به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در زمان برگزاری کارزارهای انتخاباتی بایدن- هریس در ماه های منتهی به نوامبر ۲۰۲۰، معاون اول دولت اوباما یکی از منتقدان سرسخت حمله عربستان به یمن و نقض حقوق بشر در این کشور عربی بود. در آن دوران قتل تراژیک جمال خاشقچی در کنسولگری سعودی در استانبول و رسوایی گسترده آن در رسانه های بین المللی بدل به نقطه ضعف محمد بن سلمان در نزد افکار عمومی و بنگاه های خبری شده بود.

با انتخاب جو بایدن به عنوان چهل وششمین ساکن کاخ سفید، وی فروش هرگونه سلاح تهاجمی پیشرفته به عربستان و امارات را محدود کرد. اتخاذ این سیاست سخت گیرانه سبب شد تا شاهزادگان سعودی خیلی زود متوجه پایان یافتن ماه عسل روابط ریاض با واشنگتن شده و به دنبال شرکای جدید باشند. در حالی که نخستین سفر خارجی ترامپ به عربستان و با انعقاد قرارداد ۱۱۰ میلیارد دلاری فروش اسلحه همراه شد، دموکرات ها ترجیح می دادند تا قطر و اردن را به عنوان شریک سنتی آمریکا مورد توجه و حمایت قرار دهند.

با این حال در دوران جدید محمد بن سلمان، شاهزاده جوان سعودی به تغییر جهت سیاست خارجی عربستان از «واقع گرایی تهاجمی» به «موازنه مثبت»، علاوه بر کاهش تنش با رقبای منطقه ای (قطر، ترکیه و ایران)، سیاست متننوع سازی شرکای راهبردی را در دستور کار خود قرار داد. با سرد شدن روابط ریاض- واشنگتن، چین، روسیه و هند بدل به شرکای جدید عربستان شدند که علاوه بر همکاری سیاسی- اقتصادی در قالب پروژه های متعدد ترانزیتی، توسعه و تامین انرژی، بدل به تامین کننده اصلی نیازهای ریاض در حوزه تسلیحات دفاعی و تهاجمی شدند.

به عنوان مثال روسیه طی چند سال اخیر تبدیل به یکی از شرکای اصلی ریاض برای دستیابی به چشم انداز بومی سازی ۵۰ درصد از نیازهای پادشاهی شده است. علاوه بر این مسکو طی قراردادهایی سیستم دفاع هوایی «اس- ۴۰۰»، موشک هدایت شونده و ضد تانک کورنت و راکت انداز تاس- ۱ را در اختیار عربستانی ها قرار داده است.

براساس گزارش های منابع غربی هم اکنون بیش از ۱۰۰ مستشار چینی در عربستان مشغول به فعالیت اند. این افراد به تکمیل روند توسعه و تولید موشک بالستیک در سعودی کمک می کنند. علاوه بر این چینی ها از سال ۲۰۱۴ برای مونتاژ پهپادهای سی اچ- ۴ یا وینگ- لانگ به طرف سعودی کمک می کنند. هندی ها نیز برای آنکه از قافله بازار تسلیحاتی عربستان عقب نمانند آموزش نیروهای نظامی، تولید مشترک قطعات دفاعی، سیستم استراتژیک کالیانی و هویتزر ۱۵۵ میلی متری شرکت بهارات را طی قراردادهای در اختیار سعودی ها قرار دادند.

دولت بایدن با آنکه به دنبال تغییر سیاست خاورمیانه ای خود براساس اصل «موازنه از راه دور» بود اما پس از مشاهده پر شدن خلأ عدم حضور آنها در زیر سیستم خلیج فارس تصمیم گرفت تا در سیاست های خاورمیانه ای خود تجدیدنظر کرده و نوعی حضور هوشمند (نه حداکثری نه حداقلی) را دنبال نمایند. حرکت ریاض به توسعه روابط راهبردی با روسیه و چین شاید مهم ترین نشانه و زنگ خطر برای دولت دموکرات ها بود. علاوه بر این عادی سازی روابط تهران- ریاض از الزامات امنیتی عربستان برای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی کاست و موجب به خطر افتادن پرونده صلح ابراهیم در منطقه شد.

