۱؛ جوانبخت، ص۲۶.

۱- روزنامة جمهوری اسلامی، ص۲.

منابع مقاله

• مجتبی آقائی سریرزه، نفت در گذر زمان: از پیدایش تا جنگ تحمیلی، تهران ۱۳۸۰ ش.


• ایران. مجلس شورای اسلامی، مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی: از جلسة ۴۱ تا جلسة ۶۰، تهران ۱۳۵۹ ش


• بهروز بوشهری، ده سال اسارت: خاطرات بهروز بوشهری، تهران ۱۳۶۹ ش


• پی یر ترزیان، داستان اوپک، ترجمة عبدالرضا غفرانی، [تهران] ۱۳۶۷ش.


• مهدی تندگویان، سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، واحد تولید، مصاحبه، ۹ مرداد ۱۳۸۲.


• جلیل جباری، شهید غریب: روایتی از اسارت شهید تندگویان، تهران ۱۳۷۳ ش.


• محمود جوانبخت، حکایت آن مرد غریب، تهران ۱۳۸۰ ش.


• دولت عشق: ویژه نامه بزرگداشت وزیران و پانزده هزار شهید دولت، تهران: ستاد بزرگداشت وزیران و پانزده هزار شهید دولت، تهران ۱۳۸۱ ش.


• روز شمار جنگ ایران و عراق، کتاب پنجم: هویزه، آخرین گامهای اشعالگر: زمینگیر شدن و توقف کامل دشمن، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ۱۳۷۳ ش، روزنامة جمهوری اسلامی، ش ۳۶۳۷، ۳۰ آذر ۱۳۷۰.


• زنده عشق: زندگینامه شهید محمدجواد تندگویان، تهران: وزارت نفت، اداره کل روابط عمومی، ۱۳۷۸ ش.


• جواد کامور بخشایش، یاس در قفس: داستان زندگی و شهادت غریبانة محمدجواد تندگویان، تهران ۱۳۸۰ ش.


• نفت و ایثار: زندگینامه و یادوارة شهیدان و مفقودین شرکت ملی نفت ایران، تهران: موسسة فرهنگی و هنری شقایق روستا، ۱۳۸۱ش


• محسن یحیوی، آزادگان دربند، تهران ۱۳۶۷ ش.

منبع

• دانشنامه جهان اسلام، مدخل «تندگویان» از حسین یکتا.

رده ها:

• شخصیت ها


• شهدای هشت سال دفاع مقدس


• http://wiki.ahlolbait.com