در چنین شرایطی مقامات دولت و مجلس آمریکا با انجام سلسله سفرهایی به عربستان سعودی به سمت بازسازی روابط با متحد قدیمی حرکت کردند. در دوران جدید دولت بایدن سعی دارد تا با دادن پاسخ مثبت به برخی شروط ریاض، زمینه عادی سازی روابط عربستان با رژیم صهیونیستی را فراهم کند. یکی از شروط کلیدی «محمد بن سلمان» توسعه روابط دفاعی- امنیتی عربستان با آمریکا است. علاوه بر این سعودی ها قصد دارند بدون ترس از رژیم تحریمی غرب، امتیاز غنی سازی اورانیوم در داخل خاک سعودی را نیز به دست آوردند.

پس از گذشت چندسال از دوران خزان در روابط ریاض- واشنگتن، حال به نظر می رسد «ماه عسل» روابط دو کشور فرا رسیده باشد. علاوه بر تغییر سیاست خارجی سعودی، وقوع بحران اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ سبب عقب نشینی واشنگتن و بروکسل از مطالبات حقوق بشری جهت تحت فشار گذاشتن شاهزاده جوان سعودی شده است. برهمین اساس دولت بایدن در بیست ودوم سپتامبر ۲۰۲۳ با فروش بسته نظامی احتمالی به عربستان موافقت و این طرح را برای تایید نهایی به کنگره فرستاد. ارزش این قرارداد تسلیحاتی ۵۰۰ میلیون دلار اعلام شده است.

آژانس امنیت و همکاری آمریکا وابسته به پنتاگون نیز با انتشار بیانیه ای اعلام کرد که این توافق پیشنهادی مطابق با «سیاست خارجی» و اهداف «امنیت ملی» واشنگتن است. به گزارش «الخلیج اونلاین» این خرید نظامی مطابق با تعهد ارتش آمریکا برای پشتیبانی لجستیکی از نیروی زمینی سلطنت سعودی دنبال می شود. تانک های آبرامز، ام- ۶۰، خودروهای زرهی ام۲/ام۳ برادلی، خمپاره اندازها، خودروهای چرخ دار چندمنظوره، خودروهای ضدمین و خودروهای زرهی سبک، هویتزرها، وسایل نقلیه پشتیبانی، دوربین های دید در شب، سیستم های راداری، تجهیزات ارتباطی، وسایل نقلیه پشتیبانی و .. از جمله تسلیحات خریداری شده از سوی عربستان سعودی می باشد.

پیش از این در دوم آگوست ۲۰۲۲ وزارت خارجه آمریکا از موافقت کاخ سفید برای فروش موشک های پاتریوت و تجهیزات مرتبط با آن به عربستان سعودی به ارزش ۳٫۰۵ میلیارد دلار خبر داده بود. براساس بیانیه منتشر شده دستگاه سیاست خارجی آمریکا، در این قرارداد قرار است ۳۰۰ موشک، سیستم های آموزشی، قطعات یدکی، سیستم حمل ونقل و برنامه های آموزشی در اختیار ارتش سعودی قرار بگیرد. این توافق در جریان سفر بایدن به پادشاهی سعودی به عربستان میان مقامات دفاعی دو کشور به امضا رسید. عربستان پنجمین خریدار بزرگ سلاح از آمریکا است.

در مجموع به نظر می رسد با تشدید رقابت ژئواستراتژیک میان سه ضلع قدرت جهانی یعنی آمریکا، چین و روسیه، واشنگتن قصد دارد تا بار دیگر متحدان سنتی این کشور را ذیل بلوک غرب جمع کند. گفتگوی مقامات آمریکایی- سعودی برای انعقاد پیمان امنیتی جدید شاید مهم ترین مرحله در جریان بازسازی روابط دفاعی دو کشور باشد. براساس اطلاعات منتشر شده در رسانه ها، سعودی ها خواستار تضمین های امنیتی، به مانند کشورهای کره جنوبی و ژاپن از سوی دولت دموکرات بایدن هستند. علاوه بر این کارشناسان آمریکایی در حال بررسی امکان ایجاد نیروگاه اتمی در خاک عربستان می باشند. با فرض عملیاتی شدن این دو روند، به نظر می رسد احتمال عادی سازی روابط عربستان و رژیم صهیونیستی بیش از پیش افزایش یابد. تحقق شروط ریاض ضمن تغییر نظم امنیتی منطقه، می تواند مقدمه ای برای تشدید وضعیت «معمای امنیت» و «رقابت تسلیحاتی» در منطقه غرب آسیا باشد.

نویسنده: محمد بیات، کارشناس مسائل غرب آسیا

انتهای پیام/